NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
A
\
Erwin AXER

Erwin AXER
Autorka hasła: Marlena Sęczek

Erwin AXER
Autorka hasła: Marlena Sęczek

1917-2012

Krypt.: e.a.

Felietonista, autor wspomnień i adaptacji teatralnych, reżyser.

Zob. też TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 1 stycznia 1917 w Wiedniu; syn Maurycego Axera, adwokata, i Fryderyki Ernestyny z domu Schuster. W 1920 przeniósł się wraz z rodziną do Polski. Cztery lata później podjął naukę w prywatnej szkole powszechnej im. H. Jordana we Lwowie. Tam w 1931 założył wraz z kolegami pismo „Gaudeamus. Miesięcznik pan-gimnazjalny”; w pierwszym numerze ukazał się jego wiersz („Narody piekielnym wybuchną wulkanem…”) i przekład utworu Fryderyka Schillera „Na początku nowego stulecia”. W następnym roku został przeniesiony do II Państwowego Gimnazjum im. K. Szajnochy. Tam w 1933 zawiązał lwowską sekcję „Kuźni Młodych” i zajmował się selekcją wierszy. Na łamach tego pisma debiutował w 1934 jako poeta utworem „Droga” (nr 8). Po zdaniu matury w 1935 został słuchaczem powołanego przez Leona Schillera Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST) w Warszawie. Rok później po raz pierwszy asystował reżyserom: Krystynie Sewerynównie i Maksymilianowi Wiskindowi przy przedstawieniu Orfeusz J. Cocteau, wystawionym jako warsztat teatralny w PIST. Następnie kilkakrotnie był asystentem L. Schillera. Jako samodzielny reżyser debiutował jednoaktówką Księżyc nad Karybami E. O’Neilla wystawioną na imieniny Aleksandra Zelwerowicza w lutym 1937. W czerwcu 1939 uzyskał dyplom reżyserski. Gdy wybuchła wojna, znajdował się we Lwowie. W pierwszych dniach września zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty. Podczas próby ucieczki ze Lwowa po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną został zatrzymany przez Rosjan we wsi Majdan i wrócił do domu. W październiku rozpoczął pracę przy porządkowaniu lwowskiej biblioteki teatralnej. W 1940-41 był asystentem, reżyserem i aktorem (w niewielkich rolach) w przedstawieniach Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego. Ponadto pracował w radiu lwowskim jako autor słuchowisk, m.in. o Mickiewiczu, Beethovenie, tańcach klasycznych. W czerwcu 1941, po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie i ogłoszeniu zarządzenia o przymusowej pracy dla mieszkańców miasta, pracował jako lakiernik w warsztatach samochodowych prowadzonych przez SS, a następnie przez kilkanaście miesięcy jako ślusarz. 6 grudnia 1942 zdołał dotrzeć do Warszawy. Do 1944 przebywał pod przybranym nazwiskiem Walerian Gomólski w mieszkaniu Jana i Jerzego Kreczmarów na Żoliborzu. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako fotoreporter w zgrupowaniu Żyrafa; po upadku Powstania dostał się do Stalagu XI-A w Altengrabow pod Magdeburgiem, w którym przebywał do jego wyzwolenia przez Amerykanów. Następnie spędził kilka miesięcy w Halberstadt, po czym wrócił do kraju. Od lipca 1945 pracował jako reżyser w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi. W 1946 złożył w warszawskim wydawnictwie „Czytelnik” tom wierszy dla dzieci, który nie został opublikowany. We wrześniu 1947 podjął równolegle pracę wykładowcy na Wydziale Reżyserskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) z siedzibą w Łodzi, a od 1949 w Warszawie; pełnił także funkcję dziekana (1950-51), a