NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
S-Ś
\
Waldemar SMASZCZ

Waldemar SMASZCZ
Autorka hasła: Katarzyna Batora

Waldemar SMASZCZ
Autorka hasła: Katarzyna Batora

ur. 1951

Imiona metrykalne: Waldemar Franciszek.

Pseud.: Dominik Pawlak; (W.S.); W.S.

Krytyk literacki, historyk literatury, tłumacz.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 20 grudnia 1951 roku w Gdańsku; syn Stefana Smaszcza, organisty, przez pewien czas pracownika portowego w stoczni gdańskiej, i Pelagii z domu Pawlak, fryzjerki. W 1954 z powodu prześladowań ojca przez Urząd Bezpieczeństwa zamieszkał na Podlasiu. Od 1958 w związku z licznymi zmianami miejsca zamieszkania rodziny uczył się w pięciu szkołach podstawowych. W 1965 podjął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. T. Kościuszki w Bielsku Podlaskim; w 1969 zdał maturę. Następnie studiował filologię polską na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu; w 1974 uzyskał magisterium na podstawie pracy pt. „Srebrne i czarne” Jana Lechonia napisanej pod kierunkiem prof. Artura Hutnikiewicza. W 1974 zamieszkał w Białymstoku i do 1984 pracował w tamtejszym Instytucie Filologii Polskiej Filii Uniwersytetu Warszawskiego (UW). W pracy badawczej i krytycznoliterackiej zajął się głównie polską poezją różnych okresów; w 1983 nawiązał współpracę z ks. Janem Twardowskim, co określiło główny nurt jego zainteresowań. W 1974-80 należał do ZNP. Związał się z białostockim środowiskiem literackim. Debiutował w 1975 recenzją książki Marii Wołkońskiej Pamiętnik pt. Bohaterka od Boya, opublikowaną w białostockim piśmie „Kontrasty” (nr 5), z którym współpracował jako krytyk do 1980 (podp. m.in. (W.S.) i W.S.). Za właściwy debiut krytycznoliteracki uważa opublikowane w 1977 na łamach miesięcznika „Poezja” szkice pt. Lechoń (nr 4) oraz Liebert (nr 9). Od października 1975 do 1977 należał do grupy literackiej „Bakałarz” powstałej z inicjatywy Jana Leończuka przy Klubie Literackim ZNP „Bakałarz”. Współpracował z Klubem Literackim ZLP w Białymstoku, m.in. w 1979 współredagował kronikę Klubu Literackiego ZLP pt. Rewers. Jednocześnie brał udział w działaniach warszawskiego środowiska literackiego skupionego wokół Jerzego Leszina Koperskiego i dwutygodnika studenckiego „Nowy Medyk” (1975-77). W 1980-81 należał do NSZZ „Solidarność”. W 1984 został członkiem Oddziału Warszawskiego ZLP. Od tegoż roku zajmował się głównie pracą krytycznoliteracką. Liczne artykuły, recenzje i przekłady publikował na łamach m.in. „Literatury” (1976), „Głosu Nauczycielskiego” (1977, 1979; podp. m.in. W.S.), „Poezji” (1977-90, z przerwami, 1998), „Tygodnika Kulturalnego” (1977-79), miesięcznika „Białostocki Informator Kulturalny «Zdarzenia»” (1978-80; podp. m.in. pseud. Dominik Pawlak; był członkiem redakcji), „Więzi” (1980, 1984-85), „Twórczości” (1980), „Kierunków” (1981-90; od 1983 stała współpraca), „Kultury” (1981), „Kuriera Podlaskiego” (1984-90, z przerwami), „Słowa Powszechnego” (1985-92, z przerwami), „Literatury na Świecie” (1988), „Krajobrazów” (1989), „Kultury i Życia” (1989), „Akcentu” (1990), „Znad Wilii” (1990, 1997), „Że” (1990), dodatku nowojorskiego „Nowego Dziennika”, „Przegląd Polski” (1993), „Słowa” (1993-97), „Dziennika Kijowskiego” (1994, 1998-99), „Inspiracji” (1994-2000; tu stała współpraca od 1991), „Krasnogrudy” (1995), „Tytułu” (1995), „Biuletynu Literackiego” (1996, 2000), „Akantu” (1998-99), miesięcznika Archidiecezji Białostockiej „Czasu Miłosierdzia” (1998-2002; w 1999 współredaktor), „Poezji Dzisiaj” (1999-2017, z przerwami), „Okolicy Poetów” (2000), „Parnasiku” (2000), „Nowej Myśli Polskiej” (2004), „Gazety Polskiej” (2007, 2010-12), „Znaj” (2009-10), „Tygodnika Powszechnego” (2011). W 1988-89 był zatrudniony jako redaktor w Wydawnictwie „PAX”, a następnie współpracował z Wydawnictwem „Łuk” w Białymstoku (od 2001 Studio Wydawnicze „Unikat”) oraz Instytutem Wydawniczym „PAX” w Warszawie (do 2002). W 1990-95 ponownie pracował w Instytucie Filologii Polskiej Filii UW w Białymstoku. Był inicjatorem utworzenia nagrody im. W. Kazaneckiego, przyznawanej od 1992 przez Prezydenta Białegostoku. W 1996-2004 wykładał literaturę w Wyższym Archidiecezjalnym Seminarium Duchownym w Białymstoku. Odbył wiele podróży zagranicznych związanych z pracą literacką: w 1987-89 do byłego ZSRR (od Armenii do Zatoki Fińskiej; szkice z tych podróży zamieszczał głównie w „Kierunkach”), w 1989-91 na Ukrainę (wyjazdy te zapoczątkowały prace przekładowe z poezji ukraińskiej), w 1991-93 do Włoch, głównie Toskanii i Rzymu, m.in. szlakiem A. Mickiewicza, w 2000 przebywał na uroczystościach Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa w Rzymie, w 2001 odbył podróż po Ziemi Lwowskiej (m.in. szlakiem Franciszka Karpińskiego i ks. Karola Antoniewicza), w 2006 na Lazurowe Wybrzeże (w parafiach prowadzonych przez polskich księży wykładał o twórczości ks. J. Twardowskiego) i do Ziemi Świętej, w 2008 oraz 2010 do Szwajcarii (w związku z pracą nad poszerzonym wydaniem książki o A. Mickiewiczu). Sporadycznie współpracował m.in. z Rozgłośnią Regionalną Polskiego Radia w Białymstoku oraz Białostockim Oddziałem Telewizji Polskiej. Otrzymał m.in. Nagrody II Stopnia rektora UW (1981, 1991), Nagrodę Młodych (1984) i Nagrodę Literacką (1997) im. W. Pietrzaka, Nagrodę Wojewody Białostockiego (1989), Nagrodę Prezydenta m. Białegostoku im. W. Kazaneckiego (1998), Nagrodę Twórczą Wojewody Podlaskiego (2000), Ogólnopolską Nagrodę Literacką im. F. Karpińskiego za propagowanie wartości chrześcijańskich, przyznaną przez podlaski oddział katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana (2000), Nagrodę im. W. Hulewicza (2005). Odznaczony m.in. Medalem im. Biskupa Ignacego Krasickiego Godzien kraj kochania, przyznanym przez Olsztyński Oddział ZLP (1979), odznaczeniem Najczcigodniejszego Krzyża Pro Ecclesia et Pontifice, przyznanym przez Jana Pawła II (2000) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (2000).

