Adam KARPIŃSKI
1952-2011
Historyk literatury.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodził się 13 października 1952 w Nowym Dworze Mazowieckim; syn Stefana Karpińskiego, technika budowlanego, i Teodozji z Pstrągowskich, nauczycielki. Do 1971 mieszkał w Zakroczymiu, gdzie ukończył szkołę podstawową. Następnie uczył się w Liceum Ogólnokształcącym im. T. Kościuszki w Modlinie; w 1971 zdał maturę. W 1972 przeniósł się wraz z rodziną do Burakowa pod Warszawą, w 1975 zamieszkał w Warszawie. Od 1971 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW); w 1976 uzyskał magisterium na podstawie pracy Kształt artystyczny „Rozmów Artaxesa i Ewandra” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego (promotor prof. Jadwiga Rytel), po czym kontynuował naukę na studiach doktoranckich przy Instytucie Badań Literackich (IBL) PAN. Debiutował w 1977 recenzją antologii Literatura barska, ogłoszoną w „Pamiętniku Literackim” (z. 4). W pracy naukowej zajął się historią i edytorstwem literatury staropolskiej. W 1980 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Staropolska poezja ziemiańska. Próba przekroju, napisanej pod kierunkiem prof. Janusza Pelca i w tymże roku został zatrudniony w Pracowni Literatury Renesansu i Baroku IBL PAN, najpierw jako asystent, a od 1981 na stanowisku adiunkta. W latach 1991-93 pełnił obowiązki sekretarza naukowego w Komitecie Nauk o Literaturze Polskiej PAN. W 1993 uzyskał habilitację w IBL PAN na podstawie edycji Poezji zebranych S.H. Lubomirskiego i w tymże roku został kierownikiem Pracowni Literatury Renesansu i Baroku w IBL. W 1997 zainicjował powstanie i objął kierownictwo Zespołu Edytorstwa Naukowego i Krytyki Tekstu (od 2000 Ośrodek Krytyki Tekstu i Edytorstwa Naukowego). Od 1992/93 do 1996 pracował nadto na Wydziale Humanistycznym KUL, a od października 1994 w Instytucie Literatury Polskiej UW, prowadząc zajęcia z historii literatury staropolskiej oraz z krytyki tekstu i edytorstwa staropolskiego; w 1996 został członkiem Rady Naukowej tego Instytutu. Od 1995 był członkiem Rady Naukowej IBL PAN. W latach 1995-1998 wykładał także w Wyższej Szkole Humanistycznej w Pułtusku. W 1994 był pomysłodawcą założenia Stowarzyszenia „Pro Cultura Litteraria”, którego został prezesem, a w 1995 powstania serii wydawniczej Biblioteka Pisarzy Staropolskich i został przewodniczącym jej zespołu redakcyjnego(do 2009 r. ukazało się 37 tomów), publikowanej wspólnie przez Stowarzyszenie i IBL. W 1996 wszedł do Redakcji, a w 2007 również do Komitetu Redakcyjnego półrocznika „Barok” (jako redaktor działu „Inedita”). W 1998 przyjął funkcje redaktora naukowego Dzieł wszystkich Jana Kochanowskiego. W 2000 został członkiem zespołu redakcyjnego serii Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia. W 2001 wszedł w skład Komitetu Redakcyjnego serii Studia Staropolskie. Series Nova, a w 2010 objął funkcję zastępcy jej redaktora naczelnego.W latach 2001-2004 był członkiem Zarządu Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, w 2003-2006 członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN. W 2002 został przewodniczącym Komisji Edytorsko-Tekstologicznej przy Międzynarodowym Kongresie Slawistów. W 2004 otrzymał tytuł naukowy profesora, a w 2005 stanowisko profesora w IBL PAN. W tymże roku wszedł w skład Komitetu Redakcyjnego Słownika języka polskiego XVII i 1 połowy XVIII wieku, a od 2007 w skład Redakcji rocznika „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”. Studia, artykuły i recenzje publikował w pismach: „Pamiętnik Literacki” (1984, 1994, 1997, 1999), „Przegląd Humanistyczny” (1984), „Barok” (1994-1995, 1998, 2000-03), „Ogród” (1994), „Teksty Drugie” (1999, 2003), „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” (2003, 2004).