następnie prodziekana (1952-56) tego wydziału. W lutym 1948 debiutował jako adaptator inscenizacją noweli Bolesława Prusa Omyłka, wystawioną w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Po przeniesieniu w 1949 Teatru Kameralnego Domu Żołnierza do Warszawy i przemianowaniu go na Teatr Współczesny został jego kierownikiem artystycznym, funkcję tę pełnił do końca 1954. W 1950 rozpoczął wieloletnią współpracę z pismem „Teatr”, ogłaszał tu artykuły na temat teatru, gry aktorskiej, wspomnienia (m.in. podp. e.a.) oraz do 1970 stały felieton pt. Listy ze sceny. 1 stycznia 1955 po połączeniu zespołu Teatru Współczesnego z zespołem Teatru Narodowego przejął obowiązki dyrektora tej instytucji. W tymże roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego PWST. W czerwcu 1956 wyjechał wraz z zespołem Teatru Narodowego do Paryża na występy w ramach Festiwalu Teatru Narodów. Jesienią następnego roku zrezygnował z prowadzenia Teatru Narodowego i wrócił do Teatru Współczesnego, gdzie w 1958-81 był dyrektorem, a także reżyserem wielu przedstawień. W tym czasie wielokrotnie reżyserował także za granicą, m.in. w Institute for Advanced Studies in the Theatre Arts w Nowym Jorku (1962), w Akademickim Wielkim Teatrze Dramatycznym w Leningradzie (1963, 1969, 1979), w Schauspielhaus w Düsseldorfie (1966, 1968, 1970, 1972) i Kammerspiele w Monachium (1972), w Toneelgroep Ensamble w Amsterdamie (1967), w Burgtheater na scenie Akademietheater w Wiedniu (1973, 1974, 1976, 1977, 1980, 1981), w Schauspielhaus w Zurychu (1978, 1979). Sztuki w jego reżyserii były także emitowane w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia. Artykuły i recenzje publikował m.in. w „Dialogu”; w 1979-2000 na łamach tego pisma ukazywał się także cykl jego felietonów wspomnieniowych pt. Kartka z pamiętnika. Po rezygnacji z prowadzenia Teatru Współczesnego do 1994 reżyserował głównie w wiedeńskim Burgtheater oraz w teatrach Berlina Zachodniego: Hochschule der Künste, Schloßpark-Theater i Schiller-Theater. Następnie ponownie reżyserował do 2001 w Polsce, głównie w Teatrze Współczesnym. W 1992-93 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady do spraw Kultury przy Prezydencie RP. Otrzymał wiele nagród, m.in.: Nagrodę Państwową I stopnia w sekcji teatru (1955), nagrodę im. L. Schillera przyznawaną przez SPATiF za całokształt twórczości (1955), nagrodę im. T. Boya Żeleńskiego przyznawaną przez SDP (1960), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną w latach 1960-62 (1963), nagrodę m. stołecznego Warszawy (1979), nagrodę im. S.I. Witkiewicza za upowszechnianie polskiej kultury teatralnej za granicą przyznawaną przez Sekcję Krytyki Teatralnej Polskiego Ośrodka ITI (1993), nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2007), nagrodę „Dzieło Życia” przyznaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego za całokształt twórczości artystycznej (2008), ponadto nagrodę Ministra Kultury i Sztuki ZSRR za zasługi w krzewieniu współpracy kulturalnej między Polską a Związkiem Radzieckim (1970), Dyplom Ministerstwa Kultury ZSRR (1979). W 2008 zyskał tytuł Honorowego Obywatela Stolicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952), Orderem Sztandaru Pracy II (1954) i I (1981) klasy, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959), odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989).