W 1974 zawarł związek małżeński z Elżbietą Fiedorczuk, urzędniczką; ma troje dzieci: Beatrycze, Rafała i Dominikę. Mieszka w Białymstoku.

TWÓRCZOŚĆ

1. Miłość mocna jak śmierć. [Szkic]. Wstępem opatrzył A.Z. Makowiecki. Białystok: Klub Lit. ZLP; Miej. Dom Kultury 1980, 12 s.
Dot. K.K. Baczyńskiego.
2. Przemiany poezji polskiej po r[oku] 1918. (Próba przewartościowania tradycji). Materiały z Nauczycielskich Spotkań Literackich, Białystok 1988 r. Białystok: ZNP Zarząd Okręgu; Kuratorium Oświaty i Wychowania 1989, 50 s.
3. Krzysztof i Barbara. Dzieje miłości. Białystok: Woj. Bibl. Publiczna im. Ł. Górnickiego 1990, 32 s.
Wyd. z okazji nadania imienia K.K. Baczyńskiego III Liceum Ogólnokształcącemu w Białymstoku.
4. Wstępy i szkice w: Zbliżenia. Portrety białostockich pisarzy. [Cz. 1]-2. Białystok: Woj. Bibl. Publiczna im. Ł. Górnickiego.
[Cz. 1]. [Zespół red.:] I.B. Czykwin, G. Legutko, W. Siniakowicz, W. Smaszcz. 1990, 254 s.
Tu W. Smaszcza: Białostockie środowisko literackie, s. 5-17; W Goniądzu, Jezioranach i gdzie indziej (Andrzej Bartosz – reporter), s. 19-27; „Gdzie Rzym, gdzie Krym, gdzie moja ojczyzna…” (W kręgu poezji Jana Czykwina), s. 38-50; Scalanie pamięci [Sokrat Janowicz], s. 60-76; Przemiany poezji Wiesława Kazaneckiego, s. 78-95; Piękna sztuka sonetu (O poezji Krystyny Koneckiej), s. 97-111; „Jak głośno jak cicho” (O poezji Elżbiety Kozłowskiej-Świątkowskiej), s. 113-126; „Ciemność rozcięta nagłym zdaniem…” (O poezji Jana Leończuka), s. 136-150; Książka rozpisana na wiele tomów (O pisarstwie Anny Markowej), s. 152-173; Reportaż i fabuła (O prozie Janusza Niczyporowicza), s. 175-184; „Między przyjściem a odejściem…” (O poezji Zbigniewa Ślączki), s. 236-245.
Cz. 2. Red.: B. Piechowska-Szczebiot. 1995, 320 s.
Tu W. Smaszcza: Białystok literacki. Nowe zjawiska i kontynuacje, s. 5-20; „Ja wybierając los mój, wybrałem szaleństwo…” (Andrzej Babiński), s. 43-59; Między niebem a ziemią (Jerzy Binkowski), s. 63-84; Na spotkanie światła (Mieczysław Czajkowski), s. 105-120; Świat przez pryzmat Elsynoru (Stefan Kamiński), s. 143-157; Poezja doświadczenia (Janina Kozak-Pajkert), s. 161-178; Szczęśliwy człowiek znad Biebrzy (Mikołaj Samojlik), s. 217-234; Żywioł poezji (ks. Jan Sochoń), s. 237-255; „Opowiem ci o ciszy słów… (Anna Sołbut), s. 259-277; „Wszystko co mam to blask i cień…” (Wiesław Szymański), s. 299-317.
5. Jan Twardowski. Kapłan – poeta. Oprac.: W. Smaszcz. Białystok: FUW 1991, 32 s. Filia Uniw. Warsz. w Białymstoku. Wydz. Hum.
Zawiera: Jan Twardowski, Dziwią się (wiersz dedykowany W. Smaszczowi); W. Smaszcz „Uwierzyć z wielkiego zdziwienia…” (o poezji ks. Jana Twardowskiego), s. 5-26; Wiesław Kazanecki * * * „Patrzyłem na gwiazdę Północną…” (wiersz dedykowany Janowi Twardowskiemu); Nota biograficzna (ks. J. Twardowskiego).
6. Tarnów – domowa ojczyzna Romana Brandstaettera. Tarnów: Woj. Bibl. Publiczna im. J. Słowackiego 1997, 85 s.
7. Adam i Ewa. Rzymska miłość Mickiewicza. Tarnów: Woj. Bibl. Publiczna 1998, 98 s.
Dot. znajomości z H.E. Ankwiczówną podczas pobytu poety w Rzymie.
Adapt. radiowa pt. Rzymska miłość Mickiewicza: Radio (Białystok) 1998.
8. O Adamie Mickiewiczu w Supraślu. III Supraskie Konwersatoria Literackie Spotkania z Naturą i Sztuką Uroczysko. [Autorzy:] E. Szymanis, W. Smaszcz. Supraśl: Współcz. Ofic. Supraska 1998, 54 s.
