Anna CZABANOWSKA-WRÓBEL

Autorka hasła: Katarzyna Batora

ur. 1962

Podpisywała teksty także nazwiskiem: Czabanowska.

Pseud.: Joanna Zberecka.

Historyk literatury, krytyk literacki.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 1 czerwca 1962 w Krakowie w rodzinie lekarzy; córka Lesława Czabanowskiego, radiologa, i Jadwigi Bogdaszewskiej, dermatologa, profesora nauk medycznych. Od 1977 uczyła się w XIII Liceum Ogólnokształcącym im. Bohaterów Westerplatte w Krakowie. W 1980 była laureatką X Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Po zdaniu matury w 1981 podjęła studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). Debiutowała jako krytyk literacki w 1984 recenzją pt. Współczesność jako obowiązek, dotyczącą tomu Ogień Jana Polkowskiego, ogłoszoną w wydawanym poza cenzurą „Miesięczniku Małopolskim” (nr 4; pod pseud.: Joanna Zberecka). W 1986 uzyskała magisterium (z wyróżnieniem) na podstawie pracy pt. Wyobraźnia akwatyczna w poezji Młodej Polski (promotor prof. Maria Podraza-Kwiatkowska). Jako historyk literatury debiutowała w 1987 fragmentem tej pracy, zamieszczonym w „Pamiętniku Literackim” (z. 3; podp.: Anna Czabanowska), wyjątki były też drukowane w „Ruchu Literackim”. W tymże roku została zatrudniona w Instytucie Filologii Polskiej (później Instytut Polonistyki, od 2004 Wydział Polonistyki) UJ początkowo jako asystent stażysta, a następnie od 1988 asystent. W badaniach naukowych zajęła się głównie poezją młodopolską, przemianami poezji współczesnej, zagadnieniem baśni w literaturze oraz problematyką dziecka i dzieciństwa w literaturze i kulturze. Rozprawy i studia publikowała m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1987-88, 1994, 2002-03, 2007, 2009) i „Ruchu Literackim” (1987, 1991-98, 2000-04, 2006-12). Artykuły, recenzje oraz sporadycznie wiersze i opowiadania ogłaszała m.in. w pismach bezdebitowych: „Miesięczniku Małopolskim” (1984-86; podp.: Joanna Zberecka) i „Kulturze Niezależnej” (1989), a także w „Twórczości” (1987; tu wiersze podp. Anna Czabanowska), „Tygodniku Powszechnym” (1988, 2000-03, 2006), „Dekadzie Literackiej” (1991-92, 1994-97, 2000, 2002, 2006-08, 2011; w 1996 podp. też: Joanna Zberecka), „NaGłosie” (1991, 1993). W 1995 uzyskała doktorat na podstawie rozprawy pt. Baśń w literaturze Młodej Polski (promotor prof. Maria Podraza-Kwiatkowska) i w 1996 otrzymała stanowisko adiunkta. W 2004 habilitowała się na Wydziale Filologicznym UJ, przedstawiając rozprawę pt. Dziecko. Symbol i zagadnienie antropologiczne w literaturze Młodej Polski. W 2004/2005 otrzymywała stypendium naukowe z Rektorskiego Funduszu Stypendialnego na napisanie książki Poszukiwanie blasku. O poezji Adama Zagajewskiego (wyd. 2005). W 2007 przeszła na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Katedrze Historii Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski na Wydziale Polonistyki UJ. W tymże roku za osiągnięcia dydaktyczno-organizacyjne otrzymała Nagrodę (zespołową) Rektora UJ. Artykuły i recenzje publikowała m.in. w „Tekstach Drugich” (1993, 1995, 1997-98, 2000-05, 2008-09, 2013), „Życiu Duchowym” (2000-01), „Znaku” (2006, 2011), „Alma Mater” (2007-08, 2013/2014), „Przestrzeniach Teorii” (2007), „Wielogłosie” (2007, 2016), „Poznańskich Studiach Polonistycznych” (2009, 2012), „Przeglądzie Kulturoznawczym” (2009), „Zeszytach Literackich” (2010, 2013), „Frazie” (2011), „Nowej Dekadzie Krakowskiej” (od 2014). Sylwetki poetów polskich zamieszczała w tomach Młoda Polska i Dwudziestolecie międzywojenne, wydawanych w serii Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach (2004-2005) oraz w tomach Młoda Polska i dwudziestolecie międzywojenne i Literatura współczesna, ukazujących się w serii Historia literatury i kultury polskiej (2007-2008).Należała (jako juror) do Małopolskiego Komitetu Okręgowego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, a w 2005 weszła w skład nowo powstałego Komitetu Krakowskiego. W 2007 była inicjatorką i następnie od 2008 redaktorem naukowym serii UJ Żywioły wyobraźni. W 2011 uzyskała tytuł naukowy profesora. W 2012 była promotorem przewodu doktorskiego i laudatorem podczas uroczystości nadania tytułu doktora honoris causa UJ Adamowi Zagajewskiemu. W 2012 została członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN i członkiem Komisji Historycznoliterackiej krakowskiego oddziału PAN, a w 2015 weszła w skład Prezydium. W grudniu 2013 zainicjowała utworzenie Ośrodka Badań Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej na Wydziale Polonistyki UJ i w styczniu 2014 objęła funkcję kierownika. W 2014 weszła też w skład Sekcji Polskiej Stowarzyszenia Przyjaciół Książki dla Młodych (IBBY) oraz została członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Polonistycznych. W 2015 została członkiem redakcji „Ruchu Literackiego” (tu też artykuły). Odznaczona m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (2002) oraz Medalem Komisji Edukacji Naukowej (2008).

