Andrzej Stanisław KOWALCZYK
ur. 1957
Historyk, eseista, edytor
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzony 17 lutego 1957 w Warszawie; syn Feliksa Kowalczyka, podpułkownika Wojska Polskiego, i Alicji z Walasików, ekonomistki. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im J. Śniadeckiego w Warszawie; w 1976 zdał maturę. Następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW); w 1980 uzyskał magisterium. W 1980-86 pracował jako nauczyciel, początkowo w szkołach podstawowej i zawodowej, a od 1981 w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Reja w Warszawie. Równocześnie w 1983 rozpoczął pracę na stanowisku asystenta w Zakładzie Metodyki Literatury i Teorii Lektury w Instytucie Literatury Polskiej (ILP) UW. W pracy badawczej zajął się kulturą polską XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem kultury polskiej na emigracji po 1939 oraz epistolografią, diarystyką i eseistyką polską, a także edytorstwem w tym zakresie. Debiutował w 1983 esejem pt. Złote runo nicości,opublikowanym na łamach „Tygodnika Powszechnego” (nr 11; dot. wiersza Z. Herberta pt.Przesłanie Pana Cogito). Rozprawy, artykuły, recenzje drukował m.in. na łamach pism: „Tygodnik Powszechny” (1983-85, 1989-92), „Polonistyka” (1983-86), „Więź” (1984-85), „Znak” (1984-89, 2002-05), „Przegląd Powszechny” (1985-87) i „Pamiętnik Literacki” (1987-88). W 1986 doktoryzował na się na UW na podstawie rozprawy pt. Kryzys w świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945-1977 (Vincenz – Stempowski – Miłosz) (promotor prof. Ryszard Handke) i objął stanowisko adiunkta. W 1991-95 kierował Wydawnictwem LNB. W 1992 rozpoczął wieloletnią współpracę z redaktorem paryskiej „Kultury”, Jerzym Giedroyciem, której owocem było m.in. powstanie serii Archiwum „Kultury” oraz poszerzenie pola badań o rolę inteligencji w kulturze polskiej XX w. W następnych latach publikował artykuły i recenzje m.in. w pismach: „Res Publica Nowa” (1992-2003, z przerwami; od 1998 członek Rady kwartalnika), „Kresy” (1991-97, 2001), „Nowe Książki” (1992, 1999-2000), „Regiony” (1994, 1996, 1998-2003), „Zeszyty Literackie” (1994, 1996-97, 2000-07) i „Przegląd Polityczny” (2000-01, 2004-06). W 1994-2005 wykładał historię literatury i kultury polskiej na Slavisch Seminarium na Universiteit van Amsterdam. W 1998 habilitował się na UW na podstawie rozprawy pt. Nieśpieszny przechodzień i paradoksy. Rzecz o Jerzym Stempowskim. W 1999 otrzymał stanowisko profesora na UW. W 2000-02 kierował Zakładem Metodyki Literatury i Teorii Lektur, po czym przeniósł się do Zakładu Literatury XX i XXI w. ILP UW, którego w 2013 został kierownikiem (funkcję tę pełnił do 2016). W 2003-05 był członkiem Państwowej Komisji Akredytacyjnej. W 2005 podjął współpracę z Instytutem Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, działającym przy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie; w 2010-2015 wchodził w skład Rady Programowej Muzeum. W 2006 został członkiem Pracowni Antropologicznych Problemów Literatury ILP UW. W 2008-15 należał do Uczelnianego Zespołu Zapewnienia Jakości Kształcenia UW. W 2008-14 wchodził w skład jury Nagrody Literackiej m. st. Warszawy. W 2009 otrzymał tytuł naukowy profesora i stanowisko profesora zwyczajnego UW. W 2015 objął kierownictwo działu rękopisów w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie. Członek rady programowej Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa im. J. Nowaka-Jeziorańskiego w Warszawie. Odbywał podróże m.in. do Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Holandii, Rosji, Ukrainy i Włoch.
