14. Blask u kresu

Ukształtowanie stylistyczne

Figury poetyckie

Już od pierwszych słów wiersza przykuwają uwagę rozmaite metody estetyzacji wykreowanego w wierszu opisu. Ozdobnego charakteru nadają mu wyszukane metafory (najpierw w sugestywnej frazie inicjalnej, wspartej kunsztowną inwersją: „Rząd drzew w cudną gałęzi skojarzonych zgodę”, potem jeszcze dwukrotnie w określeniach: „trawnik liściem jesiennym zasiany” i „coraz bezlistniejszych konarów przegroda”), wrażenie elegancji zostaje podtrzymane przez bogaty dobór epitetów (wymienionych w poprzednim akapicie), efektu zaś dopełnia rozbudowane porównanie  („jako zwiędłą nadzieją serce jeszcze młode”), którego pełny sens ujawni się dopiero w finałowych partiach utworu. Podstawą wskazanych operacji stylistycznych jest staranna, jakby wystudiowana leksyka i frazeologia, łącząca wyrazy codziennego użytku (jak „drzewo”, „cień”, „światło”, „trawnik”, „liść”, „serce”, „krzyż”) z określeniami rzadszymi (jak „przechodnia struga”, „na przemiany”, „cudny” czy „coraz bezlistniejszy”) w sformułowania niebanalne, wyrafinowane i nieoczywiste.

Składnia i wersyfikacja

Finezyjność Koźmianowskiego opisu podkreśla też podporządkowana regule wyliczeń składnia i wersyfikacja, równomiernie dzieląca wypowiedź poetycką na symetryczne cząstki (cały opis z pierwszych trzech strof zawiera się w jednym, rozbudowanym zdaniu złożonym, a każda cząstka syntaktyczna wypełnia osobną linijkę). Regularny układ wersyfikacyjno-syntaktyczny urozmaica jedynie przerzutnia między siódmym a ósmym wersem (wyrażenie: „Przez […] konarów przegrodę / Błyszczy z dala”), która dodatkowo podkreśla szczególną rolę semantyczną jednego z kluczowych motywów utworu – mianowicie motywu krzyża. Do tej kwestii wypadnie jeszcze powrócić.

Wobec prądów literackich

Łagodna intonacja wiersza, staranna wersyfikacja, bogactwo środków stylistycznych, przejrzysta składnia, zwarta kompozycja, wykwintna, literacka polszczyzna – te cechy nadają wypowiedzi poetyckiej Koźmiana znamion uporządkowania, klarowności i harmonii. Stanowią realizację wartości estetycznych, które bliskie są nieco innej tradycji poetyckiej niż liryka Mickiewiczowska – czyli oświeceniowemu klasycyzmowi. W ten sposób dodają do mapy intertekstualnej tego wiersza jeszcze jeden istotny element.