13. Człowiek w wielkim mieście

Czas i okoliczności powstania wierszy

Porównywane utwory dzieli spora odległość w czasie: siedemdziesiąt lat, w których zaszło wiele przełomowych zmian i wydarzeń w Europie oraz na świecie. Inne były więc okoliczności i kontekst powstania tych utworów: wiersz Norwida, włączony to zbioru liryków Vade-mecum, którego tworzenie datowane jest na lata 1865–1866, ukazuje sceny z życia miejskiego w Paryżu, gdzie poeta przebywał wówczas na emigracji. Tuwim natomiast pisze o Warszawie połowy lat 30. ubiegłego wieku (opublikował swój wiersz w 1936 roku).

Podobna perspektywa oglądu rzeczywistości: „ja” (obserwator) – „oni” (mieszkańcy wielkiego miasta)

Paryż i Warszawa, XIX i XX wiek, burżuazyjna Francja i schyłkowe lata II Rzeczypospolitej – okres, gdy Polska umacniała się dopiero po odzyskaniu niepodległości i była wstrząsana niepokojami społecznymi. Utwory Norwida i Tuwima dotyczą więc różnych miejsc, ukazanych w innych momentach historycznych i w odmiennej sytuacji politycznej, łączy je jednak zasadniczo zbieżny temat i podobny sposób konstruowania poetyckiej refleksji. W obu przypadkach mamy do czynienia z negatywnym przedstawieniem mieszkańców wielkiego miasta, widzianych z perspektywy jednostkowego bohatera. „Ja” liryczne występuje w roli samotnego przechodnia – obserwatora zachowań ludzi, ocenianych z pozycji: „ja” – „oni”.

Ze wszystkich tych powodów oba wiersze zdają się zachęcać do ich równoległej lektury – do szukania podobieństw i różnic w ujęciu podmiotu lirycznego  i tematu, w sposobie przedstawiania sytuacji i w użyciu środków stylistycznych służących tworzeniu obrazu rzeczywistości i wyrażaniu ocen. Takie właśnie zestawienia i konfrontacje są celem tej analizy.