Tu W. Smaszcza: „Pan Tadeusz” – arcydzieło i dobry przyjaciel, s. 29-54.
9. Słowo poetyckie Karola Wojtyły. [Szkic]. Wwa: Pax 1998, 167 s.
Nagroda lit. im. W. Kazaneckiego, przyznana przez Prezydenta m. Białegostoku w 1999 (za 1998).
10. Ksiądz Jan Twardowski w Białymstoku. Białystok: Ofic. Wydawn. Woj. Ośrodka Animacji Kultury 1999, 50 s.
Tytuł okł.: Ksiądz Twardowski w Białymstoku.
11. O Juliuszu Słowackim w Supraślu. IV Supraskie Konwersatoria Literackie „Bo tam, gdzie Ikwy srebrne fale płyną”. Spotkania z Naturą i Sztuką Uroczysko. [Autorzy:] W. Smaszcz, W. Piotrowicz, S. Szewczenko. Supraśl: Współcz. Ofic. Supraska 1999, 66 s. Supraskie Konwersatoria Lit., 4.
Materiały ze Spotkania z Naturą i Sztuką „Uroczysko” (1999, Supraśl). – Tu W. Smaszcza: „Szli krzycząc: Polska! Polska!” (Juliusza Słowackiego pytania o Polskę), s. 43-65.
12. Ksiądz Jan w Płocku. [Szkic]. Płock: Książn. Płocka 2000, 51 s.
Dot. ks. J. Twardowskiego.
13. O Franciszku Karpińskim w Supraślu. V Supraskie Konwersatoria Literackie. Spotkania z Naturą i Sztuką Uroczysko. [Autorzy:] W. Smaszcz, L. Długosz, B.E. Smaszcz-Turosieńska. Supraśl: Współcz. Ofic. Supraska 2000, 86 s. Supraskie Konwersatoria Lit., 5.
Materiały ze Spotkania z Naturą i Sztuką „Uroczysko” (2000, Supraśl). – Tu W. Smaszcza: Między ziemią a czystym obłokiem, s. 9-34.
14. Obsypany Twymi dary. Rzecz o Franciszku Karpińskim. Białystok: Łuk; Kr.: Rhema 2000, 189 s.
Ogólnopolska Nagroda Lit. im. F. Karpińskiego, przyznana przez podlaski oddział katolickiego Stow. Civitas Christiana (2000) za propagowanie wartości chrześcijańskich ze szczególnym uwzględnieniem także edycji zob. Prace redakcyjne poz. 43.
15. Ludzie, których spotkałem. Waldemara Smaszcza rozmowy z ks. Janem Twardowskim. Białystok: Łuk 2001, 215 s. Wyd. 2 rozszerz. Białystok: Unikat 2001, 227 s.
16. O Czesławie Miłoszu w Supraślu. VI Supraskie Konwersatoria Literackie. Spotkania z Naturą i Sztuką Uroczysko. Supraśl: Współcz. Ofic. Supraska 2001, 44 s. Supraskie Konwersatoria Lit., 6.
17. Ks. Jan Twardowski. Poeta nadziei. Życie i twórczość. Białystok: Unikat 2003, 125 s.
18. Wizytki. Hortus conclusus. [Album]. [Zdjęcia:] Cz. Czapliński. [Wstęp:] J. Twardowski. Tekst historyczny: W. Smaszcz. Wwa: Twój Styl 2003, 122 s.
19. Fotografie prawdziwe, bo już niepodobne. Ksiądz Jan Twardowski w dziewięćdziesiąte urodziny. 1 czerwca – 15 lipca, 1 września – 8 października 2005. [Autorzy:] Cz. Czapliński, A. Walczak, W. Smaszcz. Wwa: Bibl. Nar.; Pol. Inst. Wydawn. 2005, 103, [16] s.
Publikacja towarzysząca wystawie otwartej 1 czerwca 2005 r. w Bibl. Nar.
20. Krzysztof i Barbara. Podobni jak dwie krople łez. Dzieje miłości. Białystok: Studio Wydawn. Unikat 2011, 235 s.
Dot. Krzysztofa i Barbary Baczyńskich.
21. Serce nie do pary. O księdzu Janie Twardowskim i jego wierszach. Wwa: Inst. Wydawn. Erica 2013, 349 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Inst. Wydawn. Erica 2014, plik w formacie EPUB, MOBI.
22. Juliana Tuwima życie o imieniu dziewczęcym. [Szkic biograficzny]. Białystok: Studio Wydawn. 2014, 141 s.
Dot. żony poety, Stefanii.
23. Z AVE spacer dzieci wśród słów księdza i poety Jana Twardowskiego. Warszawa: Fundacja AVE 2015, 66 s.
Powst. z okazji 100 rocznicy urodzin księdza J. Twardowskiego.