Był związany z Bronisławą Kreczmarówną, nauczycielką i redaktorką, z którą ma syna Jerzego (ur. 1946), z Zofią Mrozowską, aktorką, z tego związku urodził się syn Andrzej (ur. 1955), z Ewą Starowieyską, scenografką. Zmarł 5 sierpnia 2012 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

TWÓRCZOŚĆ

1. Listy ze sceny. [Felietony]. Wwa: Czyt. Zob. poz. 2 i 4.
[T. 1] 1955, 257 s.
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1952-1955.
[T. 2] 1957, 287 s.
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1954-1957.
2. Sprawy teatralne. [Felietony]. Wwa: PIW 1966, 365 s.
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1958-1965 w cyklu pt. „Listy ze sceny”. Zob. poz. 1 i 4.
3. Ćwiczenia pamięci. [Felietony i wspomnienia]. Por. poz. 5.
[Seria pierwsza]. Wwa: PIW 1984, 265 s.
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1960-1984) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
Seria druga. Wwa: PIW 1991, 205 s.
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1983-1990) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
Seria trzecia. Kr.: WL 1998, 217 s.
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1992-1998) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
[Seria czwarta pt.] Czwarte ćwiczenia pamięci. Kr.: WL 2003, 219 s.
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1998-2003) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
4. Kłopoty młodości, kłopoty starości. [Felietony]. Kr.: WL 2006, 218 s.
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w cyklu pt. „Listy ze sceny” w 1965-1970. Zob. poz. 1 i 2.
5. Z pamięci. [Wspomnienia i opowiadania]. Wwa: Iskry 2006, 443 s.
Wybór tekstów z poz. 3. – Nagroda Specjalna Sekcji Krytyków Teatr. Pol. Ośrodka ITI w 2007.

Listy

1. Listy 1965-1996. [Współaut.:] S. Mrożek. Wstęp: T. Nyczek. Kr.: WL 2011, 274 s.

Adaptacje

1. B. Prus: Omyłka. Opowieść z czasów powstania 1863 roku. W 3 aktach 8 odsłonach. W adapt. scen. E. Axera. Katow.: Odrodzenie 1948, 96 s. Teatr dla Wszystkich, 17. Wyst.: Reż.: L. Zamkow. Scenariusz (dramatyzacja) E. Axer. Łódź, T. Powsz. TUR [Tow. Uniw. Robotniczego] 1948.
2. E. Pietrow: Wyspa pokoju. Przekł. M. Wisłowska. Scenariusz (oprac. dramaturgiczne) E. Axer. Wyst.: Reż.: S. Daczyński. Łódź, T. Kameralny Domu Żołnierza 1949.
3. W. Shakespeare: Wieczór trzech króli albo co chcecie. Przekł. S. Dygat. Insc. E. Axer. Wyst. pt. Wieczór trzech króli. Reż.: T. Kozłowski. Białystok, T. im. A. Węgierki 1951.
4. E. Zegadłowicz, M. Koszyc: Domek z kart. Dramat w 3 aktach. Insc. i reż.: E. Axer. Wyst.: Wwa, T. Współcz. 1953. Wyd. według insc. E. Axera w Państwowym T. Współcz. w Warszawie. Uwagi insc. oprac.: J. Cichocka, J. Kulczyński. Wwa: Czyt. 1954, 97 s. Zob. poz. 6.
Nagroda państwowa II stopnia za insc. i reż.
5. A. Maliszewski: Droga do Czarnolasu. Sztuka w 3 aktach. Oprac. dla zespołów świetlicowych: E. Axer, O. Axer, J. Kreczmar. Pogadanka przed kurtyną i uwagi dla reżysera A. Birkenmajerowej. Wwa: Sztuka 1954, 187 s.
6. E. Zegadłowicza i M. Koszyc: Domek z kart. Scenariusz telewizyjny: E. Axer, S. Wohl. Wyst.: Reż.: E. Axer. TVP 1954.
Scenariusz oparty na insc. w T. Współcz. w W-wie. Zob. poz. 4.
7. T. Dorst: Zakręt. Przekł. D. Żmij. Oprac. tekstu: E. Axer. Wyst.: Reż.: E. Axer. TVP 1961.
8. J. Broszkiewicz: Przychodzę opowiedzieć. Insc. E. Axer. Wyst.: Reż.: H. Konieczka. Szczec., T. Dram. (T. Pol.) 1965.

 

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2010.

