Hoesick Ferdynand

Aleksandra Sikorska-Krystek

Krytyk literacki, historyk literatury, edytor, powieściopisarz, redaktor, wydawca. Pseud. i krypt.: Chopinista, Europejczyk, f-h, F.H., Stanisław Hożycki, Hożycki Stanisław, Ferdynand Sarmacki, H. F., Meloman, Mieczysław Sarmacki, Mikołaj Hankiewicz, Jan Bartłomiej Podkowa, W. K. Sarmacki, Władysław Kordian Sarmacki, Taternik.

Informacje biograficzne. Urodził się 16 X 1867 w Warszawie. Był jedynym synem księgarza i wydawcy, właściciela księgarni i składu nut muzycznych, Ferdynanda Wilhelma Hoesicka (1835–1900) i Marii Matyldy z Granzowów (1848–1889), których ślub odbył się w grudniu 1866 r. Przez trzy lata uczyła go matka, jego drugim nauczycielem domowym był Wilhelm Jacobi. Od 1876 r. przez rok uczęszczał do prywatnej szkoły Eugeniusza Babińskiego (1838–1901). Równolegle pobierał nauki od Adama Krasińskiego. Od 1877 r. uczęszczał do VI Realnego Gimnazjum Rosyjskiego. W 1884 r. wyjechał do Rygi z zamiarem studiowania na Wydziale Handlowym tamtejszej Politechniki. Nie dostał się do szkoły przygotowawczej (Vorschule), mimo to pozostał w Rydze i do 1885 r. przygotowywał się do kolejnych egzaminów. We wrześniu 1885 r. rozpoczął na studia na Wydziale Handlowym Politechniki Ryskiej, był członkiem korporacji akademickiej „Welecja”. Kontynuował studia na Uniwersytecie w Heidelbergu na Wydziale Filozoficznym i Wydziale Literacko-Historycznym. Po powrocie do kraju odbył praktykę w księgarni ojca. Wiosną 1888 r. wspierany przez matkę i Józefa Kallenbacha wyjechał do Krakowa, gdzie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1890 r. po krótkim pobycie w Warszawie wyjechał do Paryża. Jesienią 1891 wrócił do Warszawy i poświęcił się działalności literackiej. W 1891 r. udał się do Krakowa, gdzie został członkiem komitetu redakcyjnego dwutygodnika „Myśl”. Po uzyskaniu habilitacji w ramach seminarium prowadzonego przez Stanisława Tarnowskiego Hoesick wyjechał do Paryża, aby studiować na Sorbonie i w Collège de France. Po krótkim pobycie w kraju, w 1901 r. ponownie wyjechał do Paryża. W 1902 r. był jurorem w konkursie „Wędrowca” na balladę i sielankę. W tym samym roku pełnił też funkcję jurora w konkursie tejże redakcji na utwory jednoaktowe dramatyczne i komediowe. W 1902 roku wraz z Leopoldem Méyetem ułożył tomik poezji Słowackiego Dzieła ilustrowane Słowackiego. W 1902 r. w Warszawie wziął ślub z Zofią Janiną Lewental (1883–1955, córką Franciszka Salezego Lewentala i Hortensji z Bersohnów). Po śmierci teścia stał się współwłaścicielem „Kuriera Warszawskiego”. W 1905 r. przeprowadził się do Krakowa, gdzie był częstym gościem kabaretu Zielony Balonik. Chętnie odbywał wędrówki po Tatrach, przyjaźnił się z Janem Krzeptowskim Sabałą i Klimkiem Bachledą. W 1920 r. powrócił do Warszawy – na życzenie pani Lewentalowej, która poleciła mu opiekę nad „Kurierem Warszawskim”. Rok później objął sekretariat redakcji dziennika. Hoesick odpowiadał także za niedzielny dodatek „Tydzień w Ilustracjach” oraz redagowany w latach 1938–1939 „Mój Kurierek. Pisemko dla dzieci”. W l. 1924–1925 był członkiem Komisji do Badań Historii Literatury i Oświaty w Polsce, a także członkiem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie, członkiem-założycielem Instytutu Fryderyka Chopina w 1934 r. W 1937 r. otrzymał Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury. W kwietniu 1939 r. obchodził 50-lecie pracy pisarskiej. Z okazji jubileuszu w Towarzystwie Literatów i Dziennikarzy odbyło się zebranie ku czci jubilata. W uznaniu długoletniej działalności literackiej został odznaczony złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 13 IV 1941. Spoczywa w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Miał dwie córki: Jadwigę i Wandę.