Z zawartego w 1987 związku małżeńskiego z Józefem Wróblem, historykiem literatury, ma dwóch synów: Jerzego (ur. 1989) i Marcina (ur. 1991), absolwentów prawa UJ. Mieszka w Krakowie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Baśń w literaturze Młodej Polski. Kr.: Universitas 1996, 269 s.
Rozprawa doktorska. – W 1996 II nagroda im. prof. K. Szaniawskiego, przyznawana przez Tow. Popierania i Krzewienia Nauk, Nagroda Rektora II stopnia.
2. Dziecko. Symbol i zagadnienie antropologiczne w literaturze Młodej Polski. Kr.: Universitas 2003, 383 s.
Rozprawa habilitacyjna. – Nagroda Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w 2004.
3. Poszukiwanie blasku. O poezji Adama Zagajewskiego. Kr.: Universitas 2005, 252 s. Krytyka XX Wieku, 3.
Nagroda Rektora UJ II stopnia w 2006.
4. Złotnik i śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu. Kr.: Universitas 2009, 470 s. Modernizm w Polsce, 29.
Nagroda Rektora UJ II stopnia w 2010.
5. Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice. Kr.: Wydawn. UJ 2013, 253 s. Żywioły Wyobraźni.
Nagroda Rektora UJ (zespołowa) II stopnia w 2014.
Zawartość: Wprowadzenie; I. Wyobraźnia akwatyczna: Wyobraźnia akwatyczna w poezji Młodej Polski. – II. Wyspiański i absolutna teraźniejszość: Ogień i czas. W kręgu „Meleagra”; Chwila i wieczność Laodamii. O dramacie „Protesilas i Laodamia”; Gniew i czułość. O „Achilleis”; Magia słowa i siła milczenia w „Klątwie”. – III. Podwojenia: „Wspomnienie Persefony…”. O dwoistości w poezji Leopolda Staffa; „Czarodziejska góra” Stanisława Brzozowskiego. O dialogu „Fryderyk Nietzsche”; Aby umrzeć, trzeba najpierw ożyć. „Na temat z St. John Perse’a” Jana Lechonia. – IV. Lalki i ludzie: Lalki Konopnickiej [dot. opowiadania „Lalki moich dzieci”]; „Pałuba” [K. Irzykowskiego] – „monstrualna ruina” dziewiętnastowiecznej powieści rodzinnej; Młodopolski heroizm – fantazmaty męskości; „Pogrzeb lalki”. Estetyka rokoka w poezji Młodej Polski [dot. tomiku wierszy Z. Kleszczyńskiego]. – V. Powroty: Palimpsest Krakowa z przełomu XIX i XX wieku – ślady przeszłości i znaki tego, co nowe; „Zeszyty Literackie” – ponowoczesna „Chimera”, utopijny projekt?

6. Adam Zagajewski. Monografia w toku. Lubl.: Ośrodek „Brama Grodzka-Teatr NN” 2015, [190] s. W: Monografie w toku. Kompendia multimedialne. Pod red. P. Próchniaka [on-line] [dostęp 26 czerwca 2016]. Dostępny w Internecie: http://stronypoezji.pl/monografie/nota.
Zawartość: Kalendarium; Życie; Twórczość; Wiersze; Głosy krytyków; Multimedia; Bibliografie.

Artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.:

„Kopiując naturę”. O „Wierszach i poematach” Josifa Brodskiego. „NaGłos” 1993 nr 11 s. 166-173. – Obraz Króla Olch w prozie Schulza. W: Czytanie Schulza. Kr. 1994 s. 296-305. – „Na życie nie ma zgody”. Jarosław Iwaszkiewicz na tle swojego pokolenia. W: Stawisko. Almanach Iwaszkiewiczowski. T. 2. Podkowa Leśna 1995 s. 23-33. – Pokolenie „Skamandra”. W: Stulecie Skamandrytów. Kr. 1996 s. 27-40. – Jarosław Iwaszkiewicz – „Sérénité”. W: Lektury polonistyczne. T. 1. Kr. 1997 s. 319-338. – Fantazmaty dzieciństwa. Glosa do „Wiosny” Schulza. „Ruch Lit.” 2001 z. 1. – „Muszla” – młodopolska elegia dzieciństwa. W: Poezja Kazimierza Tetmajera. Kr. 2003 s. 163-178. – „Powtórne dzieciństwo” w prozie Schulza. W: W ułamkach zwierciadła.Lubl. 2003 s. 121-137. – Czytam poetę. Twórczość Andrzeja Bursy; „Szczury” Andrzeja Bursy. Wybór emblematu. W: Czytanie Bursy. Kr. 2004 s. 11-23; 129-139. – Kosmos powtórzeń Witolda Gombrowicza. „Teksty Drugie” 2005 nr 3 s. 79-90, przedr. w: Gombrowicz – nasz współczesny. Kr. 2009 s. 136-150. – „Wilia”.W oczekiwaniu przemiany. W: Poezja Tadeusza Micińskiego.Kr. 2004 s. 197-216. – Magia słowa i siła milczenia w „Klątwie” Stanisława Wyspiańskiego. W: Dobra pamięć.Kr. 2005 s. 197-210. – „Piękno i groza zawsze razem”. Poetycki dialog Zbigniewa Herberta i Adama Zagajewskiego. W: Dialog i spór.Lubl. 2006 s.160-180. – Powrót do siebie. Tajemnice „Ojczyzny” Brunona Schulza. „Ruch Lit.” 2006 z. 3 s. 337-350. – Intymność marzenia, intymność pragnienia. O „Koloniach” Tomasza Różyckiego. W: Intymność wyrażona (2).Katow. 2007 s. 147-159. – „Kolonie” Tomasza Różyckiego jako ponowoczesny cykl poetycki. W: Polski cykl liryczny. Białystok 2008 s. 439-450. – Droga do Krakowa. Mediacyjna rola miasta w dwudziestowiecznej literaturze dla dzieci.W: Kraków mityczny.Kr. 2009 s. 9-21. – Michaela Endego przypowieści o pragnieniach, wyobraźni i granicach. „Szkoła Czarów”. „Ann. Univ. Paedadagogicae Crac. Studia Historicolitteraria” 2011 t. XI s. 152-163. – Odnalezione mapy. [Cz.] Miłosz – [A.] Zagajewski – [T.] Różycki. „Ruch Lit.” 2011 z. 3 s. 241-253. – Ogień życia. Wiersz Adama Zagajewskiego „O mojej matce”. „Pozn. Studia Polonist. Ser. Lit.” 2012 t. 19 s. 241-253. – „Un arbre généalogique de déportés”. Le thème de l’exil dans l’oeuvre d’Adam Zagajewski. [Przeł.:]K. Vandenborre.„Slavica bruxellensia” [on-line] 2012 nr 8 [15 s.] [dostęp 29 marca 2015]. Dostępny w Internecie: http://slavica.revues.org/1053. – Laudacja Adama Zagajewskiego. „Zesz. Lit.” 2013 nr 1 s. 64-67, przedr. w: i cień i światło… O twórczości Adama Zagajewskiego. Kr. 2015 s. 129-135, przekł. ang.: A laudatio for Adam Zagajewski. [Przekł.] S. Gauger. Tamże s. 131-137. – Spojrzenie zwrócone wstecz. O cyklach poetyckich Zdzisława Dębickiego „Oglądam się za siebie” i „Kraj lat dziecinnych”. W: Ostać się wobec chaosu. Pozn. 2013 s. 259-271. – „Ta dziwna” instytucja zwana literaturą dla dzieci. Historia literatury dla dzieci w perspektywie kulturowej. „Teksty Drugie” 2013 nr 5 s. 13-24, przedr. w: Kulturowa historia literatury. Wwa 2015 s. 329-340. – W poszukiwaniu Autentyku. Księga Alfikcji. W: Bruno od księgi blasku. Kr. 2013 s. 85-99. – Czy naprawdę wiemy, gdzie teraz jesteśmy? Uniwersyteckie kształcenie humanistyczne w kontekście socjologicznym. W: Polonistyka dziś – kształcenie dla jutra. Kr. 2014 s. 32-42. – [R.] Krynicki: poezja i powtórzenie. W: Pismo chmur. Kr. 2014 s. 311-327. – [B.] Leśmian i powtórzenie. „Tarcza” wśród poematów zazdrosnych. W: Stulecie „Sadu rozstajnego”. Kr. 2014 s. 53-67. – „Asymetria” Adama Zagajewskiego – konteksty malarskie. W: Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki. Kr. 2015 s. 59-70. – Książki dla dzieci i dorosłych. Przypadek Doroty Masłowskiej. W: (Przed)szkolne spotkania z lekturą. Katow. 2015 s. 293-302. – Manifest życia. Anna Świrszczyńska o narodzinach dziecka. W: O tym, co Alicja odkryła… Kr. 2015 s. 193-203. – „Wszystko zapomniane…”. Przymus powtarzania w poematach prozą Stanisława Przybyszewskiego. W: Przybyszewski. Kr. 2015 s. 79-88. – „Sam środek Europy”. Wyobraźnia i postpamięć w poezji Tomasza Różyckiego. W: W ogrodzie świata. Kr. 2015 s. 311-320. – [17 artykułów w formie haseł]. Powst. 2011-2015. W: Sensualność w kulturze polskiej [on-line]. Dostępny w Internecie: http://www.sensualnosc.ibl.waw.pl. – Drohobyckie i berlińskie dzieciństwo. Bruno Schulz i Walter Benjamin. „Ruch Lit.” 2016 nr 1 s. 45-58. – Literatura dziecięca – pomiędzy literaturą światową a globalną. „Wielogłos” 2016 nr 1 s. 1-15. – Źródła i ujścia młodopolskiego witalizmu. W: Młodopolski witalizm, modernistyczne witalizmy. Kr. 2016 s. 9-23. – „Stronice dawnych książek…”. Bohaterowie literatury europejskiej w wierszu Jarosława Iwaszkiewicza. W: Loci (non) communes. Kr. 2017 s. 311-320.