Autor o sobie

  • Autobiografia. Maszynopis niepublikowany przechowywany w archiwum Jerzego Timoszewicza.
  • Wywiady: Współczesność i tradycja. Rozm. L. Jabłonkówna. „Teatr” 1966 nr 8; Entretiens avec les gens de théâtre Interviewing Men of the Theatre. Erwin Axer. Rozm. A. Hausbrandt. „Le Théâtre en Pologne. The Theatre in Poland”, Wwa 1970 nr 2; wersja pol. pt.: Rozmowa siódma. Erwin Axer. W: A. Hausbrandt: Rozmowy z ludźmi teatru. Kr. 1973; Racjonalistyczna rozprawka. Rozm. Z. Taranienko. „Argumenty” 1972 nr 29; Rozwijać własny temat. Rozm. A. Schiller. „Kultura” 1975 nr 43; Pomimo pełnych widowni. Rozm. M. Jarocka. „Argumenty” 1978 nr 28; Budowanie mostów. Rozm. R. Szydłowski. „Życie Lit.” 1980 nr 14; Tylko pesymistów czekają przyjemne niespodzianki. Rozm. K. Nastulanka. „Polityka” 1981 nr 49; Układanie biografii. Rozm. E. Wysińska. „Pam. Teatr.” 1991 z. 3/4; Goście Starego Teatru. Rozm. J. Jarocki. Oprac.: M. Zielińska, T. Konina. „Teatr” 1993 nr 1; W kółko. Rozm. B.N. Łopieńska. „Res Publica Nowa” 1996 nr 11 [dot. biblioteki Erwina Axera]; Socrealizm codzienny. Rozm. E. Wysińska. „Dialog” 1997 nr 7; Nie stawia się powozu przed konia. Rozm. O. Błażewicz. „Arkusz” 1999 nr 11; Zapiski na mankietach pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Gaz. Wybor.” 1999 nr 72 [dot. m.in.: Ćwiczenia pamięci. Seria trzecia]; Dyktat pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Nowe Książ.” 2003 nr 11; My staralis’ pol’zovat’sâ (takže) i razumom. [Rozm.] S. Frolov. „Novaja Pol’ša”, Wwa 2003 nr 9; Leningrad. Rozm. K. Osińska. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Przestrzeń wolności. Rozm. K. Mieszkowski. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Teatr na basenie. Rozm. J. Kowalski. Powst. 2007. Druk: „Rzeczpospolita” 2012 nr 187. W wersji online dostępny w Internecie [dostęp: 9 września 2013] pt. Pełnia niczym niezmąconego szczęścia: http://www.rp.pl/artykul/778923.html?p1; Trudno o polskiego Tomasza Manna. Rozm. M. Smolis. „Dziennik” dod. „Kultura” 2007 nr 138; Co zostało z naszego teatru?… Rozm. A. Żurowski. „Migotania, Przejaśnienia” 2008 nr 3; Rozmowy z Erwinem Axerem. Wybór i red.: P. Płoski, M. Smolis. Wwa: T. Nar. 2017, 289 s.

 

  • M. Semil, E. Wysińska: Axer Erwin. W tychże: Słownik współczesnego teatru. Twórcy, teatry, teorie. Wwa 1980, wyd. nast. 1990.
  • Axer Erwin (1917-83). [W:] The Concise Oxford Companion to the Theatre. [Red.:] Ph. Hartnoll, P. Found. Oxford 1996.
  • Erwin Axer 1917-2012 [on-line] 2017 [dostęp: 28 lutego 2018 roku]. Dostępny w Internecie: https://artsandculture.google.com/exhibit/pAIyUMCpBX6cJA [wirtualna wystawa przygotowana przez Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego w trzech językach (polskim, angielskim i niemieckim) na platformie Google Arts & Culture.

