14. Blask u kresu

Sylwetka pisarza

Przytoczony wyżej utwór został opublikowany w 1870 roku w jednym z licznych zbiorów poetyckich wydawanych w XIX stuleciu. Napisał go Stanisław Egbert Koźmian (1811–1885), powstaniec listopadowy i emigrant, po powrocie z wychodźstwa zamieszkały w Wielkopolsce, pisarz pochodzący ze świetnej rodziny literackiej, autor popularnych niegdyś utworów lirycznych, esejów, tekstów publicystycznych i podróżniczych, znakomity tłumacz literatury angielskiej (m.in. dramatów Williama Shakespeare’a), dziś jednak niemal całkiem zapomniany jako poeta.

Kontekst historycznoliteracki

Podobnie jak odeszła w niepamięć oryginalna twórczość Stanisława Egberta Koźmiana, tak też i jego wiersz Z mego okienka w jesieni nie należy już do utworów funkcjonujących w powszechnym obiegu czytelniczym. Mimo to jego kształt artystyczny nasuwa skojarzenia, które pozwalają go osadzić w dość konkretnym kontekście historycznoliterackim. W XIX-wiecznej poezji rozpowszechniony był bowiem gatunek sonetu, którego ten utwór jest przykładem, zwłaszcza jego odmiana opisowo-refleksyjna, prezentująca człowieka snującego rozważania o życiu na tle rozległego pejzażu. Takie właśnie wiersze pisał Adam Mickiewicz, arcymistrz tego gatunku, autor dwóch cyklów sonetowych – odeskiego oraz krymskiego. Śladem Mickiewicza podążyło wielu innych ówczesnych twórców (m.in. Stefan Garczyński, Konstanty Gaszyński, Juliusz Słowacki, Władysław Syrokomla, a w drugiej połowie stulecia Maria Konopnicka, Adam Asnyk czy Kazimierz Przerwa Tetmajer), przyczyniając się do ogromnej popularności sonetu w tamtym okresie.