Prace redakcyjne i edytorskie

1. J. Jedlicz: Utwory wybrane. Oprac. [i wstęp]: A. Czabanowska-Wróbel. Kr.: WL 1998, 428 s. Bibl. Poezji Młodej Polski.
2. Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali. Kr.: Księg. Akademicka 2003, 357 s.
3. Czytanie Bursy. Pod red. [i ze wstępem] A. Czabanowskiej-Wróbel i G. Grochowskiego. Kr.: Księg. Akademicka 2004, 180 s.
Materiały z sesji pt. „Poezja Andrzeja Bursy” zorganizowanej 10-12 V 2000 w Domu Pracy Twórczej KUL w Kazimierzu Dolnym, przygotowanej na cykl spotkań pt. „Która lektura?” zainicjowanych przez IBL i KUL.
4. Poezja Tadeusza Micińskiego. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali. Kr.: Księg. Akademicka 2004, 518 s.
5. Poezja Leopolda Staffa. Interpretacje. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali. Kr.: Księg. Akademicka 2005, 545 s.
6. S. Miłaszewski: Poezje. Wstęp, wybór i oprac. tekstu: A. Czabanowska-Wróbel. Kr.: WL 2008, 262 s. Bibl. Poezji Młodej Polski.
Nagroda Rektora UJ za edycję naukową (nagroda zespołowa II stopnia) w 2009.
7. Żywioły wyobraźni poetyckiej XIX i XX wieku. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel i I. Misiak. Kr.: Wydawn. UJ 2008, 222 s. Żywioły Wyobraźni.
8. Żywioły wyobraźni Stanisława Wyspiańskiego. Artykuły z konferencji naukowej doktorantów (UJ i ASP Kraków, 8-9 listopada 2007). Pod. red.: A. Czabanowskiej-Wróbel, D. Jarząbek, D. Saul. Kr.: Księg. Akademicka 2008, 347 s.
9. Stanisław Wyspiański. W labiryncie świata, myśli i sztuki. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel. Kr.: Wydawn. UJ 2009, 589 s., [28] s. tabl.
Materiały z konferencji zorg. 14-17 XI 2007 w Kr.
10. Żywioły wyobraźni poetyckiej pokolenia ’68. Pod red.: A. Czabanowskiej-Wróbel, I. Misiak. [Wstęp:] A. Czabanowska-Wróbel. Kr.: Wydawn. UJ 2010, 207 s. Żywioły Wyobraźni.
Materiały z sesji zorg. w III 2008 w Kr.
11. Wyobraźnia poetycka XXI wieku. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, M. Marchaj. [Wstęp:] A. Czabanowska-Wróbel. Kr.: Wydawn. UJ 2014, 232 s. Żywioły Wyobraźni.
12. i cień i światło… O twórczości Adama Zagajewskiego = both light and shadow… The work of Adam Zagajewski. Pod red. [i z posł.] A. Czabanowskiej-Wróbel. Kr.: Wydawn. a5 2015, 254 s.
Tekst w jęz. pol. i ang. – Antologia tekstów wydanych z okazji 70. urodzin A. Zagajewskiego.
13. Dorośli, dzieci i książki. Redaktorki prowadzące: A. Czabanowska-Wróbel, A. Pekaniec. „Nowa Dekada Krakowska” 2016 nr 1/2, 197 s.
Tu m.in. tekst A. Czabanowskiej-Wróbel: Dorośli, dzieci i książki, s. 9-13.
14. Młodopolski witalizm, modernistyczne witalizmy. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel i U.M. Pilch. Kr.: Wydawn. UJ 2016, 441 s.
15. Poezja Wacława Rolicza-Liedera. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, U.M. Pilch, M. Stali. Kr.: Wydawn. UJ 2017, 300 s.
16. Wolność i wyobraźnia w literaturze dziecięcej. Pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, M. Kotkowskiej. Kr.: Wydawn. UJ 2017, 373 s.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2014, 2015, 2016.

