Andrzej DĄBRÓWKA

Autorka hasła: Alicja Szałagan

ur. 1949

Pseud.: Andrzej Braga.

Historyk literatury, leksykograf, tłumacz, poeta.

Z0b. też TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 11 września 1949 we wsi Gruszczyn (Mazowieckie); syn rolników Aleksandra Dąbrówki i Stanisławy z domu Nyrek. Uczęszczał początkowo do Liceum Ogólnokształcącego im. P. Wysockiego w Warce, a po przeniesieniu się rodziny w 1966 do Podkowy Leśnej — do Liceum Ogólnokształcącego im. T. Zana w Pruszkowie. Tam w 1967 zdał maturę, po czym studiował przez rok astronomię, a od 1971 germanistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W tym okresie zaczął publikować w czasopismach młodzieżowych, studenckich i regionalnych utwory poetyckie (pierwszy cykl wierszy w miesięczniku „Radar” 1970 nr 1), humoreski i drobne przekłady prozy z rosyjskiego (poczynając od Słonia A. Kurlandzkiego i A. Chajta w tygodniku „Itd” 1970 nr 2) oraz wierszy z niemieckiego. Za właś­ciwy debiut poetycki uważa cykl wierszy ogłoszonych w 1976 w „Twórczości” (nr 3). W tymże roku uzyskał magisterium i rozpoczął pracę jako asystent w Instytucie Germanistyki UW. W pracy naukowej początkowo zajmował się problematyką językoznawczą oraz literaturą niderlandzką. Zaczął także przekładać poezję i prozę z języka niderlandzkiego i afrikaans (w 1979–82 pod pseud.: Andrzej Braga); pierwsze tłumaczenia ogłosił w 1976 w „Literaturze na Świecie” (nr 3). Doktoryzował się na UW w 1987 na podstawie rozprawy poświęconej czternastowiecznym dramatom flamandzkim Untersuchungen über die mittelniederländischen Abele Spelen. (Herkunft — Stil — Motive) (promotor prof. Jan A. Czochralski). W następnych latach poszerzył swoje zainteresowania o leksykografię języka polskiego oraz historiografię literatury. Był autorem haseł osobowych i rzeczowych do Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN. W 2001 podjął pracę w Pracowni Literatury Średniowiecznej Instytutu Badań Literackich (IBL) PAN. W tymże roku habilitował się, przedstawiając książkę Teatr i sacrum w średniowieczu. Religia, cywilizacja, estetyka i w 2002 otrzymał stanowisko docenta w IBL PAN. Wszedł w skład Rady Naukowej IBL PAN. Prowadził nadal badania nad teorią i historią literatury dawnej, w szczególności dramatem i teatrem średniowiecznym, następnie zaś polską poezją i dramatem XVI–XVII w. Odbywał liczne staże zagraniczne oraz wykładał w Austrii, Belgii, na Litwie, we Francji, Holandii, Niemczech, RPA, Stanach Zjednoczonych, na Węgrzech i we Włoszech. Został członkiem towarzystw naukowych zajmujących się wiekami średnimi: Medieval Academy of America (w 2000), Société Internationale pour l’Étude du Théâtre Médiéval (SITM; w 2006), Société Internationale pour l’Étude de la Philosophie Médiévale (SIEPM; w 2007). Za osiągnięcia naukowe odebrał w 2002 Nagrodę Premiera RP, a w 2006 Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2005 prowadził wykłady na studiach podyplomowych i doktoranckich w IBL PAN. W 2007 objął kierownictwo Pracowni Literatury Średniowiecza IBL PAN; kontynuował organizowanie cyklu konferencji „Spotkania Mediewistyczne”, zainicjowanego przez prof. Teresę Michałowską. Wszedł w skład komitetów redakcyjnych serii IBL PAN Studia Staropolskie. Series Nova i Bibliotheca Litterarum Medii Aevi. W 2009–12 prowadził blog na portalu Salon24, a od 2012 na portalu WordPress (https://adabrowka.wordpress.com), w którym zamieszczał niektóre swoje teksty naukowe, gawędy literackie oraz fotoreportaże i fotowiersze. W 2010 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego, w 2013 tytuł naukowy profesora, a w 2014 stanowisko profesora zwyczajnego w IBL PAN. W 2012 został przewodniczącym Zespołu Opracowującego Dzieła wszystkie Jana Kochanowskiego i uzyskał w 2013 grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki na ukończenie rozpoczętej w 1982 edycji.