W 1975 ożenił się z Joanną Krauze, historykiem literatury; z małżeństwa tego ma córkę Martę (ur. 1976). Od 2000 mieszkał we wsi Sadowa w gminie Łomianki. Zmarł 26 października 2011 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Komunalnym Północnym.
TWÓRCZOŚĆ
1. Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju. Wr.: Ossol. 1983, 208 s., PAN IBL. Studia Staropol., t. 49.
Rozprawa doktorska.
2. Tekst staropolski. Studia i szkice o literaturze dawnej w rękopisach. Wwa: IBL PAN 2003, 196 s. Fundacja Akad. Humanist., IBL PAN. Studia Staropol., Series Nova, t. 8.
Zawartość: I. Wiek rękopisów: O konsekwencjach „wieku rękopisów”. Rekonstruowanie epoki…; Między rękopisem a drukiem. Strategie upubliczniania dzieł literackich w drugiej połowie XVII w.; Poezja w sarmackich rękopisach – o zbiorach wierszy i ich zbieraniu. Próba porządkowania źródeł. – II. Atrybucje: Zakończyć spór atrybucyjny. Raz jeszcze o erotykach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego; „Pokuta w kwarantannie” Jana Andrzeja Morsztyna – epilog sporu o autorstwo; „Sobieski” – nie napisany poemat epicki Wacława Potockiego. Śladem atrybucji „Muzy polskiej”. – III. Rekonstrukcje: Tradycja tekstu w „wieku rękopisów”. Uwagi o rękopiśmiennym funkcjonowaniu dzieła literackiego na przykładzie „Orfeusza” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego; „Decyma myśli świętych”, „Poezje Postu świętego” i „Eklezjastes” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego – poszukiwanie archetypu tekstu…; Rekonstrukcja Morsztynowego „Cyda”; Morsztyn odnajdywany. Wokół edycji Leszka Kukulskiego.
3. Renesans. [Podręcznik]. Wwa: PWN 2007, 282 s., Mała Historia Lit. Pol.
Studia i artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Metaforyka staropolskiej poezji ziemiańskiej. W: Studia o metaforze. Wr. 1980 s. 97-117. – Topika siedemnastowiecznej poezji ziemiańskiej (oracz – ziemianin). W: Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej. Katow. 1980 s. 155-170, „Prace Nauk. UŚl. w Katow.”, 383. – „Wsi spokojna, wsi wesoła” („Pieśń Panny XII” i problem retorycznej kompozycji). „Poezja” 1980 nr 8/9 s. 78-84. – „Rozmowy Artaksesa i Ewandra” w rękopisie nr 5190 Biblioteki Jagiellońskiej. W: Stanisław Herakliusz Lubomirski. Pisarz – polityk – mecenas. Wr. 1982 s. 223-230. – Parafraza jako „aemulatio”. (Na przykładzie staropolskich przeróbek epody Horacego „Beatus ille qui procul negotiis”). W: Retoryka a literatura. Wr. 1984 s. 107-120. – Sebastian Fabian Klonowic – pisarz z przełomu epok. W: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej. Wr. 1984 s. 127-143. – Mowy i rozmowy Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W: Kultura żywego słowa w dawnej Polsce. Wwa 1989 s. 156 184. – Tradycja tekstu w „wieku rękopisów”. Uwagi o rękopiśmiennym funkcjonowaniu dzieła literackiego. W: Staropolska kultura rękopisu. Wwa 1990 s. 27-42. – Problemy edycji dzieł poetyckich Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. (Wybrane zagadnienia krytyki tekstu). W: Problemy edytorskie literatur słowiańskich. T. 1. Wr 1991 s. 203-221. – Lubomirski i inni. Okruchy życia literackiego. W: Necessitas et ars. Studia staropolskie dedykowane Profesorowi Januszowi Pelcowi. T. 2. Wwa 1993 s. 143-152. – „De natura