HENRYK MAKOWER (10.02.1904 – 11.03.1964)

Dorota Krawczyńska

Henryk Makower urodził się 10 lutego 1904 r. w Kaliszu, w rodzinie pochodzącej z kresów. Studiował krótko biologię w Wilnie, następnie ukończył medycynę na UJ w Krakowie. Do wybuchu wojny pracował jako lekarz internista w szpitalach miejskich w Łodzi. Następnie przeniósł się do Warszawy. W getcie – wraz z żoną – przebywał od chwili jego utworzenia do ucieczki na „stronę aryjską”, w lutym 1943 roku.

W getcie był ordynatorem oddziału zakaźnego szpitala im. Berensonów i Baumanów. Nawiązał współpracę z Ludwikiem Hirszfeldem i wraz z im nauczał na tajnych kompletach dla lekarzy.

Po przejściu na „stronę aryjską” ukrywali się Makowerowie u przyjaciół w Miłosnej pod Warszawą.

W sierpniu 1944 Henryk Makower wstąpił jako ochotnik do WP w Lublinie i został, w stopniu kapitana, ordynatorem oddziału w szpitalu wojskowym. Następnie pracował w szpitalach w Otwocku i Oliwie do końca wojny.

W 1946, na zaproszenie Ludwika Hirszfelda, objął stanowisko adiunkta w Zakładzie Mikrobiologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Przebywał kilkakrotnie na stażach naukowych w USA i w Czechach. Owocem tych wyjazdów była założona przez niego pracownia wirusologiczna przy zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej U. Wr. Stała się ona zaczątkiem Zakładu Wirusologii Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN.

W 1959 został powołany przez Światową Organizację Zdrowia na stanowisko eksperta do spraw wirusologii w Genewie. Pełnił tę funkcję półtora roku. Zmarł na serce 11 marca 1964 r. we Wrocławiu, pozostawiając żonę Noemi i czterech synów.

 

MIEJSCA:

– Bagno,   – Bagno 2,   – Biała (poza gettem),   – Chłodna, – Chłodna – kładka,  – róg ulic Chłodna/Żelazna (wacha),  – Ciepła 20,   – róg ulic Ciepła/Grzybowska,   – Dzielna 1,   – Dzielna 2,   – Elektoralna,   – Elektoralna 12 (ruiny kościoła św. Ducha/oddział szpitala na Czystem – dezynfekcja/apteka),   – Elektoralna 28,  – Gęsia, – Gęsia 15, – Gęsia 25, – Gęsia 78 (szop trykotarki Schultza), – Gęsia/Okopowa (cmentarz żydowski),- róg ulic Gęsia/Zamenhofa (wacha),  – Graniczna,   – Grzybowska,   – Grzybowska 26/28 (Gmina Żydowska),   – Karmelicka,
– Karmelicka 6,  – Krochmalna,  – Kurza (Kupiecka/Majzelsa),   – Leszno,   – Leszno 1,   – Leszno (mieszkania pracowników Toebbensa),
– Leszno 13,   – Leszno 14,  – Leszno 35 (kino Femina),  – Leszno 53/55 (gmach Sądów Grodzkich),  – Leszno 84/Żelazna 95 (Wydział Pracy),
– róg ulic Leszno/Żelazna (wacha),  – Marszałkowska (poza gettem),  – Miła,  – Muranowska,  – Muranowska 20, – Nowolipie,  – Nowolipie 40 (szop Schultza),  – Nowolipki 10,  – Nowolipki 20,  – Nowolipki 48/50,  – Obrońców 27,  – Ogrodowa,  – Ogrodowa 5,  – Ogrodowa 17,  – Orla,
– Pawia,  – Pawia 2-20, – Plac Grzybowski 3/5 (parafia kościoła Wszystkich Świętych),  – Prosta 14,  – Senatorska,  – Sienna,  – Sienna 16,
– Solna, – Stawki 6/8 (szpital), – Śliska 51/Sienna 60 (szpital dziecięcy Bersohnów i Baumanów),   – Tłomackie 3/5,  – Twarda 6,
– Umschlagplatz,   – Wielka,   – Wołyńska,  – Wołyńska 3,  – Zamenhofa, – Zamenhofa 19 (Gmina Żydowska),  – Zielna, – Żelazna, – Żelazna 68, – Żelazna 78, –  Żelazna 86/88 / Leszno 80/82, – Żelazna 103 (komenda SS, tzw. SD – Befehlstelle),

 

OBSZARY:

– Obszar:  Getto,  – Obszar – kocioł: Gęsia/ Zamenhofa/ Smocza/ Plac Parysowski,   – Obszar: Gęsia/Franciszkańska/Smocza/Stawki/Nalewki, – Obszar: Małe Getto,

 

TRASY:

– Trasa: Bonifraterska – Nalewki – Nowolipki – Nowolipie – Nowolipie (szop Schultza) – Żelazna 103,   – Trasa: Chłodna 2 – Chłodna 8,
– Trasa: Chłodna – Ogrodowa 33,    – Trasa: Elektoralna 12 (apteka) – Gęsia – Umschlagplatz,   – Trasa: Gęsia 25 – Gęsia (wacha) – Nowolipie – Leszno,   – Trasa: Karmelicka 6 – Ogrodowa 5 – Kurza,   – Trasa: Leszno 80 – Zamenhofa 19 – Miła – Muranowska,  – Trasa: Leszno – Karmelicka – Dzielna – Zamenhofa – Umschlagplatz,   – Trasa: Leszno 1  – Karmelicka – Gęsia (wacha) – Okopowa – cmentarz żydowski,
– Trasa: Ogrodowa 5 – Żelazna 68 – Ogrodowa 5,  – Trasa: Plac Grzybowski  3/5 – Żelazna – Nowolipie – Umschlagplatz,  – Trasa: Wolność – Nowolipie,   – Trasa: Wołyńska 3  – Gęsia 25,  – Trasa: Zamenhofa 32 – Nowolipki (m. Zamenhofa a Karmelicką) – Leszno,  – Trasa: Zamenhofa – Nowolipki  – Karmelicka – Leszno – Żelazna – Chłodna 26,  – Trasa (kohnhellerek): Żelazna – Leszno – Karmelicka – Dzielna – Zamenhofa – Gęsia – Nalewki – Muranowska – Gęsia – Smocza – Nowolipie,