Mieszka w Warszawie.
TWÓRCZOŚĆ
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2012, 2013.
Wywiad: O wyobraźni emigracyjnej. Rozm. A. Papieska. „Nowe Książ.” 2015 nr 5.
Kryzys w świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945-1977
Z. BAUER: Obca Europa. „Sł. Prz. kult.” 1991 nr 23.
M. KLECEL: Eseje dla Europy. „Nowe Książ.” 1991 nr 6.
W. PRÓCHNICKI. „Ruch Lit.” 1991 nr 5.
P. KOWALSKI: Małe ojczyzny i kryzys europejskiej świadomości. „Regiony” 1995 nr 3.
Sawinkow
F. MODRZEJEWSKI: Proza o Sawinkowie. „Życie Warsz.” 1992 dod. „Ex Libris” nr 21.
K. MURAWSKI. „Nowy Świat” 1992 nr 89.
W. KRZYSZTOPORSKI: Nieznośna lekkość pióra. „Rzeczpospolita” 1992 nr 115.
R. WĘGRZYNIAK. „Tyg. Powsz.” 1992 nr 31.
J. WOJCIECHOWSKI: Miejsce na cokołach. „Dz. Pol.” 1992 nr 288.
G. BORKOWSKA: Co się zmienia? „Res Publica Nowa” 1994 nr 4.
Nieśpieszny przechodzień i paradoksy.
M. KLECEL: Arkadia i Apokalipsa. „Życie” 1997 nr 291.
Tenże: Sceptyczny świadek wieku. „Rzeczpospolita” 1997 nr 247.
J. LEOCIAK: Jerzego Stempowskiego „pulsus paradoxalis”. „Nowe Książ.” 1997 nr 10.
Cz. MIŁOSZ: Jeszcze o Stempowskim. „Tyg. Powsz.” 1997 nr 52.
M. WYKA: Miejsce Jerzego Stempowskiego. Człowiek dobrze wychowany. „Tyg. Powsz.” 1997 nr 48.
H. ZAWORSKA: Uwodzicielska inteligencja. „Gaz. Wybor.” 1997 nr 199.
M. ADAMIEC: Powrót niespiesznego przechodnia. „Prz. Polit.” 1998 nr 37.
J. GONDOWICZ: Bagaż z Szebutyniec. „Res Publica Nowa”. 1998 nr 2/3.
S. JANOWSKI: Portret Stempowskiego. „Strony” 1998 nr 3/4.
J. KLEJNOCKI: Przewodnik i przechodzień. „Kwart. Artyst.” 1998 nr 3.
R. KWIECIEŃ: „Z dala od wielkich dróg, ścieżkami mało wydeptanymi…” „Znak” 1998 nr 7.
W. LEWANDOWSKI: Stempowski, Mackiewicz – nowości z i o emigracji. „Arch. Emigracji” 1998 nr 1.
R. WĘGRZYNIAK. „Pam. Lit.” 1998 z. 4.
M. ZAGAŃCZYK: Kajet lektur: Stempowski. „Zesz. Lit.” 1998 nr 61.
Pan Petlura?
A. BAGŁAJEWSKI: Vous–êtes Monsieur Petlura? „Kresy” 1998 nr 4.
M. JAGIEŁŁO: Rekolekcje. „Nowe Książ.” 1998 nr 11.
K. KOPKA: Morderstwo na rue Racine. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 143.
A. SEREDNICKI. „Maz. Studia Hum.” 1998 nr 2.
R. WĘGRZYNIAK: Popogromowe rekolekcje. „Tyg. Powsz.” 1998 nr 29.
T.Z. ZAPERT: Uznany za niewinnego. „Życie” 1998 nr 156.