hominis” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. „Barok” 1994 nr 2 s. 103-107. – O konsekwencjach „wieku rękopisów”. Rekonstruowanie epoki. „Teksty Drugie” 1994 z. 1 s. 5-21. – „Somnus” – „Fortuna” – „Invidia”. Problemy tekstu i autorstwa. „Ogród” 1994 s. 7-29. – Lubomirski Sobieskiemu. Inscriptio supra effigiem trophealem Ioannis III Regis. „Barok” 1994 nr 2 s. 109-112. – Nieznany rękopis „Cyda” Jana Andrzeja Morsztyna. „Barok” 1995 nr 1 s. 127-134. – Topografia prywatności „wielkiego człowieka”. O arkadiach Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W: Literatura polskiego baroku w kręgu idei. Lubl. 1995, s. 381-400. – Stanisława Herakliusza Lubomirskiego spotkania z sacrum. W: Religijność literatury polskiego baroku. Lublin 1995, s. 221-249. – Między rękopisem a drukiem. Strategie upubliczniania dzieł literackich w drugiej połowie XVII w. W: Autor – tekst – cenzura. Prace na Kongres Slawistów w Krakowie w roku 1998. Wwa 1998 s. 165-182. – Lubomirski, Karmel i rybki. W: Muzy i Hestia. Studia dedykowane Profesor Ludwice Ślękowej. Wr. 1999 s. 83-96. – Stanisław Herakliusz Lubomirski i neostoicyzm. W: Wątki neostoickie w literaturze polskiego renesansu i baroku. Szczecin 1999 s. 221-237. – Jan Andrzej Morsztyn – tłumacz „Cyda” „Barok” 2000 nr 2 s. 47-61. – Morsztyn odnajdywany. Wokół edycji Leszka Kukulskiego. W: Czytanie Jana Andrzeja Morsztyna. Wwa 2000 s. 159-179. – Epicko-panegiryczne poematy Wacława Potockiego. Problem gatunku na przykładzie „Muzy polskiej”. „Rocz. Hum.” 2001 z. 1 s. 113-125. – Stanisław Herakliusz Lubomirski – moralista i polityk końca XVII w. W: Śmiech i łzy w kulturze staropolskiej. Lubl. 2002 s. 255-280, przedr. w: Świt i zmierzch Baroku. Lublin 2002 s. 255-280. – Edycja krytyczna „Pokuty w kwarantannie” Jana Andrzeja Morsztyna. [Współautor J. Głażewski]. W: Śmiech i łzy w kulturze staropolskiej. Lubl. 2003 s. 294-209. – Sęp, Kasia i Narcyz. „Teksty Drugie” 2003 nr 2 s. 41-50. – Cykle poetyckie w twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W: Od Kochanowskiego do Mickiewicza. Szkice o polskim cyklu poetyckim. Wwa 2004 s. 52-73. – Filologiczne pytania do Mikołaja Sępa Szarzyńskiego na marginesie rękopiśmiennych wierszy z „Rytmów”. W: Corona scientiarum. Studia z literatury i kultury nowożytnej ofiarowane Profesorowi Januszowi Pelcowi. Wwa 2004 s. 70-87. – Materiały źródłowe do twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Podsumowanie dotychczasowych badań. W: Stanisław Herakliusz Lubomirski – twórca i dzieła. Wwa 2004 s. 9-32. – The Middle Ages; Rennaissance. W: Ten centuries of Polish literature. [Przeł.] D. Sax. Wwa 2004 s. 7-25, 26-66, przekł. niem.: Mittelalter; Renaissance. [Przeł.] B. Sekulski. W: Zehn Jahrhunderte polnischer Literatur. Wwa 2007 s. 5-74. – Stan i zadania tekstologii i edytorstwa. W: Polonistyka w przebudowie. T. 2. Kr. 2004 s. 702-716. – Janusz Pelc. (5 IX 1930 – 9 V 2005). „Odrodz. i Refor. w Polsce” 2005 t. 49 s. 267-270. – Koncept jako rozumowanie albo Stanisława Herakliusza Lubomirskiego czytanie Pisma. W: Koncept w kulturze staropolskiej. Lublin 2005 s. 133-145. – Tradycja Mikołaja Reja w literaturze staropolskiej. Kilka uwag na marginesie jubileuszu 500. rocznicy urodzin poety. „Nauka” 2005 z. 1 