Węgierska Wiosna Ludów

Jerzy Snopek

Węgierska Wiosna Ludów stanowi część wydarzeń rewolucyjnych, które rozegrały się wiosną 1848 roku w wielu krajach Europy. Już 23 lutego wybuchła rewolucja w Paryżu, wkrótce jej płomień ogarnął państwa niemieckie, w połowie marca dotarł do Wiednia, a stamtąd natychmiast do Budapesztu. 15 marca na placu Muzeum zebrał się wielotysięczny tłum. Żądano m.in. wyzwolenia chłopów, równouprawnienia wszystkich obywateli, powszechnego opodatkowania, wolności prasy. W ciągu kilku godzin przygotowano pakiet nowych ustaw, które w kwietniu weszły w życie. Bohaterami tych dni stali się Lajos Kossuth i dwudziestopięcioletni poeta, Sandor Petöfi, którego płomienny wiersz, Pieśń narodowa, krążył z rąk do rąk. Na czele rewolucyjnego rządu – zatwierdzonego pod presją okoliczności przez Wiedeń – stanął późniejszy męczennik sprawy narodowej, Lajos Batthyany. Wszelako władze imperialne nigdy nie pogodziły się z rewolucyjnymi dążeniami i postulatami Węgrów. Podjęły kroki dyplomatyczne i polityczne, których celem było zwrócenie przeciwko Madziarom innych narodowości wchodzących w skład Korony Węgierskiej. Rozpoczęto zarazem działania militarne i we wrześniu stało się już jasne, że rewolucji trzeba będzie bronić na polach bitew. Niemal dokładnie pół roku po wybuchu Węgierskiej Wiosny Ludów ukonstytuował się Krajowy Komitet Obrony Ojczyzny, na którego czele stanął wkrótce Kossuth, mający poparcie całego narodu. Z miejsca przystąpił do akcji werbunkowej. W ten sposób rewolucja przekształciła się w powstanie narodowe. Wzięło w nim udział około 3,5 tysiąca Polaków, ochotników z ziem dawnej Rzeczypospolitej. Byli wśród nich sławni dowódcy, jak Józef Bem, Henryk Dembiński czy Józef Wysocki, ale też wielu nieznanych bohaterów, których dramatyczne niekiedy losy są stopniowo odsłaniane dzięki pracom historyków. Walczyli w szeregach legionu polskiego bądź w węgierskiej armii honwedów. Przybywali głównie z Galicji; ochotników z Warszawy, skąd wyruszyli bohaterowie Lalki: młody Ignacy Rzecki wraz ze swym przyjacielem Augustem Katzem, było stosunkowo niewielu. Podobnie jak oni, z dawnej stolicy udał się na Węgry Antoni Jeziorański ze swym kuzynem Julianem Dolańskim. Opuścili oni Warszawę na początku maja 1848 roku, a granicę węgierską przekroczyli dopiero w końcu listopada, o kilka tygodni później niż bohaterowie Lalki. Jeziorański opisał swe przeżycia z tego okresu w Pamiętnikach, wydanych we Lwowie w 1880 roku (Prus mógł również zapoznać się przed napisaniem swej powieści z relacjami kilku innych jeszcze uczestników węgierskich walk narodowowyzwoleńczych). Jeziorański zdążył wstąpić na Węgrzech do formowanego akurat legionu polskiego, zaznać smaku klęski w pierwszych miesiącach działań militarnych, kiedy to jedynie Bem zdołał odnieść – w Siedmiogrodzie – kilka pięknych i ważnych zwycięstw, uczestniczyć w węgierskich tryumfach wiosną 1849 roku, by wreszcie po interwencji rosyjskiej i zdławieniu powstania pójść z setkami powstańców na wygnanie do Turcji. Podobny szlak przeszli dwaj bohaterowie Lalki, z tym, że po złożeniu broni przez naczelne dowództwo wojsk powstańczych, co nastąpiło w sierpniu pod Wilagoszem, jeszcze na początku października brali udział w legendarnej obronie zamku w Komarom. Stary subiekt, tak jak Jeziorański, rozwodzi się nad entuzjastycznym stosunkiem miejscowej ludności, także młodych Węgierek, do dzielnych Polaków. Przywołują też obaj pamiętne sceny z placu boju. Rzeckiemu szczególnie zapadła w pamięć bitwa, którą określa jako „jeneralną”. Wiemy, że odbyła się w trakcie wiosennej kampanii i była zwycięska. Było to bodaj czy nie ostatnie nasze zwycięstwo – dodaje stary subiekt. Do ostatniej zwycięskiej dla Madziarów bitwy doszło w czasie tej kampanii w czerwcu, ale rozmaite epizody i szczegóły topograficzne, przytoczone przez starego subiekta, dość wyraźnie wskazują, że Rzecki i Katz uczestniczyli w bitwie pod Iszasegiem, która odbyła się 6 kwietnia.

→ Bem Józef; → Historia; → Kossuth Lajos; → Rzecki Ignacy.