• Wywiad: Człowiek jako projekt. Rozm. K.E. Zdanowicz. W tejże: Kto się boi Marii K.? Katow. 2004 [dot. M. Komornickiej].

Baśń w literaturze Młodej Polski

• G. LESZCZYŃSKI: Młoda Polska baśnią podszyta. „Nowe Książ.” 1997 nr 2.
• V. WRÓBLEWSKA. „Ruch Lit.” 1997 z. 5.
• G. LESZCZYŃSKI. „Pam. Lit.” 1998 z. 4.

Dziecko

• W. GUTOWSKI. „Ruch Lit.” 2004 z. 6.
• A. KUBALE. „Pam. Lit.” 2005 z. 3.
• P. PRÓCHNIAK: Dziecko ukryte. „Teksty Drugie” 2005 nr 1/2.
• K. KUCZYŃSKA-KOSCHANY: Dziecko – bardzo ważna książka. „Polonistyka” 2006 nr 2.

Poszukiwanie blasku

• K. KUCZYŃSKA-KOSCHANY: Zamieszkać w wierszu, pozostać w obrazie. „Polonistyka” 2006 nr 10.
• M. STALA: Samotność i blask. „Tyg. Powsz.” 2006 nr 17 dod. „Książ. w Tyg.”.
• J.W. BEST: A search for radiance. On the poetry of Adam Zagajewski. „Sarmatian Reviev” 2008 nr 1.
• R. JAGODZIŃSKA. „Literaturoznawstwo” 2008 nr 1.
• I. MISIAK: Poezja patrycjusza. „Teksty Drugie” 2008 nr 4.

Złotnik i śpiewak

• M. RABIZO-BIREK: Książka o poetach poetów. „Wielogłos” 2009 nr 1/2.
• J. PASZEK: Małopolskie monografie modernistów. Poststrukturalizm w świetle darwinizmu. „Świat i Sł.” 2010 nr 1 [dot. m.in. książki A. Czabanowskiej-Wróbel].
• M. ANTONIUK: Niuanse modernizmu. O „Złotniku i śpiewaku”. „Ruch Lit.” 2011 z. 3.

Sprzeczne żywioły

• A. PEKANIEC: Harmonia przeciwieństw. „Ruch Lit.” 2014 z. 4/5.

Poezja Kazimierza Tetmajera

• A. MIŚKOWIEC. „Ruch Lit.” 2008 nr 3.

Czytanie Bursy

• M. KOBIELSKA: W poszukiwaniu zrozumienia, czyli „Czytanie Bursy”. „Teksty Drugie” 2006 nr 1/2.