Nadto widowisko sceniczne: [Jasełka]. Tekst: W. Smaszcz. Praprem.: Płock, T. Domu Kultury 2003 [inf. W. Smaszcz w: M. Grzebałkowska: Ksiądz Paradoks. Kr.: Znak 2011, s. 332].

Artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Poglądy Jana Lechonia na sprawę literatury. „Zesz. Nauk. UW. Filia w Białymstoku. Hum.” 1977 z. 19 t. 4 s. 243-257. – Jana Lechonia „Pieśń o Stefanie Starzyńskim”. „Polonistyka” 1982 nr 5 s. 338-344, przedr. fragm. w: J. Dietrich: Język polski. W ojczyźnie-polszczyźnie. Wwa 1991 s. 167-170 i w wyd. nast. – Trzy analizy. („Noc”, „Legenda”, „Syberia”). „Poezja” 1983 nr 4/5 s. 170-183 [dot. wierszy C.K. Norwida]. – Powieść produkcyjna. „Zesz. Nauk. UW. Filia w Białymstoku. Hum. Filol. Pol.” 1984 z. 44 t. 8 s. 201-226. – Uwierzyć z wielkiego zdziwienia… (O poezji ks. J. Twardowskiego). „Kult. Oświata. Nauka” 1987 nr 9/10 s. 85-109. – Dwie koncepcje polonistyki wileńskiej. „Akcent” 1990 nr 1/2 s. 352-356, przedr. w: Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur. T. 3. Białystok 1992 s. 97-112 [dot. działalności naukowej prof. M. Kridla i prof. K. Górskiego]. – Ojczyzna Karola Wojtyły. W: O poezji Karola Wojtyły. Białystok 1991 s. 100-128. – Małopolska Wschodnia – domowa ojczyzna Kazimierza Wierzyńskiego. W: Kategoria narodu w kulturach słowiańskich. Wwa 1993 s. 147-154. – Poeta uśmiechniętego Chrystusa. W: To, co Boskie, to, co ludzkie. Wr. 1996 s. 37-50 [dot. J. Twardowskiego]. – Mickiewiczowskie fascynacje Marii Konopnickiej. W: Maria Konopnicka. Willa Wołkońskich. Suwałki 1998 s. 11-29. – „Wrażliwy na świat, jak czeremcha na przymrozki”. W: „Wierszem kocham i wierszem cierpię”. Płock 1998 s. 30-42 [dot. świata uczuć W. Broniewskiego]. – Poeta największych nadziei. W: Złoty Jubileusz III Liceum Ogólnokształcącego im. K.K. Baczyńskiego. Białystok 1999 s. 5-22 [dot. K.K. Baczyńskiego]. – Puste piekło. (O wierszach ks. Jana Twardowskiego). „Poezja Dzisiaj” 1999 nr 2 s. 27-35. – Zrodzony z prochu ziemi. W: Poezja i egzystencja. O twórczości poetyckiej Kazimierza Świegockiego. Siedlce 1999 s. 71-82. – „Poezja to pieśń odwieczna ludzkości…” „Poezja Dzisiaj” 2001 nr 15/16 s. 284-294. – Władysław Stanisław Reymont – twórczość na miarę Nobla. W: Wokół Reymonta. Wwa 2001 s. 48-56. – „Bóg zawsze wie do czego prowadzi”. W: Warszawskie Spotkania Sienkiewiczowskie 2002. [Wwa 2002] s. 44-59. – Ponad chaos i przemijanie. W: Z. Fałtynowicz: Wieczorem wiatr. Miłosz i Suwalszczyzna. Gdańsk 2006 s. 116-129. – „Tu na jeziorach znów steruję ku radości, córze bogów”. W: Leśniczówka Pranie. Antologia wierszy. Wyd. 2 rozszerz. Gołdap 2006 s. 21-40 [dot. twórczości K.I. Gałczyńskiego powst. w leśniczówce Pranie]. – „…podjąłem decyzję wyjazdu w inną stronę”. (Władysława Broniewskiego droga do Polski). W: „Jestem księga otwarta w przyszłość”. Płock 2007 s. 51-66. – Ja po prostu chcę wrócić do Polski… (Ojczyzna Władysława Broniewskiego). „Znaj” 2010 nr 6 s. 39-51. – Wojna i miłość. (Legionowa biografia Władysława Broniewskiego). W: Broniewski. Próba portretu. Wwa 2012 s. 13-25. – Kazimierz Wierzyński (1894-1969) z Drohobycza. W: Wielcy Polacy z Galicji i Kresów Południowo-Wschodnich. Białystok 2013 s. 279-286. – „o, najpiękniejsze godziny”. W: Kubek. Teofil Lenartowicz, Maria Konopnicka, Leszek Aleksander Moczulski. Suwałki 2013 s. 17-28 [dot. wierszy T. Lenartowicza, M. Konopnickiej i L.A. Moczulskiego). – Franciszek Karpiński (1741-1825) z Hołoskowa na pokuciu. W: Wielcy Polacy z Wileńszczyzny i Kresów Północno-Wschodnich. Białystok 2014 s. 151-157. – Ksiądz Jan Twardowski (1915-2006) z Warszawy. W: Wielcy Polacy z Królestwa Kongresowego i zaboru pruskiego. Białystok 2015 s. 343-350.