W 1971 zawarł związek małżeński z Jadwigą Piwońską; ma dwóch synów: Łukasza i Jerzego. Mieszka w Podkowie Leśnej.

TWÓRCZOŚĆ

1. Untersuchungen über die mittelniederländischen Abele Spelen. (Herkunft — Stil — Motive). Wwa: UW. Wydz. Neofilologii 1987, VIII, 460 s.
Rozprawa doktorska dot. dramatu flamandzkiego.
2. Słownik synonimów. [Współaut.:] E. Geller, R. Turczyn. Wwa: „MCR” 1993 XXIII, 489 s. Wyd. nast.: Wwa: Świat Książki 1995; wyd. 2 popraw. Wwa: „MCR” 1995, dodruk 1996; Wwa: Świat Książki 1997, tamże ze wstępem J. Miodka 1998; Wwa: Horyzont 2001; Wwa: Świat Książki 2004; Wwa: Bertelsmann Media 2005.
Nagroda „Lit. na Świecie” w dziedzinie komparatystyki i translatologii (także za Słownik antonimów zob. poz. 4) w 1995.
3. Amsterdam. [Przewodnik]. Wwa: Wiedza Powsz, 1994, 154 s. Globtroter.
4. Słownik antonimów. 64000 znaczeń przeciwstawnych i uzupełniających języka polskiego. [Współaut.:] E. Geller. Wwa: „MCR” 1995, 878 s. Wyd. nast.: Wwa: Świat Książki 1996; Wwa: Bertels­mann Media Horyzont 2001; Wwa: Świat Książki 2004, 2005.
Nagroda „Lit. na Świecie” w dziedzinie komparatystyki i translatologii (także za Słownik synonimów zob. poz. 2) w 1995.
5. Słownik pisarzy niderlandzkiego obszaru kulturowego: flamandzkich i holenderskich, nowołacińskich, surinamskich, afrykanerskich i fryzyjskich. Wwa: WP 1999, 603 s.
6. Teatr i sacrum w średniowieczu: religia, cywilizacja, estetyka. Wr.: Funna 2001, 669 s. Fundacja na Rzecz Nauki Pol. Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Pol. Ser. Hum. Wyd. 2 Tor.: Wydawn. Nauk. UMK 2013, 705 s. Res Humanae.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Tor.: Wydawn. Nauk. UMK 2013, pliki w formacie PDF.
Rozprawa habilitacyjna.
7. Coś o niczym. [Wiersze]. Olsztyn: Unternet 2004, 46 s. Czytaj Burz Buduj, 4.
Wersja elektroniczna w formacie PDF dostępna w Internecie: http://andrzej.dabrowka.com/Cos-o-niczym.pdf.
Tomik zawiera wiersze z lat 1999–2002 oraz jeden utwór z 1989.
8. Średniowiecze. Korzenie. Wwa: Wydawn. Nauk. PWN 2005, 434 s. IBL PAN. Mała Hist. Lit. Pol.
9. Słownik stylistyczny języka polskiego. Ponad 100 000 wyrażeń (idiomów, kolokacji i użyć). [Współaut.:] E. Geller. Wwa: Świat Książki — Bertelsmann Media 2007, XXXIII, 894 s.
10. Deszcz. [Wiersze]. Wybór tekstów: Z. Broniek. Podkowa Leśna: [Nakł. Autora] 2008, [16] s.
Część nakł. wydrukowano jako dod. do „Podkowiańskiego Mag. Kult.”.
11. I karkołomnie. [Wiersze]. Podkowa Leśna: Wydawn. Aula 2009, 50 s.
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Kłopoty dramaturgii niderlandzkiej. „Dialog” 1977 nr 12. — Vorster i jego więzień. „Twórczość” 1978 nr 8 s. 98–105. — Paul van Ostaijens theorie van de zuivere lyriek semiotisch geinterpreteerd. „Acta Univ. Wratisl. Neerlandica Wratisl.” 1983 nr 1 s. 83–97. — Toeval en principe in de praktijk van de vertalering. „Ons Erfdeel”, Rekkem (Belgia), Raamsdonkveer (Holandia) 1984 nr 3 s. 375–384. — Distributionsanalyse und Parameterstatistik als Instrumente der Philologie. „Leuvense Bijdragen” 1988 nr 3 s. 285–299. — Die Textüberlieferung der Abele Spelen und der Sotternien. „Acta Univ. Wratisl. Neer­landica Wratisl.” 