Ogólne

  • E. BANIEWICZ: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli. Kr.: WL 2010, 520 s.
  • M. SMOLIS: Kordian Erwina Axera Wwa: T. Nar. 2011, 64 s. T. Nar. Historia.
  • J. GRUDA: Rozprawka o Teatrze Współczesnym. „Teatr” 1958 nr 16.
  • M. AUGUSTYNIAK: Erwin Axer. „Tyg. Kult.” 1967 nr 41.
  • Z. OSIŃSKI: Teatr Erwina Axera. „Proscenium” 1966/67 [nr 18].
  • W. FILLER: Teatr Erwina Axera. „Kultura” 1970 nr 2.
  • K. NASTULANKA: Słowo jak gwiazda. „Polityka” 1970 nr 43.
  • A. GRODZICKI: Erwin Axer. „Perspectives Polonaises”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polnische Perspektiven”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polish Perspectives”, Wwa 1974 nr 7/8.
  • E. MATYNIA: Poetyka sformułowana Erwina Axera. „Dialog” 1974 nr 5.
  • J. KOENIG: Kto to jest Erwin Axer. „Odra” 1975 nr 3, przedr. w tegoż: Rekolekcje teatralne. Wwa 1979.
  • B. DANOWICZ: O Erwinie Axerze. „Tydzień” 1977 nr 6.
  • M. FIK: O ograniczeniach „wierności sobie”. W tejże: Sezony teatralne. Wwa 1977.
  • A. GRODZICKI: A. W tegoż: Reżyserzy polskiego teatru. Wwa 1979.
  • Z. GREŃ: A. W tegoż: Teatr zamknięty. Kr.; Wr. 1984.
  • J. BOŃCZA-SZABLOWSKI: Europejczyk. „Rzeczpospolita” 2000 nr 70.
  • E. BERBERYUSZ: W czepku urodzony. Między życiem a teatrem. „Rzeczpospolita” 2003 nr 132.
  • „NOTATNIK TEATRALNY” 2005 nr 36/37 [nr poświęcony E. Axerowi; zawiera m.in. art.: R. Wegrzyniak: Kompleks Schillera, J. Niedziela: Rondo; Reżyseria jako zmysł możliwości, A. Milanowski: Wiedeńczyk, W. Kapłan: U Towstonogowa, P. Rudzki: Psychologiczny Witkacy, E. Baniewicz: Pasma życia, pasma pamięci, – szkice wspomnieniowe J. Koeniga, A. Schiller, J. Kulmowej, K. Kowalewskiego, K. Meissner, J. Szczepkowskiej, H. Haidera, – wybór korespondencji Erwina Axera z J. Iwaszkiewiczem, J. Timoszewiczem, H. Weigel, B. Brechtem, T. Bernhardtem, S. Mrożkiem, – kronikę życia i twórczości oprac. przez E. Baniewicz].
  • J. DERKACZEW: Erwin Axer skończył 90 lat. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 1.
  • K. MASŁOŃ: Dwa teatry. „Rzeczpospolita” 2011 nr 134.
  • E. BANIEWICZ: Erwin Axer.
  • pan z niegdysiejszej bajki. „Twórczość” 2012 nr 11.
  • J. CIEŚLAK: Europejczyk w teatrze. „Rzeczpospolita” 2012 nr 183.
  • J. DERKACZEW: A. – lwowiak na zawsze. „Gaz. Wybor.” [online] z 7 sierpnia 2012 [dostęp 28 sierpnia 2013]. Dostępny w Internecie: http://wyborcza.pl/1,75475,12265689,Axer___lwowiak_na_zawsze.htmlV.
  • J. MAJCHEREK: Notatki o Erwinie Axerze [online] dwutygodnik.com 2012 nr 90 [dostęp 4 września 2013]. Dostępny w Internecie: http://www.dwutygodnik.com/artykul/3921-notatki-o-axerze.html. Druk w wersji rozszerz.: „Zesz. Lit.” 2012 nr 4.
  • V. OZMINKOWSKI: Testament Europejczyka. „Newsweek Polska” 2012 nr 33.
  • R. PAWŁOWSKI: Zbuntowany Erwin Axer. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 183.
  • K. MIESZKOWSKI: Axer; A. SCHILLER: Erwin Axer – sztuka życia, sztuka umierania. „Not. Teatr.” 2012/2013 nr 68/69.
  • I. KRUK: www.listyzesceny.pl.; J. MAJCHEREK: Wiedeńczyk. „Nietak-t” 2014 nr 16/17.

Listy ze sceny

  • J. KYDRYŃSKI: Dwie książki o teatrze. „Życie Lit.” 1955 nr 52 [dot. też: W. Natanson: Szkice teatralne. Kr. 1955].
  • E. ŻYTOMIRSKI: Po obu stronach rampy. „Twórczość” 1956 nr 6.
  • J. JACKL: Listy filozoficzne o teatrze. „Nowe Książ.” 1958 nr 3.
  • J. KOENIG: Kłopoty współżycia. „Dialog” 1958 nr 2 [dot. też: T. Kudliński: Pod teatralną szminką. Wwa 1957].