Przekłady

1. S. Jesienin: Anna Sniegina. [Poemat]. Przeł. [z ros.] i posł. opatrzył W. Smaszcz. Suwałki: Suwalskie Tow. Kultury 1989, 28 s.
Tekst wg: Dzieła zebrane w trzech tomach. Moskwa 1983.
2. Czarnobylski autograf. Antologia współczesnej poezji ukraińskiej. Przeł.: W. Smaszcz i S. Srokowski. Wstęp i oprac.: S. Srokowski. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji Kultury 1991, 90 s.
3. S. Szewczenko: Nic oprócz słowa. [Wiersze]. W wyborze, przekł. i ze wstępem W. Smaszcza. Białystok: Studio Wydawn. Krzysztof Tur 2016, 62 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Na progu. Zeszyt poetycki Korespondencyjnego Klubu Młodych Pisarzy. Red.: W. Smaszcz, J. Sochoń, M.A. Wyszyńska, J. Taranienko. [Antologia wierszy]. Wstęp: [W. Smaszcz] W.S. Białystok: ZW ZSMP w Białymstoku 1978, 23 s.
2. J.A. Morsztyn: Nieobiecany kąsek. [Wiersze i fraszki]. Wstęp i wybór: W. Smaszcz. Białystok: KAW 1982, 157 s. Osobliwości, 5. Wyd. 2 tamże 1990.
3. D. Naborowski: Smaczny kąsek. [Fraszki]. Wstęp i wybór: W. Smaszcz. Białystok: KAW 1982, 131 s. Osobliwości, 4. Wyd. 2 tamże 1989.
4. S. Janowicz: Trzecia pora. Wybór opowiadań. Wybór i wstęp: W. Smaszcz. [Tłum. z białorus.:] J. Czopik, J. Leończuk i in. Białystok: KAW 1983, 233 s.
5. J. Tuwim: Wiersze skandaliczne. Wstęp i wybór: W. Smaszcz. Białystok: KAW 1983, 122 s. Osobliwości, 10. Wyd. 2 tamże 1992.
6. W. Kazanecki: Wiersze ostatnie. Zebrał i posł. opatrzył W. Smaszcz. Białystok: KAW 1991, 191 s.
7. W. Broniewski: Wiersze. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1993, 392 s.
8. C.K. Norwid: Wiersze wybrane; Vade mecum. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1993, 271 s.
9. J. Twardowski: Tyle jeszcze nadziei. [Wiersze]. [Red. i posł.:] W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1993, [6], XXX, [3] s. Wyd. nast.: wyd. 2 Białystok: Unikat 2001, 38 s., tamże 2002.
10. J. Twardowski: Wiersze. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1993, 390 s. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 1993, [wyd. 3] nowe i uzup. 1994, 421 s., [wyd. 4] nowe uzup. 1994, 427 s., dodruk 1995, [wyd. 5] nowe uzup. 1996, 476 s. Poezja Pol.
11. W. Kazanecki: Wiersze. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1994, 239 s.
12. J. Lechoń: Poezje. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1994, 168 s. Bibl. Klasyki Pol.
13. Miłość bez jutra. Muza wojenna 1939-1945. [Antologia ]. [Wybrał i oprac.:] W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1994, 184 s.
14. J. Twardowski: Niepodzielne słowa. Wybrał: W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1994, 47 s. Myśli i Sentencje.
Wybór myśli i aforyzmów z poezji ks. J. Twardowskiego i z jego komentarzami.
15. K. Wierzyński: Poezje zebrane. T. 1-2. Zebrał i posł. opatrzył W. Smaszcz. Białystok: Łuk 1994, 535 + 510 s.
Nagroda „Złotej Sowy” na Targach Dobrej Książki w Wwie 1994.
16. J. Twardowski: Blisko Jezusa. Wybór: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1995, 106 s. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 1996, wyd. rozszerz. w wyborze i z posł. W. Smaszcza w serii Z Listkiem: wyd. 3 1998, 156 s., toż: wyd. 4 1999, wyd. 5 2000, wyd. 6 2004, wyd. 7 2006.
Wybór utworów poetyckich i rozmyślań religijnych. – W wyd. 3 na okładce: W roku Złotego Jubileuszu kapłaństwa Autora.
17. K. Wojtyła: Poezje wybrane. Wstęp i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1995, 111 s. Z listkiem. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1997, [wyd. 3] 1998; wybór i posł.: W. Smaszcz: wyd. 4 2001, wyd. 5 2005, wyd. 6 2007.
18. Zapisać siebie. Poezja i proza hajnowian [z l. 1945-1995]. Wybór. [Wybór i wstęp:] W. Smaszcz. Grafiki: W. Kabac. Hajnówka: Tow. Przyjaciół Hajnówki; Miej. Bibl. Publiczna 1995, 94 s.
19. E. Bryll: Kto chce znać wiatr… [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1996, 167 s. Z listkiem.
