NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
S-Ś
\
Bronisław ŚWIDERSKI

Bronisław ŚWIDERSKI
Autorka hasła: Alicja Szałagan

Bronisław ŚWIDERSKI
Autorka hasła: Alicja Szałagan

ur. 1946

Prozaik, eseista.

Zob. też TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 19 kwietnia 1946 w Łodzi; syn Czesława Świderskiego, działacza partyjnego do 1956, i Ireny, urzędniczki. Od 1950 mieszkał z rodziną w Warszawie. Tam uczęszczał do XXXIV Liceum Ogólnokształcącego im. gen. K. Świerczewskiego (obecnie im. M. de Cervantesa); w 1964 zdał egzamin maturalny. Następnie studiował na Uniwersytecie Warszawskim przez kilka miesięcy polonistykę, a w 1966 podjął studia na socjologii. W tym czasie zaczął drukować recenzje książkowe; debiutował w 1966 omówieniem powieści E. Berberyusz Wychodne dla Ewy na łamach miesięcznika „Wiedza i Życie” (nr 2); kilka recenzji ogłosił w „Polityce” (1967) i „Współczesności” (1968, 1969) oraz w „Fołks Sztyme” (1968). W marcu 1968 za udział w protestach studenckich został wcielony na miesiąc do karnej kompanii wojskowej, a następnie w kwietniu relegowany z uczelni. W lutym 1970, otrzymawszy dokument podróży uprawniający do jednokrotnego przekroczenia granicy, wyemigrował do Danii. Zamieszkał w Kopenhadze, gdzie kontynuował studia w Institut for Kultursociologi na Københavns Universitet. W czasie studiów utrzymywał się z różnego rodzaju prac fizycznych. W 1977 otrzymał magisterium na podstawie pracy Marxisme, sociologi og kritisk intelligentsia. De marxistiske sociologer som repræsentanter for den kritiske intelligentsia i Polen fra slutningen af den 19. århundrede til 1957. W 1980–94 pracował jako wykładowca w Slaviske Institut na tymże uniwersytecie. Drukował w tym czasie rozprawy i artykuły politologiczne, dotyczące Polski, w duńskich czasopismach i dziennikach, m.in.: „Østnyt” (Aarhus; 1982), „Politiken” (Kopenhaga; 1981–83, 1988–91) i „Information” (Kopenhaga; 1989–91), „Vandkunsten” (1990). W 1986–88 redagował pismo „Svantevit. Dansk tidsskrift for slavistik”. Był związany jako tłumacz z Søren Kierkegaard Forskningscentret (Centrum Badawcze Sørena Kierkegaarda) na Københavns Universitet; przekładał na język polski twórczość Kierkegaarda i publikował studia na jego temat. Od 1990 ogłaszał artykuły publicystyczne, eseje, recenzje i przekłady, a od 1993 także prozę w pismach polskich, m.in. w „Res Publice” (1990), a potem „Res Publice Nowej” (1992–2002), „Życiu Warszawy” i jego dodatku „Ex Libris” (1993–95), „Tekstach Drugich” (1994, 1997–98, 2000), „Przeglądzie Politycznym” (1996–97, 2000–10, z przerwami), „Zeszytach Literackich” (1996–98), „Znaku” (1996–07), „Literaturze na Świecie” (1998–2000), „Rzeczpospolitej” i jej dodatku „Plus Minus” (1999–2006, z przerwami), „Tygodniku Powszechnym” (2004–05), „Krytyce Politycznej” (2002–04, 2010), „Czasie Kultury” (2008, 2010–13), „Kronosie” (od 2010). W 1998 został członkiem SPP.

Zawarł związek małżeński z Dunką Birgitte Ellen Hertz, z którą był związany od 1970. Mieszka w Kopenhadze.

