Alicja RYBAŁKO

Autor(ka) hasła: Maria Kotowska-Kachel

ur. 1960

Pseud. i krypt.: Aluzja Żuwielówna; (ar).

Poetka, tłumaczka.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 4 lipca 1960 w Wilnie (wówczas ZSRR, obecnie Litwa); córka Wacława Rybałko, chirurga, i Haliny z Kozłowskich, chemika. Po ukończeniu w 1978 polskiej szkoły średniej nr 5 na Antokolu w Wilnie studiowała biologię na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Wileńskiego. Debiutowała w 1978 wierszem zamieszczonym na łamach „Płomyka” (nagroda w konkursie literackim Młode Pióra). W roku następnym zaczęła publikować wiersze w „Czerwonym Sztandarze”, polskim dzienniku wydawanym w Wilnie (1979, 1984-90). Należała do grupy poetyckiej wyłonionej z Koła Literackiego działającego przy redakcji „Czerwonego Sztandaru”. Po ukończeniu w 1983 studiów została zatrudniona na stanowisku młodszego pracownika naukowego kolejno w Instytucie Naukowo-Badawczym Medycyny Eksperymentalnej i Klinicznej (1983-85) i w Instytucie Naukowo-Badawczym Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka (1985-86), następnie jako genetyk w Centrum Genetyki Człowieka (1986-99) w Wilnie. W 1990-99 pracowała nadto na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie też w 1998 obroniła doktorat z cytogenetyki. Należała do Litewskiego Związku Genetyki Człowieka. W tym okresie zajmowała się też twórczością poetycką oraz przekładową z języka litewskiego na polski; w 1987 zamieściła pierwsze tłumaczenia wierszy Marcelijusa Martinaitisa w tygodniku „Tak i Nie” (nr 28). Ogłaszała wiersze i tłumaczenia poezji litewskiej m.in. w pismach wileńskich „Kurier Wileński”, „Magazyn Wileński” (1990-93, 1995), „Znad Wilii” oraz w polskich: m.in.: „Arkusz” (1993-2001), „Śląsk” (1993-95, 2001-02), a także sporadycznie w „Integracjach”, „Kresach Literackich”, „Lithuanii”, „Tyglu Kultury”. Pisała także teksty piosenek dla Kapeli Wileńskiej. Otrzymała wiele nagród i wyróżnień, m.in. Nagrodę Fundacji Kopernikańskiej (1990), nagrodę im. B. Sadowskiej (1991), nagrodę im. J. Słowackiego (1993), dwukrotnie nagrodę im. W. Hulewicza, przyznawaną przez ZLP (1995, 2000) oraz prywatną fińską nagrodę im. Sawiczów (1997). W 1995 została członkiem Związku Pisarzy Litewskich. W 1999 wyszła za mąż za dr. Franka Brunsmanna, pracownika naukowego w dziedzinie służby zdrowia i zamieszkała na stałe w Münster w Niemczech. Podjęła pracę naukową najpierw w empirica Gesellschaft für Kommunikations-und Technologieforschung mbH w Bonn (2001-03), a w 2003 przeniosła się do Kliniki Charité w Berlinie. Odznaczona polsko-litewskim medalem honorowym „Humanizm integralny“ (2000).

Jest matką Witolda i Natalii. Mieszka w Münster.

TWÓRCZOŚĆ

1. Wilno, ojczyzno moja… [Wiersze]. Wybór: A. Nawrocki. Posł.: Z. Jerzyna. [Wwa]: „Libraria” [1990], 27 s.
2. Listy z Arki Noego. [Wiersze]. Wil.: Państ. Centrum Wydawn. 1991, 95 s. Bibl-czka „Magazynu Wil.”.
3. Opuszczam ten czas. [Wiersze]. Słowo wstępne: S. Melkowski. Wwa: „Interlibro” 1991, 106 s. Bibl-czka Poetów Wil.
   Cykle: Odkrywam siebie; Tysiąc i jeden zmierzch; Oda do publiczności; Babskie gadanie; Od tego się nie umiera; Weź mnie w opiekę.
4. Będę musiała być prześliczna. [Wiersze]. Wwa: Ofic. Literatów i Dziennikarzy „Pod Wiatr” 1992, 47 s. Biblioteczka Wil.
   Cykle: Kocham go więc; Będę musiała być; Ja im wszystkim przeszkadzam.
5. Moim wierszem niech będzie milczenie. [Wiersze]. Posł.: T. Bujnicki. Kr.: Ofic. Cracovia 1995, 42 s. Wyd. 2 tamże 1996.
6. Eilėraščiai Wiersze. [Wybór:] A. Rybałko. [Przeł.] V. Braziũnas. Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla 2003, 287 s.
   Wiersze w jęz. pol. i litew.
7. Alicja w krainie czarów. [Musical]. Teksty: A. Rybałko. Muz.: Z. Lewicki. Praprem.: Wil., Dom Kultury Pol. 2005.
8. Przyzwyczajać się do odlotu. [Wiersze]. Norderstedt: Books on Demand 2015, 60 s.
   Przekłady wierszy A. Rybałko w antologiach zagranicznych: ang.: Amber Aglow. An anthology of contemporary Polish women’s poetry (1981-1995). [Wybór, przekł. i wstęp] R. Grol. Austin 1996, – fiń.: Maailman runosydän. [Oprac.:] H. Tarmio, J. Tarmio. Juva 1998, – litew.: Poezijos pavasaris. [Oprac.:] V. Braziũnas , E. Ališanka.Vilnius 2001, [2002]; Magnus Ducatus Poesis. [Oprac. i przeł.] V. Braziũnas. Vilnius 2007; Laiko pameistrys Czeladnik czasu. [Red.:] V. Savickienė, N. Petkovič, B. Widera, B. Piasecka, Vilnius 2010, – niem.: Das Unsichtbare lieben. [Wybór i posł.:] D. Danielewicz-Kerski. Köln [1998], – ros.: Sdelano v Polše , vek XX Wykonano w Polsce, wiek XX. [Wybór i przekł.] A. Bazylewski, Moskva 2009, – ukr.: Dlatego, że są Tomu ŝo voni suŝci. [Oprac. i wybór:] S. Ewenko. Przedm.: N. Sidâčenko. L’viv 1996, wyd. nast. tamże 2005.