20. B. Czowgan: Oddech ciszy. [Wiersze]. Wybór wierszy i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Woj. Bibl. Publiczna 1996, 57 s.
21. Kroki ku słońcu. Antologia poezji gostynińskiej. Do druku przygot. i wstępem poprzedził W. Smaszcz. Koncepcja i oprac. tomiku: J. Bigus, J. Łoś. Gostynin: Miej. Bibl. Publiczna 1996, 84 s.
22. J. Lechoń: Anioł polskiej doli. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1996, 165 s. Z listkiem.
23. J. Liebert: Poezje wybrane. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1996, 206 s. Z listkiem.
24. M. Pawlikowska-Jasnorzewska: Świat na słomce Bożej. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1996, 131 s. Z listkiem.
25. Światło pszennego chleba. Eucharystia w poezji polskiej. [Antologia]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1996, 343 s.
26. K. Wierzyński: Biblia polska. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1996, 191 s. Z listkiem.
27. K.K. Baczyński: Noc wiary. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1997, 194 s. Z listkiem.
28. S. Baliński: Krajobrazy polskie. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1997, 233 s. Z listkiem.
29. J. Braun: Tancerz otchłani i inne wiersze. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1997, 213 s.
30. W. Broniewski: Kochałbym cię. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Płock: Woj. Bibl. Publiczna im. W. Broniewskiego 1997, 106 s. [Wyd. 2] tamże 1998.
31. L. Franczak: Pieśń Symeona. [Wiersze]. Wybór i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Akcja Katolicka Diecezji Płockiej 1997, 112 s.
32. J. Twardowski: Dom pod Dobrą Nowiną. Wybór wierszy i przedm.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk; Kr.: przy współudziale Rhema 1997, 63 s.
33. T. Gajcy: Ojczyzna z drżącego płomienia. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1998, 160 s. Z Listkiem.
34. K. Iłłakowiczówna: Okruszynki nieba. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1998, 341 s. Z Listkiem.
35. Miłość. Antologia poezji. Do druku przygot. i wstępem poprzedził W. Smaszcz. Koncepcja i oprac. tomiku: J. Bigus, J. Łoś. Gostynin: Miejska Bibl. Publiczna 1998, 74 s. Bibl-czka Gostynińska.
36. S. Szewczenko: Letni deszcz. Wybór wierszy i wstęp: W. Smaszcz. Radom: MIGG 1998, 71 s. Promocyjna Seria Wydawn. „MIGG”, 17.
37. J. Twardowski: Dwa osiołki. [Wiersze i proza dla dzieci]. Wybór i oprac.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1998, 95 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1998, wyd. 3 2000, [wyd. 4] 2003.
Nagroda „Pióra Fredry” na Wrocławskich Promocjach Dobrych Książek 1998.
38. Chodziłeś naszymi drogami. [Antologia poezji]. Wybór tekstów: J. Leończuk, W. Smaszcz. Wstęp: W. Smaszcz. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji Kultury 1999, 71 s.
Dedykacja: Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II twórcy ludowi Podlasia.
39. L. Franczak: Serce nieść w ogniu. [Wiersze]. Wybór i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Akcja Katolicka Diecezji Płockiej 1999, 88 s.
40. A. Mickiewicz: Rozum i wiara. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 1999, 145 s. Z Listkiem.
41. Złoty Jubileusz III Liceum Ogólnokształcącego im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Oprac.: W. Smaszcz, M. Górniak, S.R. Buzuk. Białystok: III LO im. K.K. Baczyńskiego 1999, 31 s.
42. K. Antoniewicz: Drogą krzyża. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 2000, 160 s. Z Listkiem.
43. F. Karpiński: Pieśni nabożne i inne wiersze. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 2000, 197 s. Z Listkiem.
Ogólnopolska Nagroda Lit. im. F. Karpińskiego, przyznana przez podlaski oddział katolickiego Stow. Civitas Christiana (2000) za propagowanie wartości chrześcijańskich ze szczególnym uwzględnieniem także książki zob. Twórczość poz. 13.