s. 7-17. – Z ikonograficznej i literackiej recepcji „Triumfów” Petrarki w Polsce. W: Petrarca a jedność kultury europejskiej. Wwa 2005 s. 421-432. – „Prokurator” i „trudność prawa” – kilka uwag do tekstu „Krótkiej rozprawy” Mikołaja Reja. W: Literatura – historia – dziedzictwo. Prace ofiarowane Profesor Teresie Kostkiewiczowej. Wwa 2006 s. 86-96. – „Salomon polski” i duchy – historia szczególnej recepcji „Eklezjastesa” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. „Rocz. Bibl. Nar.” 2006 t. 37/38 s. 241-255. – Mikołaj Rej – nieklasyczny renesans i jego tradycja. W: Mikołaj Rej w pięćsetlecie urodzin. Studia literaturoznawcze. Wr. 2007 s. 9-20. – „Hieroglifiki albo Wizerunki Amoris” Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W: Polska i Europa w dobie nowożytnej. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Juliuszowi A. Chrościckiemu. Wwa 2009 s. 201-209. – Wacław Potocki – epik emendator. O trzech redakcjach „Transakcyi wojny chocimskiej”. W: W kręgu Kaliope. Epika w dawnej literaturze polskiej i jej konteksty. Prace ofiarowane Profesor Ludwice Ślękowej. Wr. 2010 s. 251-267.
Prace edytorskie i redakcyjne
1. S.F. Klonowic: Flis to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi. Oprac., wstępem i przyp. opatrzył … Wwa: PIW 1984, 129 s.
2. Necessitas et ars. Studia staropolskie dedykowane profesorowi Januszowi Pelcowi. Red.: B. Otwinowska, J. Kowalczyk, A. Nowicka-Jeżowa, … T. 1-2. Wwa: Semper 1993, 157 + 184 s.
3. Przekłady. Zagadnienia krytyki tekstu. [Wybór, oprac. i wprowadzenie] … „Pam. Lit.” 1994 z. 2 s. 186-215 z. 3 s. 170-204.
4. Literatura polskiego baroku w kręgu idei. Referaty z konferencji zorganizowanej przez Katedrę Literatury Staropolskiej KUL, Kazimierz nad Wisłą 18-22 X 1993. Pod red. A. Nowickiej-Jeżowej, M. Hanusiewicz i … Lubl.: Red. Wydawn. KUL 1995, 476 s.
5. S.H. Lubomirski: Poezje zebrane. T. 1-2. Wyd. … Adverbia moralia w oprac. M. Mejora. Wwa: Semper 1995-1996, 402 + 203 s.
Edycja krytyczna, będąca podstawą habilitacji. – T. 1 Teksty; t. 2. Komentarze.
6. H. Morsztyn: Światowa Rozkosz z ochmistrzem swoim i ze dwunastą swych służebnych panien. Wyd. … Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 1995, 78 s. Bibl. Pisarzy Staropol.
Edycja krytyczna.
7. T. Zetterholm: Literatura świata. Od Gilgamesza do Boba Dylana. Ilustrowany przewodnik. [Przekł.] J. Krauze-Karpińska. Konsultacja nauk. i uzup. pol. … Wwa: Warszawski Dom Wydawn. 1995, 330 s.
W oprac. A.K.: Renesans w Sarmacji; Czucie i wiara; Petöfi; Realizm i historia; Autobiografie kreowane; Witkacy; C.K. Wojak Szwejk; Lata powojenne. Polska, s. 86-87, 174-177, 240-241, 284-285, 286-2877, 318-319.
8. Bellona domus descriptio. [Edycja zespół pod kier.]… Wwa: UW 1996, 12 s.
Edycja krytyczna.
9. W. Potocki: Muza polska. Na tryjumfalny wjazd najjaśniejszego Jana III. Wyd. … Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 1996, 129 s. Bibl. Pisarzy Staropol.
Edycja krytyczna.
10. M. Kochanowski: Rotuły do synów swych. Wyd. … Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Kultura Litteraria” 1997, 70 s. Bibl. Pisarzy Staropol., t. 10.
Edycja krytyczna.
11. Zmierzch kultury staropolskiej. Ciągłość i kryzysy (wieki XVII-XIX). Pod red. U. Augustyniak i … Wwa: Semper 1997, 134 s.