Przekłady

1. A. Gudelis: O tym, jak cieśla wiedźmę przechytrzył. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Wyst. Wwa, T. Lalki i Aktora „Baj” 1988.
2. M. Martinaitis: Eilėraščiai, panašūs LietuvaWiersze podobne do Litwy. Wybór i przekł.: A. Rybałko. Sejny: Pogranicze 1995, 231 s. Bibl. Krasnogrudy.
3. E. Sődergran: Moje życie, moja śmierć, mój los. [Wybór wierszy]. Przeł. [ze szwedz.:] A. Rybałko. Wwa: „Pod Wiatr” 1995, 57 s.
4. Adomas Mickevičius Lietuvoje. AlbumasAdam Mickiewicz na Litwie. [Teksty:] A. Piročkinas, J. Riškus. Vilnius: Vaga 1999, 150 s.
5. M. Ivaškevičius: Mały. [Utwór dramatyczny w 1 akcie]. „Kartki” 2001 nr 2.
6. V. Juknaitė: Formuła. [Dramat]. „Dialog“ 2001 nr 3 s. 44-65.
7. J. Kunčinas: Tula. [Powieść]. Sejny: Pogranicze 2002, 249 s. Meridian.
8. G. Grajauskas: Przegrany Grajewski. [Wiersze]. Wybór i przekł.: A. Rybałko. Łódź: Fundacja Anima 2003, 92 s. Bibl. „Tygla Kult.”, 19.
9. J. Januškevičiūtė: Złote jajko. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Wyst.: Reż.: J. Januškevičiūtė. Wwa, T. Lalki i Aktora „Baj” 2003.
10. R. Šerelytė: Gwiazdy epoki lodowcowej. [Powieść]. Wołowiec: Czarne 2004, 326 s. Inna Europa, Inna lit.
11. R. Šerelytė: Imię w ciemności. [Powieść]. Wołowiec: Czarne 2005, 288 s.
12. N. Indriūnaitė: Pozytywka. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Wyst.: Reż.: J. Ryl Krystianowski. Pozn., T. Animacji 2006.
13. V. Žilinskaitė: Chłopczyk z albumu. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Wyst.: Reż.: R. Driežis. Rzeszów, T. Maska 2006.
14. V. Žilinskaité: Gałązka wierzbowa. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Wyst. pt. Prawdziwe – nieprawdziwe. Reż.: R. Driežis. Wwa, T. Lalki i Aktora Baj 2011.

Praca redakcyjna

1. Sen Mendoga. Antologia literatury litewskiej lat dziewięćdziesiątych. Oprac. przez A. Rybałko. Wyboru tekstów dokonała A. Rybałko. Przeł. B.M. Białostocka i in. Wwa: KiW 2001, 304 s.
   Zob. nadto Przekłady poz. 2, 8.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2009, 2011.
• Wywiady: Czasami choć list lub kartkę na święta przyślijcie. Rozm.: W. Zygmunt, J.M. Paluch. „Gaz. Wybor.” 1996 nr 37 dod. „Gaz. w Kr.”; Poeta na emigracji. Rozm. R. Mieczkowski. „Nowy Dz.”, Nowy Jork 2007 nr z 21 IX dod. „Prz. Pol.”.

• LP XX w. (M. Jentys).

Ogólne

• W.J. PODGÓRSKI: „Raz śpiewam jak wieszczka, raz cienko”. O twórczości Alicji Rybałko. „Nowe Książ.” 1994 nr 1.
• A. KUZBORSKA: „Pęknięta kolumna”. Wiersze Alicji Rybałko – współczesnej poetki polskiej z Wilna – w przekładzie na język litewski. „Recepcja, Transfer, Przekład” 2005 nr 1.

Moim wierszem niech będzie milczenie

• A. JANKO. „Borussia” 1998/1999 nr 17.

Eilėraščiai Wiersze

• M. NIEMOJEWSKI. „Lit. Na Świecie” 1997 nr 8/9.

Przyzwyczajać się do odlotu

• M. SZOTT: Niech leci, jeśli potrafi. „Migotania” 2016 nr 1.