Wojciech Jastrzębowski
Z szeregu mężów, którzy imię swe złotymi głoskami zapisali na kartach piśmiennictwa ojczystego, ubył świeżo mąż niepospolitego umysłu i ducha. Mężem tym był Wojciech Jastrzębowski[1], jeden z najbardziej zasłużonych naturalistów współczesnych, magister filozofii niegdyś Uniwersytetu Warszawskiego, adiunkt przy katedrze historii naturalnej, a następnie profesor zoologii, botaniki, mineralogii i fizyki w słynnym swego czasu Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie, potem nadzorca etatowy byłej Szkoły powiatowej trzeciej w Warszawie, a ostatecznie komisarz leśny do uprawy lasów rzędowych i wydm piaszczystych w Broku. Niezależnie od swych prac naukowych, Jastrzębowski odznaczył się jeszcze tym, że wynalazł nader użyteczne narzędzie do kreślenia kompasów na wszelkich powierzchniach oraz do rozwiązywania łatwym sposobem wielu zagadnień astronomicznych.
Nie wdawając się w szczegółowy rozbiór działalności płodnego w obfite owoce życia Jastrzębowskiego poprzestaniemy jedynie na wyliczeniu ważniejszych dzieł tego uczonego. Oto one: „Kompas polski” itd., Warszawa 1843; Przepowiednie pogody, słoty, wiatru” itd., Warszawa 1847; Układ świata, zastosowany do potrzeb życia praktycznego” itd., Warszawa 1843; Stychiologia czyli nauka o początkach wszech czasy” itd., Warszawa 1849-1856; Mineralogia czyli nauka o kamieniach” itd., Warszawa 1851 […].
Korzystając z uprzejmości jednego z sędziwych literatów tutejszych, niegdyś towarzysza szkolnego zmarłego profesora, podajemy w „Kalendarzy domowo-gospodarskim” na rok bieżący ze sporej wiązanki prac pozostałych po śp. Wojciechu, jego pełne głębokich myśli Aforyzmy o pracy[2], bodajże nigdzie dotąd niedrukowane, na które szczególną czytelników naszych zwracamy uwagę.
Przypisy
- Wojciech Jastrzębowski (1799-1882), przyrodnik, pedagog, profesor nauk przyrodniczych w Instytucie Agronomicznym na Marymoncie, członek Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk (i podobnych towarzystw w Krakowie, Kielcach, Poznaniu i Lwowie). Po 1858 komisarz lasów państwowych w Broku, założył tam wzorcową szkółkę leśną, popularyzował wiedzę przyrodniczą, znawca fizjografii Polski, zwłaszcza jej flory. Uważany za ojca ergonomii, czyli nauki o pracy i dostosowaniu jej do możliwości człowieka (ważny artykuł o tej kwestii w piśmie „Przyroda i przemysł”, 1857; do podanych w tekście szczegółowych informacji o wynalazkach i publikacjach profesora nie podajemy objaśnień). Brał udział w powstaniu listopadowym. W przerwach walk w bitwie o Olszynkę Grochowską napisał, a wydał w rocznicę konstytucji majowej, 17-stronicową broszurkę pt. Wolne chwile żołnierza polskiego, czyli myśli o wiecznym pokoju między narodami ucywilizowanymi. Jej zasadnicza część to Konstytucja dla Europy — wizja republiki bez wewnętrznych granic, z jednolitym prawodawstwem i władzą złożoną z przedstawicieli wszystkich narodów europejskich. — W Broku koło kościoła znajduje się pomnik Wojciecha Jastrzębowskiego (wzniesiony w 2004), dwie tablice pamiątkowe są w Warszawie: w kościele św. Krzyża oraz na budynku Państwowego Pogotowia Opiekuńczego. Pochowany na Powązkach.
- Maksymy Jastrzębowskiego, tak zatytułowane, autor wydrukował w wydawanym przez siebie „Kalendarzu domowo-gospodarskim na rok 1884”.
Bibliografia
„Warszawianin. Kalendarz Familijny na rok 1884”, s. 21-23.