1989 nr 4 s. 7–46 [dot. wyd. tekstów z tzw. Kodeksu van Hulthema]. — Epoche, Gattung, individueller Wert. Zur empirischen Stilgeschichte des mittelnie­derländischen Dramas. „Zag. Rodzaj. Lit.” 1990 t. 23 z. 2 s. 27–53. — Die Eigennamen in den Abele Spelen und den Sotternien. „Acta Univ. Wratisl. Neerlandica Wratisl.” 1991 nr 5 s. 19–46. — Frühestes weltliches Theaterrepertoire in den Niederlanden. „Acta Philologica” 1992 t. 20 s. 65–98. — Quando sagittari sagittaverunt papegay. Der Medienstreit im mittel­niederländi­schen Theaterbe­trieb. „Acta Univ. Wratisl. Neerlandica Wratisl.” 1994 nr 7 s. 77–96. — Nowe i stare w literaturze niderlandzkiej ostatnich lat. „Lit. na Świecie” 1995 nr 8/9 s. 283–297. — Ontologisch interpretatiekader voor het middeleeuwse drama. „Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans”, Potchefstroom (RPA) 1995 nr 2 s. 7–18. — Symbool en teken in de middeleeuwse media (vroomheidsvormen en de culturele betekenis van de broederschappen). „De Nieuwe Taalgids”, Groningen 1995 vol. 88 s. 290–306. — „De Neidhartspiele” en het abel spel „Van de Winter ende van de Somer” op een solre te Arnhem rond 1400 opgevoerd? W: Studien zur deutschen und niederländischen Sprache und Kultur. Festschrift für Jan Czochralski. Wwa 1996 s. 223–226. — Wszystko ma głos. Dwa programy estetyczne w poezji niderlandzkiej XX wieku. „Kresy” 1996 nr 4 s. 138–145. — The trial scenes in medieval drama. W: European medieval drama. Papers from the Third International Conference on „Aspects of European Medieval Drama”, Camerino, 3–5 July 1998 = Dramma medioevale Europeo 1998. Atti della III Conferenza Internazionale su „Aspetti del Dramma Medioevale Europeo”, Camerino, 3–5 luglio 1998. Camerino 1999 s. 77–98. — Polish saint plays of the sixteenth and seventeenth centuries. „The Early Drama, Art, and Music Review”, Kalamazoo, MI 2000 vol. 23 nr 1 s. 18–49, przedr.: w wersji skróconej pt. The Polish saint plays of the 16th and 17th centuries: Are they medieval? W: XXIV Convegno Internazionale. Martiri e Santi in Scena, Centro Studi sul Teatro Medievale e Rinascimentale — Anagni 7–10 Settembre, 2000. Roma 2001 s. 297–321, w wersji poszerz. w: The dramatic tradition of the middle ages. New York 2005 s. 216–244. — Anything but a game: Corpus Christi in Poland. „Quaestiones Medii Aevi Novae”, Kr. 2002 nr 7 s. 245–270. — Dawne procesy zwierząt jako dramaty rytualne. „Teksty Drugie” 2002 nr 5 s. 23–35. — Nowe badania literackie w mediewistyce anglistycznej i germanistycznej; Trwanie „onego” czasu. Anamneza w średniowiecznych przedstawieniach dramatycznych. W: Mediewistyka literacka w Polsce. Wwa 2003 s. 63–75; 158–180. — Deklamacja w średniowiecznej teorii retorycznej i praktyce szkolnej. W: Problematyka tekstu głosowo interpretowanego. Tor. 2004 s. 245–261. — Matka pieśni polskich. „Pam. Lit.” 2005 z. 2 s. 51–63 [dot.: Bogurodzica]. — Abele spelen. W: Słownik rodzajów i gatunków literackich. Kr. 2006 s. 2–5. — „Prawda przemawia bez szelestu słów”. Wkład średniowiecza do dzieła budowy ludzkiej podmiotowości. W: Vir vere