TWÓRCZOŚĆ

1. Autobiografie. [Współautor:] J. Świderski. Londyn: Poets and Painters Press, 1981, 62 s.
Współautor jest postacią fikcyjną; książka w całości autorstwa B. Świderskiego.
2. Revolutionen som dialog. Die polske konspiratorer imod Rusland 1861–1864. København: Københavns Universitets Slaviske Institut 1981, 63 s. Rapporter — Københavns Universitets Slaviske Institut, 3.
3. Polen efter 1945. En bibliografi over informationsmidler. København: Københavns Universitets Slaviske Institut 1984, IX, 72 s. Rapporter — Københavns Universitets Slaviske Institut, 9.
4. Myth and scholarship. University students and political development in XIX century Poland. København: C.A. Reitzel, 1988, 150 s. Studier — Københavns Universitets Slaviske Institut, 13.
5. Gdańsk i Ateny. O demokracji bezpośredniej w Polsce. Wwa: Wydawn. IFiS PAN 1996, 238 s.
6. Słowa obcego. [Powieść]. Kr.: Znak 1998, 255 s. Proza.
Nagroda w konkursie na powieść Wydawn. Znak w 1998, nominacja do Nagrody Lit. Nike w 1999.
7. Asystent śmierci. Powieść o karykaturach Mahometa, o miłości i nienawiści w Europie. Wwa: W.A.B. 2007, 504 s.
Nominacje w 2008 do finału Nagrody Lit. Nike oraz do Nagrody Lit. Gdynia.
8. Kiedy mogę zabić? Dyskusje o kulturze i przemocy. [Eseje]. Red.: J. Borowczyk, M. Larek. Pozn.: Wydawn. Woj. Bibl. Publicznej i Centrum Animacji Kultury 2012, 499 s. Ser. Estet., 1.
Zawartość: Wstęp: J. Zimna: Poetyka błędu. — Emigracje tożsamości: Pochwała błędu na Kulturfestivalen; Ostatnia i pierwsza. Przesłanie pewnego pojęcia [dot. racjonalności]; Kiedy mogę zabić? Skandal asymetrii; Uniewinnienie Orestesa. Idee przemocy w „Łaskawych” Jonathana Littella; Kopenhaga — Przeworsk — Oświęcim; Demokracja Pana i Poddanego; Rozmowa jako źródło dobra; Doświadczenia emigranta; Trzy tożsamości; Znowu do diabła ten etos! [Wywiad. Rozm.: J. Borowczyk, M. Larek]. — Przeciwko racji (literatura): Konio-ludzie i osło-ludzie; Dar [Przekłady poz. 2]; Jak powstaje nowa teoria albo o antysemityzmie Kierkegaarda; Bliźni to ty?; Hurra, na reszcie jedna Europa! Okres obecny a czas rewolucji; Żyć z Kierkegaardem po polsku; Kierkegaard jako powieściopisarz; Melancholia jest trójkątem; Nadzieja Andersena; Papiery wartościowe i stronice książek; Pożegnanie dzieciństwa. O powieściach Karola Maya; Spocona lektura Karola Maya; Obcy, czyli pozbawiony racji. — Jak umierają idee?: Jak umiera komunizm, czyli podróż do Chin; Europa Środka; Holocaust, pusty grób; Braterstwo ofiar i katów; Gniew w marcu ’68; Prawda w czasach przemocy. — Epilog: Dajmy się nieść życiu; O nienawiści. Strindberg i Kołakowski; Śmierć i rozum. — Posłowie: M. Larek: Dynamika, walka, refleksja. O esejach Bronisława Świderskiego; J. Borowczyk: Redakcja błędów. Biogram „wiecznego tłumacza”.
9. Czepiam się Kierkegaarda. [Eseje]. Wwa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego 2015, 456 s. Bibl. Kwart. „Kronos”.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego 2015, pliki w formacie EPUB, MOBI. Bibl. Kwart. „Kronos”.
Zawartość: Jak uczepiłem się Kierkegaarda. [Przedm.]. — Nieporozumienie; Kierkegaard jako powieściopisarz [poz. 8]; Powtórzenie: kobieta czy idea?; Melancholia jest trójkątem. O jednym z najważniejszych pojęć Kierkegaarda [poz. 8]; Dar, albo: jak wygląda pseudonim? [poz. 8]; Żyć z Kierkegaardem po polsku [poz. 8]; Kierkegaard i Gombrowicz; Czy Bóg istnieje? (albo: Dlaczego Kierkegaard, Nietzsche i Gombrowicz przypominają siebie?); O Grundtvigu, zwolenniku demokracji, i Kierkegaardzie, jej krytyku; Bliźni… to ty? [poz. 8]; Jak powstaje nowa teoria, albo o antysemityzmie Kierkegaarda [poz. 8]; Kierkegaard i Budda; Pytanie Kierkegaarda: Dlaczego Bóg zniszczył wieżę Babel? i odpowiedź czytelnika: Nowa wieża Babel.