Materiały z kolokwium w IBL, 19 VI 1995.
12. J. Żabczyc: Symfonije anielskie. Wyd. … Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 1998, 116 s. Bibl. Pisarzy Staropol., t. 12.
Edycja krytyczna.
13. P. Corneille, J.A. Morsztyn: Cyd albo Roderyk. Wyd. … i A. Stepnowski. Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 1999, 198 s.
Edycja krytyczna.
14. Czytanie Jana Andrzeja Morsztyna. [Studia]. Pod. red. D. Gostyńskiej i … Przedm. … Wr.: Ossol. 2000, 198 s.
15. „Pieśni światowe” z rękopisu Biblioteki Baworowskich (sygn. 1249/II) [Cz. 1-2]. Oprac. zespół pod kierunkiem … „Barok” 2000 nr 2 s. 231-251; 2001 nr 2 s. 103-132.
16. M. Sęp-Szarzyński: Poezje zebrane. Wyd. R. Grześkowiak, … przy współpracy K. Mrowcewicza. Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 2001, 252 s. Bibl. Pisarzy Staropol., t. 23.
Edycja krytyczna.
17. Świt i zmierzch baroku. [Studia]. Pod red. M. Hanusiewicz, J. Dąbkowskiej i … Lubl.: TN [Tow. Nauk.] KUL 2002, 518 s. Źródła i Monografie, t. 229.
18. Śmiech i łzy w kulturze staropolskiej. [Studia]. Pod red. i ze słowem wstępnym …, E. Lasocińskiej i M. Hanusiewicz. Wwa: IBL PAN 2003, 235 s. Stud. Staropol. Series Nova, t. 7.
19. Stanisław Herakliusz Lubomirski – twórca i dzieła. Pod red. … i E. Lasocińskiej. Słowo wstępne: … Wwa: IBL PAN; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 2004, 267 s., Stud. Staropol. Series Nova, t. 9.
20. Koncept w kulturze staropolskiej. [Studia]. Pod red. L. Ślęk, …, W. Pawlaka. Lubl.: TN [Tow. Nauk.] KUL 2005, 360 s., Źródła i Monografie, t. 289.
21. S.H. Lubomirski: Dzieła prozą. Oprac. zespół pod kier. …. T. 1. S. H. Lubomirski: Rozmowy Artaksesa i Ewandra. Wyd. J. Dąbkowska-Kujko. Wwa: Wydawn. IBL; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 2006, 672 s. Bibl. Pisarzy Staropol., t. 32.
Edycja krytyczna.
22. Humanizm i filologia. Red. nauk. A. Karpiński. Wwa: Wydawn. Neriton 2011, 593 s. Humanizm. Syntezy, t. 7.
Na okładce tytuł: Humanizm Polski.
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2010, 2013.
Autor o sobie: Mój Tybet… „Znak” 2005 nr 12.
Wywiady zob. Twórczość poz. 2 oraz m.in.: Podróż przez języki. Rozm.: A. Franaszek, R. Kozik. „Gaz. Wybor.” 1994 nr 208, dod. „Gaz. o Książ.” nr 9; Klucze do duchowych światów. Rozm. M. Borczak. „Nowe Książ.” 1999 nr 7; Duszy nasze wyobrażenia. Rozm. M. Pasicka. „Znak” 2009 nr 1; Na trzeźwo. Słowa w lustrze. Rozm. A. Serafin. „Tyg. Powsz.” 2012 nr 38; Dług metafizyczny. Rozm. M. Burzyk. „Znak” 2015 nr 6; Żaden ze mnie heros atleta. Rozm. Z. Zaleska. W tejże: Przejęzyczenie. Rozmowy o przekładzie. Wołowiec 2015, wyd. 2 tamże 2016.
Ścieżka nocy
A. PIERZCHAŁA: W stronę światła. „Gaz. Wybor.” 2001 nr. 272.
G. KALINOWSKI: Miraż ponad równiną. „Kwart. Artyst.” 2002 nr 1.
J. PROKOPIUK: Piękny nastrój naszych czasów. „Nowe Książ.” 2002 nr 1.
A. OSĘKA: Spojrzenie w ciemność. „Znak” 2003 nr 5.