humanus, czyli o przymiotach człowiekowi prawdziwie naturę swą pielęgnującemu i dobru całej społeczności ludzkiej służącemu przysługujących. Wwa 2007 s. 19–35. — Teoretyczne kryterium średniowieczności utworów literackich. W: Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej. Łódź 2007 s. 89–102. — The theatre of death in early Polish drama. „European Medieval Drama”, Turnhout 2007 nr 11 s. 161–186. — Kategoria teatralności w mediewistyce. „Litteraria Copernicana” 2008 nr 2 s. 55–59. — Refleksja nad sposobami pisania polskich historii literatury. W: Mediewistyka polska w XX wieku. Wr. 2008 s. 13–30. — The Middle Ages after the Middle Ages. Medievalism in the study of European drama and theatre history. W: Színházvilág — Világszínház. Budapest 2008 s. 23–37. — Treści religijne w podręcznikach i lekturach szkolnych. W: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu. Wwa 2008 s. 459–498, wersja skrócona w przekł. ang. pt. Religious content in medieval school handbooks and readers. [Przeł.] R. Bubczyk. „Acta Poloniae Historica” 2010 t. 101 s. 241–270. — Czynnik czasu w topice zachowań znaczących kulturowo. W: Persona — Gestus Habitusque — Insignium. Zachowania i atrybuty jako wyznaczniki tożsamości społecznej jednostki w średniowieczu. Lubl. 2009 s. 149–166. — Genre questions around early drama. W: Dráma — Múlt — Színház — Jelen. Tanulmányok a dráma- és színháztörténet köréből, Erdélyi Múzeum-Egyesület, Kolozsvár. Nagyvárad, Oradea (Rumunia) 2009 s. 15–24. — Konstruktywizm w badaniach literatury dawnej. „Nauka” 2009 nr 3 s. 133–154. — Procedury adaptacyjne w piśmiennictwie średniowiecznej Polski. W: Średniowieczna wizja świata. Jedność czy różnorodność (idee i teksty). Łódź 2009 s. 61–85. — Staging a mirror, establishing harmony. Theatrical constitution, display and control of value systems. W: Images of the city. Newcastle upon Tyne 2009 s. 2–16. — Singing in the battle. About the Bogurodzica. „Senoji Lietuvos Literatūra”, Wilno 2011 nr 31 s. 47–64. — Moraltheologische Grundsetzung des Friedens in dem Consilium Trinitatis über den Streit der Töchter Gottes. W: Konfliktbewältigung und Friedensstiftung im Mittelalter. Tor. 2012 s. 37–52. — Autorstwo a piśmienność. W: Kultura pisma w średniowieczu: znane problemy, nowe metody. Lubl. 2013 s. 37–50. — Wewnętrzne formy pobożności w kaznodziejstwie. W: Kaznodziejstwo średniowieczne — Polska na tle Europy. Teksty, atrybucje, audytorium. Wwa 2013 s. 237–248. — Czas, który widać na scenie. W: Retoryka Towarzystwa Jezusowego i jej konteksty. Wwa 2014 s. 77–98. — Obserwatorium humanistyki cyfrowej. „Nowe Media” 2014 nr 1 s. 194–203. — Rozmowa Polikarpa. W: Widzenie Polikarpa. Średniowieczne rozmowy człowieka ze śmiercią. Wwa 2014 s. 168–184. — Poeta i polityka. W: Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim. Wwa 2015 s. 203–217. — Trop wielkanocny. W: Staropolskie zwierciadło. Dawne widowiska polskie z perspektywy współczesnej. Książka poświęcona pamięci Profesora Juliana Lewańskiego. Wwa 2015 s. 79–93. – Nominalizm, realizm, emergencja. „Litteraria Copernicna” 2016 nr 3 s. 41-55.

Przekłady

1. D. Frankel Frank: Lustro. „Dialog” 1977 nr 12 s. 93–104. Wyst.: tv: pt. Lustro 1 — lustro 2. Reż.: J. Kulczyński. TVP 1979; teatr.: Reż.: Z. Zapasiewicz. Pozn., Scena na Piętrze 1985, toż TVP 1987.
2. H. Lutge­rink: Babyfon. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1977 nr 12 s. 37–92.
3. P. Snoek: Biały rewolwer. [Wiersze]. Wyboru dokonał, słowem wstępnym poprzedził i przeł. z niderlandzkiego A. Dąbrówka. Wwa: PIW 1978, 42 s.
4. B. Brecht: Szwejk na drugiej wojnie światowej. Przeł. [A. Dąbrówka] A. Braga. W: B. Brecht: Dramaty. T. 2. Wwa 1979 s. 167–242.
5. B. Breytenbach: Cały czas. [Wiersze]. Wybór, tłum. z afrikaans i posł.: [A. Dąbrówka] A. Braga. Kr.: WL 1980, 121 s. Humanum est.
6. Nescio: Pierwsze wzruszenie. Opowiadania. Wybrał i przeł. [A. Dąbrówka] A. Braga. Wwa: PIW 1980, 233 s.
7. F. Timmermans: Pallieter. [Powieść]. Przeł. z niderlandzkiego i poprzedził wstępem [A. Dąbrówka] A. Braga. Wwa: Czyt. 1980, 203 s.
8. L. Treves: List Don Juana. Tłum. A. Dąbrówka. Adapt.: H. Chłystowski. Reż.: M. Wachowiak. Radio 1980.
9. J. van de Wetering: Siła wyższa. [Powieść]. Tłum. z niderlandzkiego [A. Dąbrówka] A. Braga. Wwa: Czyt. 1982, 250 s. Ser. z Jamnikiem.
10. Lucebert: Szkoła amsterdamska. [Wiersze]. Wybór i posł.: A. Dąbrówka. Przekł.: A. Dąbrówka, K. Karasek, J. Koch. Kr.; Wr.: WL 1986, 128 s. Humanum Est.
11. P. Van Ostaijen: Poezje wybrane. Wybrał, przeł. z niderlandzkiego i posł. opatrzył A. Dąbrówka. Wwa: LSW [1987], 137 s. Bibl. Poetów.
12. J. Wolkers: Rachatłukum. [Powieść]. Przeł. i posł. opatrzył A. Dąbrówka. Wwa: Iskry 1990, 132 s.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Bosak. Łódź: Wydawn. Mała Litera 2013, 1 płyta CD w formacie mp3.
13. R. Kopland: Wybór poezji. Wybór, wstęp i przekł.: A. Dąbrówka. Wr.: Leopoldinum 1992, 160 s.
14. D. Frenkel Frank: Łóżka. Tłum. A. Dąbrówka. Wyst.: Reż.: P. Trzaska. TVP 1993.
15. W.F. Hermans: Ciemnia Damoklesa. [Powieść]. Wwa: Alfa 1994, 407 s. Ser. z Tukanem.
16. Baśnie niderlandzkie: flamandzkie, holenderskie i fryzyjskie. Wybrał, przeł. i opatrzył komentarzem A. Dąbrówka. Wwa: Wydawn. IBL PAN 2007, 635 s. IBL PAN. Wyd. 2 tamże 2013.

Prace redakcyjne

1. Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego. Pod red. A. Dąbrówki i W. Wojtowicza. Wwa: Wydawn. IBL PAN; Stow. „Pro Cultura Litteraria”; Szczec.: USzcz. 2009, 543 s. Studia Staropol. Series Nova, 25.
Materiały ze spotkania mediewistycznego poświęconego Wincentemu Kadłubkowi, 4–6 VI 2008, Wwa.
2. Pogranicza teatralności. Poezja, poetyka, praktyka. Pod red. [i ze wstępem oraz epilogiem] A. Dąbrówki. Wwa: Wydawn. IBL PAN; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 2011, 177 s. Studia Staropol. Series Nova, 31.
3. Oblicza mediewalizmu. Pod red. [i ze wstępem] A. Dąbrówki i M. Michalskiego. Pozn.: Wydawn. Pozn. TPN 2013, 245 s. Pr. Komis. Hist. Pozn. TPN. Wydz. Hist. i Nauk Społ.
Materiały z konferencji 19–21 IX 2011, Pozn.
4. Kaznodziejstwo średniowieczne — Polska na tle Europy. Teksty, atrybucje, audytorium. Red.: K. Bracha, współpraca: A. Dąbrówka. Wwa: Wydawn. DiG, 2014, 266 s. IH PAN. Pol. Tow. Heraldyczne. Colloquia Mediaevalia Praedicatoria, 1.
5. Widzenie Polikarpa. Pod red. A. Dąbrówki i P. Stępnia. Wwa: Wydawn. IBL PAN; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 2014, 359 s. Studia Staropol. Series Nova, 37.
6. Komentarz Jana z Dąbrówki do Kroniki biskupa Wincentego. Pod red. A. Dąbrówki i M. Olszewskiego. Wwa: Wydawn, IBL PAN; Stow. „Pro Cultura Litteraria” 2015, 350 s. Studia Staropolskie. Series Nova, 42 .
7. Teksty kultury uczestnictwa. Pod redakcją A. Dąbrówki, M. Maryla, A. Wójtowicz. Wwa: Fundacja Akad. Hum.; Wydawn. IBL PAN 2016, 453 s. Pr. Centrum Humanistyki Cyfrowej.
78. Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem. Pod red. A. Dąbrówki, E. Skibińskiego i W. Wojtowicza. Wwa: Wydawn. IBL PAN 2017, 515 s.
Materiały z 27. Spotkań Mediewistycznych, 4-6 VI 2014, Wwa.

Zob. też Przekłady poz. 3, 5–7, 10–13, 16.
 

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2014.
• Strona internetowa: https://adabrowka.wordpress.com.

 

Słownik pisarzy niderlandzkiego obszaru kulturowego

• S. KIEDROŃ. „Acta Univ. Wratisl.Neerlandica Wratisl.” 2001 nr 13.

 

Teatr i sacrum w średniowieczu: religia, cywilizacja, estetyka

• J.W. BEST. „Sarmatian Review”, Houston TX 2002 nr 2.
• Z. GŁOMBIOWSKA: Pora uderzyć w dzwon. „Studia Classica et Neolatina” 2002 t. 5, polem.: A. Dąbrówka: Odpowiedź na artykuł Zofii Głombiowskiej. „Pam. Lit.” 2003 z. 3.
• M. HANCZAKOWSKI. „Terminus” 2002 z. 1.
• R. SULEWSKI. „Speculum” 2005 nr 2.

 

Średniowiecze. Korzenie

• J.Z. LICHAŃSKI: To nie tak prosto. „Nowe Książ.” 2006 nr 3.
• T. BANAŚ-KORNIAK. „Terminus” 2010 z. 1.