44. J. Słowacki: Przed Pańską błyskawicą. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 2000, 165 s. Z Listkiem.
45. J. Twardowski: Rozmowa z Matką Bożą. Wybór wierszy i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk; Kr.: przy współudziale Rhema 2000, 73 s.
46. J. Twardowski: Wiersze o nadziei, miłości i wierze. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Białystok: Łuk; Kr.: przy współudziale Rhema 2000, 604 s.
47. S. Wilczewska: Szczęście w kolorze żółtym. [Wiersze]. Wybór i wstęp: W. Smaszcz. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji Kultury 2000, 77 s.
48. Zamyślenia. Antologia poezji. Do druku przygot. i wstępem poprzedził W. Smaszcz. Koncepcja i oprac. tomiku: J. Bigus, J. Łoś. Gostynin: Miejska Bibl. Publiczna 2000, 75 s. Bibl-czka Gostynińska.
49. L. Franczak: Kiedy czytasz Pietę. [Wiersze]. Wybór i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki; Klub Artyst. Płocczan 2001, 78 s.
50. M. Sochoń: Liryki domowe. [Wiersze]. Wybór i wstęp: W. Smaszcz. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji Kultury 2001, 68 s.
51. K. Wojtyła: Ljudina, pastir, poet. [Vibranì poezìï] = Człowiek, duszpasterz, poeta. [Wybór:] W. Smaszcz, S. Szewczenko. Przeł. z jęz. pol.: S. Szewczenko. Wstęp i komentarze: W. Smaszcz. L’vìv: Kamenjar 2001, 199 s.
Tekst w jęz. pol. i ukr.
52. L. Franczak: Bieg nad Olimpią = Run over Olimpia. [Wiersze]. Wybór i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Ośrodek Kultury i Sztuki 2002, 149 s.
Tekst w jęz. pol. i ang.
53. K. Miaskowski: Na Kalwaryją Mikołaja Zebrzydowskiego. [Wiersze]. [Wybór i wstęp:] W. Smaszcz. Wwa: Pax 2002, 53 s.
Na okł.: Dedykowane Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II w dniach pielgrzymki ścieżkami Kalwarii Zebrzydowskiej, sierpień 2002.
54. M.K. Sarbiewski: Nad skarby wielkie. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 2002, 199 s. Z listkiem.
55. J. Tuwim: Słowa modlitwą zrodzone. [Wiersze]. Wybór i posł.: W. Smaszcz. Wwa: Pax 2002, 190 s. Z listkiem.
56. J. Kocik: Wypatruję samej siebie. [Wiersze]. Wybór i wstęp: W. Smaszcz. Gostynin: Miej. Bibl. Publiczna; Gimnazjum nr 2 2003, 82 s.
57. J. Twardowski: Wiersze największej nadziei. [Wybór i posł.:] W. Smaszcz. Białystok: Unikat; Kr.: przy współudziale Rhema 2003, 479 s.
58. S. Wilczewska: Pytam o siebie. [Wiersze]. Wybór i wstęp: W. Smaszcz. Oprac.: B. Popławska, E. Szczurek. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji Kultury 2003, 48 s.
59. Gostynińskie pejzaże. Antologia poezji. Do druku przygot. i wstępem poprzedził W. Smaszcz. Gostynin: Miej. Bibl. Publiczna; Nadleśnictwo Gostynin 2004, 92 s. Bibl-czka Gostynińska.
60. Bóg czyta wiersze. Antologia poezji polskiej. Wybór: J. Twardowski. Współpraca: W. Smaszcz. Białystok: Studio Wydawn. Unikat 2005, 380 s.
61. L. Franczak: Tragarze światła. [Wiersze]. Wybór i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Książn. Płocka im. W. Broniewskiego 2005, 75 s.
62. L. Franczak: Z pieśnią Tyrteusza. [Wiersze]. Wybór i słowo wstępne: W. Smaszcz. Płock: Lech Franczak; Książn. Płocka im. W. Broniewskiego 2007, 79 s.
63. E. Kiziukiewicz: Odrobina tego co możemy. [Wiersze]. Posł. i red.: W. Smaszcz. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji Kultury 2008, 39 s.
64. M. Sochoń: Wplatane w kalendarz. [Wiersze]. Wybór i wstęp: W. Smaszcz. Białystok: Woj. Ośrodek Animacji i Kultury 2008, 60 s.
65. Blisko Boga. Antologia poezji. Do druku przygot. i wstępem poprzedził W. Smaszcz. Koncepcja i oprac. tomiku: J. Bigus, J. Łoś. Gostynin: Miej. Bibl. Publiczna im. Jakuba z Gostynina 2010, 79 s. Bibl-czka Gostynińska.
66. Nasze talenty. [Antologia poezji]. Dobór utworów oraz słowo wstępne: W. Smaszcz. Czchów: Miej. Bibl. Publiczna 2013, 59 s. Ziemia Czchowska niejedno ma imię.
67. J. Kozak-Pajkert: Osobisty przypadek. [Wiersze]. Posł. W. Smaszcz. Red.: W. Smaszcz, I. Suchocka. Białystok: Stow. „Fontis et Futura” 2016, 191 s.