Przekłady

1. S. Kierkegaard: Powtórzenie. Próba psychologii eksperymentalnej przez Constantina Constantinusa. Przeł. oraz wstępem i przyp. opatrzył B. Świderski. Wwa: Fundacja Aletheia 1992, 137 s. Przedr. popraw. zob. poz. 2.
2. S. Kierkegaard: Powtórzenie; Przedmowy. Przeł. i oprac.: B. Świderski. Wwa: W.A.B. 2000, 376 s. Ser. z Wagą.
Tu poza przekł. autorstwa B. Świderskiego: Słowo od tłumacza, s. 7–10; O „Powtórzeniu”, s. 11–12; O „Roku astronomicznym” Johana Ludwiga Heiberga, s. 141–143; O „Liście otwartym Constantina Constantinusa do Pana Profesora Heiberga”, s. 197–198; O „,Przedmowach”, s. 241–246; Dar, s. 341–368 [przedr. zob. Twórczość poz. 8].

Praca redakcyjna

1. SOS Solidarność. [Red.:] H. Mysjkin, B.Swiderski. [Wstęp:] H. Myszkin. [Køobenhavn]: Fonden for Polske Underground-Sangere 1982, 32 s.
Wariant tytułu: Save our souls Solidarność. — Antologia piosenek związanych z NSZZ Solidarność w przekł. duń.

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2015.
  • Autor o sobie: Trzy tożsamości. „Znak” 1996 nr 3, przedr. w: Kiedy mogę zabić? Zob. Twórczość poz. 8; Marzec ’68. „Prz. Polit.” 2008 nr 87.
  • Wywiady: „Po Śladach”. Rozm. W.P. Duda. „Prz. Polit.” 2005 nr 70; Człowiek, czyli małpa z duchem. Rozm. M.I. Niemczyńska. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 229 [dot.: Asystent śmierci]; Znowu, do diabła, ten etos! Rozm. M. Larek. „Czas Kult.” 2008 nr 5, przedr. w: J. Borowczyk, M. Larek: Rozmowa była możliwa. Wywiady z pisarzami. Pozn. 2008 oraz zob. Twórczość poz. 8; Obcy, czyli pozbawiony racji. O „Procesie” Franza Kafki z Bronisławem Świderskim rozm. J. Borowczyk i M. Larek. „Kresy” 2010 nr 1/2; Dajmy się nieść życiu. Rozm. M. Larek. „Polska. Metropolia Warsz.” 2011 nr 47 dod. „Dod. Lit.” nr 7; Spocona lektura Karola Maya. Rozm.: M. Larek, J. Borowczyk. „Czas Kult.” 2011 [nr] 2.

 

Ogólne

  • J. BOROWCZYK: Przeciw tyranii porządku. O prozie Bronisława Świderskiego. „Czas Kult.” 2013 [nr] 3.

 

Revolutionen som dialog

  • K. DOVRING. „Slavic Review”, Stanford, CA 1983 vol. 42 nr 1.

 

Myth and scholarship

  • G. BORKOWSKA: Inteligent pod presją. „Res Publica” 1990 nr 6.
  • J.J. TOMIAK. „The Slavonic and East European Review”, Londyn 1990 vol. 68 nr 2.
  • M.G. MÜLLER. „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas”, Stuttgart 1991 Vol. 39 nr 3.

 

Gdańsk i Ateny

  • P. ŚPIEWAK: Między romantyzmem a republikanizmem – spór o demokrację. „Znak” 1996 nr 11 [dot. też: M. Janion: Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?].