Sprawy teatralne

  • A. GRODZICKI: O teatrze – felietonowo. „Nowe Książ.” 1966 nr 10.
  • J.A. SZCZEPAŃSKI: Portret felietonisty. „Dialog” 1966 nr 12.
  • W. NATANSON. „Prz. Hum.” 1967 nr 5.

Ćwiczenia pamięci

Rec. serii pierwszej

  • Z. GREŃ: Partner. „Życie Lit.” 1984 nr 52/53.
  • E. BANIEWICZ: Postawa humanisty. „Teatr” 1985 nr 5.
  • A. HAUSBRANDT: A. „Widnokręgi” 1985 nr 2.
  • B. JASIŃSKI: Axer by Axer. „Mies. Lit.” 1985 nr 2.
  • A. KUŚNIEWICZ: Moje wędrówki z A. „Dialog” 1985 nr 2.
  • J. MAJCHEREK: Axer i sprawa korzeni. „Dialog” 1985 nr 2.
  • J. MARX: Fakty, plotki, anegdoty. „Odrodzenie” 1985 nr 20.
  • T. NYCZEK: Talent. „Dialog” 1985 nr 2.
  • L. SOKÓŁ: Erwina Axera poszukiwania minionego czasu. „Nowe Książ.” 1985 nr 7/8, przekł. ang. pt.: Erwin Axer return to his past. [Przeł]. L. Wiewiórkowki. „Polish Art Studies”, Wr. 1987 [t. 8].
  • E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii drugiej].
  • M. KABATA: Sztuka pamięci według A. „Nowa Europa” 1992 nr 9.

Rec. serii drugiej

  • E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii pierwszej].
  • M. ZAGAŃCZYK: Opowiadane z pamięci. „Teatr” 1992 nr 4/5.
  • R. CIEMIŃSKI: Fenomen A. „Nowe Książ.” 1993 nr 5.

Rec. serii trzeciej

  • J. KISIELIŃSKI: Książka do przeglądania. „Nowe Książ.” 1998 nr 7.
  • J. KOTT: Zwierciadło Erwina. „Zesz. Lit.” 1998 nr 4.
  • J. WAKAR: Reżyser i jego świat. „Życie Warsz.” 1998 nr 82.
  • M. RADGOWSKI: Autor, autor! „Dialog” 1999 nr 8.
  • Zob. też Wywiady.

Rec. serii czwartej

  • E. BUŁHAK: Obiad w Klubie Pickwicka. „Nowe Książ.” 2003 nr 11.
  • [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Los i pani Hauser. „Tyg. Powsz.” 2003 nr 45.
  • M. ZAGAŃCZYK: Uwagi o pamięci. „Zesz. Lit.” 2004 nr 2.

Kłopoty młodości, kłopoty starości

  • E. BANIEWICZ: Felietony o rzeczach poważnych. „Twórczość” 2006 nr 8.
  • K. NADANA: Nie ma racji abstrakcyjnych. A. o ciele i duszy Teatru. „Res Publica Nowa” 2006 nr 4.
  • R. PACZOCHA: Kłopoty z wiekiem. „Dialog” 2006 nr 10.
  • M. SMOLIS: Lekcja klasy Erwina Axera. „Dziennik” dod. „Kultura” 2006 nr 38.

Z pamięci

  • [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Na scenie świata. „Tyg. Powsz.” 2007 nr 2.
  • J. KOENIG: Świat Erwina Axera. „Teatr” 2007 nr 5.
  • J.R. KOWALCZYK: Wspaniałe portrety scenicznych osobowości. „Rzeczpospolita” 2007 nr 37.
  • J. PILCH: Przenikliwa proza A. „Dziennik” 2007 nr 16.
  • M. RADZIWON: Erwina Axera sztuka opowiadania. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 18.

Listy 1965-1996

  • H. BALTYN: Pisał Mrożek do Axera… „Nowe Książ.” 2011 nr 7.
  • P. BEM: Sens, ryzyko i radość teatru. „Teatr” 2011 nr 5.
  • J. TARGOŃ: Wydawnictwo Literackie: Axer, Axer i Mrożek. „Rzeczpospolita” 2011 nr 55 dod. „Kraków” [dot. też.: E. Baniewicz: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli].