10. „Chwałki” Franciszka Karpińskiego i Juliusza Słowackiego

Niepokój i dramatyzm zostają wyciszone w kończącym liryk tetrastychu, w którym mowa o „Panu”, słuchającym modlitw gdzieś „za blademi niebiosy”. Jednak, gdy czytelnik wiersza Słowackiego, zwiedziony poetycką sugestią naturalności wypowiedzi (symetrycznie zbudowane zdania, regularna średniówka, dominujące uzgodnienia działów wersowych ze składniowymi),  [klauzula|] wsłuchuje się w eufoniczną prostotę i urodę wersu: „Serce moje się roztapia w spiewaniu”, napotyka na zaskakującą, zapadającą w pamięć wygłosową, metaforyczną puentę: „Sny ostatnie – przechodzą przez włosy”. Zakończenie to Mieczysław Jastrun określił jako „nadrealistyczne”[1]. Używając muzycznego porównania, można powiedzieć, że dopełnia ono harmonię tego liryku – harmonię, niestroniącą od akordów dysonansowych.

Wiersz Słowackiego nie jest więc śpiewny tak, jak śpiewna jest Pieśń poranna. Można jednak nazwać go „muzycznym” w rozumieniu Czesława Zgorzelskiego. Przy czym badacz ten gdzie indziej szukał wewnętrznej harmonii [Kiedy pierwsze kury Panu spiewają]. Dostrzegał ją w przede wszystkim w paralelizmach, na których oparta jest kompozycja wiersza. [„muzyczność” literatury|] Zauważył Zgorzelski, że w początkowym czterowersie, w dwu odpowiadających sobie dystychach, mamy do czynienia z zestawieniem analogicznych stanów demonstrujących się w świecie przyrody i w świecie człowieka (2+2). Kolejny tetrastych  to „dramat świtu” rozgrywający się na niebie (4). Przechodzi on w paraleliczną wizję przedstawiającą „Pana” „na rannym świtaniu” oraz człowieka w czasie porannego „spiewania” (2+2). Jeśli w taki sposób spojrzymy na konstrukcję wiersza Słowackiego, zauważymy symetrię, którą uczony wyraził we wzorze: (4+4)+4 albo [(2+2)+4]+(2+2), zwracając przy okazji uwagę na „odwrócony porządek” w zarysowanych przez poetę relacjach pomiędzy ziemią i niebem: (ziemia–niebo)+(niebo–ziemia)[2]. Ta równoległość paralelicznych zestawień oraz chiazmowe odwrócenie porządku ziemia–niebo, także współtworzą wewnętrzną harmonię romantycznego liryku

Przypisy

  1. Mieczysław Jastrun, Lud pójdzie za mną, „Kuźnica” 1949 nr 13 (186), s. 6.
  2. Zob. Czesław Zgorzelski, [Kiedy pierwsze kury Panu spiewają…], w: Juliusza Słowackiego rym błyskawicowy. Analizy i interpretacje, praca zbiorowa pod red. Stanisława Makowskiego, Warszawa 1980, s. 159–162.