M. RIABCZUK: Ataman i jego demony, czyli próba egzorcyzmu historycznego. „Czas Kult.” 1999 nr 4/5.
E. MAZGAL: Książka o Petlurze. Dla dorosłych. „Gaz. Olszt.” 1999 nr 232.
Giedroyc i „Kultura”
J. DUŻYK: Giedroyc i jego wielkie dzieło. „Dz. Pol.” 1999 nr 235.
B. CYGIEL: A to Giedroyc właśnie. „Sł. Pol.” 1999 nr 146.
J. KORKOZOWICZ. „Głos Naucz.” 1999 nr 35.
K. MASŁOŃ: Książę Niezłomny. „Rzeczpospolita” 1999 nr 116.
M. NIEMOJEWSKI: Wstęp do „Kultury”, wstęp do kultury. „Nowe Książ.” 1999 nr 10.
R. WĘGRZYNIAK: Portret Redaktora. „Nowe Państ.” 1999 nr 34.
J. WOLSKI. „Arkusz” 2000 nr 9.
Wiek ukraińsko-polski. Rozmowy z Bohdanem Osadczukiem
K. MASŁOŃ. „Mag. Lit. Książ.” 2001 nr 11.
B. BERDYCHOWSKA: Wiek polsko-ukraiński. „Nowe Książ.” 2002 nr 1.
P. PIASZCZYŃSKI: „Może warto zacząć inaczej”. „Tyg. Powsz.” 2002 nr 1.
W. STANISŁAWSKI: Między Szprewą a Dnieprem. „Nowe Książ.” 2008 nr 9 [dot. wyd. 2].
Miejskie: Amsterdam, Paryż I, Paryż II, Berno I, Berno II, Warszawa, Londyn
J. KLEJNOCKI: Flâneur współczesny. „Rzeczpospolita” 2003 nr 232.
R. WĘGRZYNIAK. „Zesz. Lit.” 2003 nr 4.
K. NICIŃSKI: Sylwy o miejscach i ludziach. „Więź” 2006 nr 4.
Od Bukaresztu do Laffitów
P. RAMBOWICZ: Jerzy Giedroyc w zwierciadle epistolografii. „Arch. Emigracji” 2007 z. 1.
L. SZARUGA: Przesłuchiwany i badany. „Nowe Książ.” 2007 nr 4 [m.in. dot A.S. Kowalczyka].
Wena do polityki
J. BORKOWICZ: Czy intelektualista może być Kmicicem. „Więź” 2015 nr 1.
R. HABIELSKI: Historia przyznała rację „Kulturze” „Nowe Ksiaż.” 2015 nr 5.
T. MAKOWSKI: Bez niego Giedroyc nie dałby rady. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 280.
J. Giedroyc, J. Stempowski: Listy 1946-1969. Cz. 1-2
[T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Rzeczpospolita epistolarna. „Tyg. Powsz.” 1998 nr 30.
Z. FLORCZAK: Słuchając ich obu. „Nowe Książ.” 1998 nr 11.
T. JASTRUN: Wielkie jedzenie listów. „Polityka” 1998 nr 39.
E. NAUJALIS: Dziesiąta woda po Kisielu. „Akant” 1998 nr 11.
W. SKALMOWSKI: Duet korespondencyjny. „Tyg. Powsz.” 1998 nr 39.
M. Dąbrowska, J. Stempowski: Listy
B. KERSKI; J. MAJCHEREK; P. MATYWIECKI: Opinie o tomie M. Dąbrowska, J. Stempowski: Listy. „Zesz. Lit.” 2011 nr 1.
M. KRÓL: Bliskość pogody i przygody. „Więź” 2011 nr 2/3.
M. NALEWSKI: Ich prace i dnie. „Twórczość” 2012 nr 4.
A. PAPIESKA: Dwa monologi. „Nowe Książ.” 2011 nr 4.
R. WĘGRZYNIAK: Mistrzowskie listów pisanie. „Odra” 2011 nr 7/8.