 

Słowa obcego

  • P. BRATKOWSKI: W Kopenhadze, czyli wszędzie. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 9 dod. „Książki”.
  • J. GROMEK: Czysta forma obcości. „Tyg. Powsz.” 1998 nr 41.
  • J. STRĘKOWSKI: Pojechać do Szczebrzeszyna. „Nowe Książ.” 1998 nr 11.
  • J. WINIARSKI: Polskie goncourty. (Nagrody Znaku). „Mag. Lit.” 1998 nr 4.
  • A. ARASZKIEWICZ: W ramionach trójkąta. „Res Publica Nowa” 1999 nr 1/2, polem.: B. ŚWIDERSKI: Sam wiem, że nie wypada! „Res Publica Nowa” 1999 nr 4.
  • A. ARASZKIEWICZ, K. SZCZUKA: Jak być kochanym? „Res Publica Nowa” 1999 nr 7/8.
  • M. NAWROCKI: Puszki z nagrodami. „Dekada Lit.” 1999 nr 2.
  • K. DUNIN: Uściski nowego systemu. W tejże: Czytając Polskę. Wwa 2004 [dot. m.in.: Słowa obcego].
  • P. KRUPIŃSKI: Studiując Lévinasa. „Zesz. Nauk. Szczec. Pr. Polonist.” 2004 nr 15.
  • B. TRYGAR: Język w poszukiwaniu tożsamości na przykładzie powieści „Słowa obcego” i „Asystent śmierci” Bronisława Świderskiego = The language in search of the identity on the basis of the „Stranger’s words” and „The assistant if the death” by Bronisław Świderski. „Podkarpackie Forum Filol. Ser. Lit. i Kult.” 2011.

 

Asystent śmierci

  • D. CIUNELIS: Hospicjum imienia Kierkegaarda. „Wyspa” 2007 nr 3.
  • M. CUBER: Ten Obcy. „Nowe Książ.” 2007 nr 5.
  • J. JAWORSKA: Pan Szecherezada. „Lampa” 2007 nr 2.
  • D. NOWACKI: Źle się dzieje w państwie duńskim. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 25.
  • I. SŁOMAK: Studium oprawcy. Zaklinanie śmierci. „Pogranicza” 2007 nr 3.
  • K. DROŻDŻ: Ćwiczenia w obcości. O „Asystencie śmierci” Bronisława Świderskiego. „Tygiel Kult.” 2008 nr 10/12.
  • M. RADZIWON: O Polsce i Danii z sarkazmem. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 139.
  • L. SZARUGA: Zaułek Leszka Szarugi. „Borussia” 2008 nr 42.
  • A. CZYŻAK: Asystenci śmierci – rzecz o domach starców. W: Nowe dwudziestolecie. Pozn. 2011.
  • B. TRYGAR: Język w poszukiwaniu tożsamości na przykładzie powieści „Słowa obcego” i „Asystent śmierci” Bronisława Świderskiego The language in search of the identity on the basis of the „Stranger’s words” and „The assistant of the death” by Bronisław Świderski. „Podkarpackie Forum Filol. Ser. Lit. i Kult.” 2011.
  • J. PASTERSKA: Emigrant-ekspatriata w ponowoczes­nej Europie XXI wieku. Studium przypadku w świetle powieści „Asystent śmierci” Bronisława Świderskiego. W: Proza polska XX wieku. Przeglądy i interpretacje. T. 2. Katow. 2012.
  • M. LAREK: Apostrofy Świderskiego. „Czas Kult.” 2013 [nr] 3.
  • B. TRYGAR: „Chodzi o znalezienie prawdy, która byłaby prawdą dla mnie…”. Kierkegaardowskie rozważania bohatera powieści „Asystent śmierci” Bronisława Świderskiego. „Tekstualia” 2014 nr 3.
  • Zob. też Wywiady.

 

Kiedy mogę zabić?

  • E. WINIECKA: Prawdy, w które wierzymy? „Czas Kult.” 2013 [nr] 3.

 

Czepiam się Kierkegaarda

  • A. SZWED: Intymny Kierkegaard. „Znak” 2016 nr 4.
  • M. URBAŃSKA-BOŻEK: Kierkegaard bez retuszu. „Kronos” 2016 nr 2.