Zob. też Twórczość poz. 4, 5 oraz Przekłady poz. 3.

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2015.
  • Wywiady: Rozm. M. Szyszko-Michalska. „Kur. Podlaski” 1985 nr 209 [dot. zainteresowań poetyckich W. Smaszcza]; Tęsknię za konkurencją. Rozm. J. Szerszunowicz. „Kur. Poranny” 1995 nr 99; „Światło pszennego chleba”. (Rozmawiamy z Waldemarem Smaszczem, autorem antologii „Eucharystia w poezji polskiej”). „Słowo” 1997 nr 47; Literatura – mój świat. Rozm. A. Pyżewska. „Kur. Poranny” 1999 nr 14; To nagroda imienia mojego przyjaciela. Rozm. D. Naumczyk. „Gaz. Współcz.” 1999 nr 33 [wywiad z okazji otrzymania nagrody im. W. Kazaneckiego]; Wolny strzelec. Rozm. J. Szerszunowicz. „Kur. Poranny” 2000 nr 239; Język tajemnicy. Rozm. A. Białous. „Nasz Dz.” 2003 nr 57; Krytyk jest „duchologiem”. Rozm.: K. Zdanowicz, D. Sołowiej. „Kultura”, Białystok 2003 nr 5; Warto być sobą. Rozm. J. Szerszunowicz. „Kur. Poranny” 2005 nr 96; Na początku było słowo… Rozm. J. Szerszunowicz. „Kur. Poranny” 2006 nr 267.

Ogólne

  • J. Halicki, H. Sołomianko: Waldemar Smaszcz. W tychże: Pisarze województwa białostockiego. Białystok 1988.
  • Z. IRZYK: Literackie fascynacje Waldemara Smaszcza. W: Zbliżenia. Portrety białostockich pisarzy. Białystok 1990.
  • K. KONECKA: Zauroczony literaturą. „Gaz. Współcz.” 1995 nr 84.
  • J. TWARDOWSKI: Waldemar Smaszcz. „Słowo” 1997 nr 91 [sylwetka z okazji przyznania Nagrody im. W. Pietrzaka].

Krzysztof i Barbara

  • W. BUDZYŃSKI: Po trzykroć Baczyński. „Życie Warsz.” 1991 nr 273.

Zbliżenia

  • A.K. WAŚKIEWICZ: Przeciw tępemu nakazowi jedności. „Słowo” 1991 nr 22 [dot. rozdz.: „Scalanie pamięci”].
  • E. KURZAWA: Portrety białostockich pisarzy. „Integracje” 1993 nr 29.

Słowo poetyckie Karola Wojtyły

  • M. KOWALIK: Walory poezji Karola Wojtyły. „Nasz Dz.” 1998 nr 250.

Fotografie prawdziwe, bo już niepodobne

  • A. BERNAT: Oaza księdza Twardowskiego. „Nowe Książ.” 2005 nr 12 [rec. też: J. Twardowski: Budzić nadzieję].

Serce nie do pary

  • [bez autora] Życie opowiedziane wierszami. „Kur. Poranny” 2013 nr 48.
  • K. MASŁOŃ: Wróbelki księdza Jana. „Do Rzeczy” 2013 nr 40.
  • L. MOLAK: Więcej niż biografia. „idziemy” 2013 nr 44.
  • Z. CHOJNOWSKI: „Kochamy księdza Twardowskiego”. „Nowe Książ.” 2014 nr 3.
  • R. KOŁODZIEJ: Po nitce do kłębka. „Fraza” 2014 nr 4.
  • A. TYSZKA: O niezwykłym poecie i kapłanie. „Twórczość” 2014 nr 4.
  • E. POGONOWSKA: „Krótkie długie życie” ks. Twardowskiego. O strategiach biografa. „Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae” 2016 vol. 34 [dot. też: M. Grzebałkowska: Ksiądz Paradoks].

Z AVE spacer dzieci wśród słów księdza i poety Jana Twardowskiego

  • (lesz): Spacer z księdzem Janem. „Tyg. Płocki” 2015 nr 25.

Miłość bez jutra

  • A. BRZEZIŃSKI: O „pięknych dwudziestoletnich”. „Kur. Podlaski” 1994 nr 225.
  • K. KONECKA: „Stoisz mi w oczach jak łzy…”. „Gaz. Współcz.” 1994 nr 175.
  • Z. ŁĄCZKOWSKI: Piękni dwudziestoletni czasu wojny. „Słowo” 1994 nr 170.

Światło pszennego chleba

  • Zob. Wywiady.