Działalność krytyczna. Debiutował w 1889 r. Nawiązał współpracę z czasopismami ukazującymi się we wszystkich zaborach. Ważną część dorobku pisarskiego Hoesicka stanowią dzieła o charakterze historycznoliterackim i biograficznym. Opublikował wiele prac tego rodzaju poświęconych polskim romantykom – przede wszystkim Juliuszowi Słowackiemu, Zygmuntowi Krasińskiemu, Adamowi Mickiewiczowi (O Słowackim, Krasińskim i Mickiewiczu. Studia historycznoliterackie, Kraków 1895), Julianowi Klaczce, Fryderykowi Chopinowi. Pisarzowi zarzucano, że lubował się szczególnie w wysuwaniu na plan pierwszy wątków z życia prywatnego, w związku z czym jego twórczość stawała się tematem drwin na łamach prasy satyrycznej i codziennej („Żal mi bardzo Hösicka… / Chodzi tak, jak struty… / Nie wie, jaki szewc robił Chopinowi buty”; Nasza maskarada, „Kurier Warszawski” 1900, nr 58). W obiegu krytycznoliterackim utrwaliły się takie wyrażenia jak „Hoesickowa pedanteria” czy „Hoesickowa niedyskrecja”. Ten aspekt działalności Hoesicka dopiero po latach spotkał się z większą życzliwością. „Wielką zasługą Ferdynanda Hoesicka było wejście na tę nową wówczas drogę badań biograficznych, a jeszcze większą – to, że nie powodował się nigdy szukaniem jaskrawej sensacji czy niezdrowych efektów. Pod tym względem ten sędziwy prekursor przerasta o głowę swych dzisiejszych, świadomych czy bezwiednych, epigonów” (I.B., Ferdynand Hoesick. Sylwetki, „Kurier Polski” 1939, nr 122). W 1902 r. Hoesick opublikował w formie książkowej zbiór felietonów Sienkiewicz jako felietonista. Zapomniane kartki z teki Litwosa: (1873–1883). Ta inicjatywa wydawnicza została przyjęta entuzjastycznie. W tym samym roku wydał rozprawę Julian Klaczko. Sylwetka literacka („Kurier Poznański” 1902, nr 131–154, z przerw.). Publikował też inedita (np. Dwa nieznane sonety Asnyka, „Nowa Reforma” 1917, nr 163).

Ważną część dorobku Hoesicka stanowią recenzje. Krytyk komentował przekłady utworów obcojęzycznych, omawiał rozprawy traktujące o literaturze polskiej i zagranicznej, zabierał głos na temat edycji dzieł polskich twórców, recenzował biografie ludzi kultury. Na plan pierwszy wysuwa się popularyzatorski charakter jego recenzji – częstokroć dominantę stanowiły obszerne cytaty z omawianych dzieł, którym towarzyszyły lakoniczne komentarze krytycznoliterackie czy też wspomnienia na temat znajomości z polskimi twórcami. Kilkanaście prac Hoesick poświęcił życiu i twórczości Adama Asnyka. W 1913 r. i w 1914 r. opublikował cykl artykułów Asnyk współzawodnikiem Lama jako kronikarz („Kurier Warszawski” 1913, nr 358; 1914, nr 19—20), w których dowartościował publicystyczny aspekt działalności poety, „Kurier Warszawski” 1913, nr 358). Wypowiadał się także na temat twórców minorum gentium (pisał recenzje tomików Wandy Melcer-Rutkowskiej, Witolda Bunikiewicza, Edwarda Ligockiego, Jana Pietrzyckiego). Za niepospolitego poetę Hoesick uważał Felicjana Faleńskiego, którego cenił zarówno za talent poetycki, jak i bijący z jego twórczości idealizm (F. Hoesick, Polski Leconte de Lisle, „Kurier Warszawski” 1922, nr 117).

Zabierając głos na temat obiektywizmu i subiektywizmu w krytyce, przywołał słowa Anatole’a France’a: „[…] nie ma wcale przedmiotowej krytyki, jak nie ma przedmiotowej sztuki, […] obiektywizm w krytyce bezwarunkowo jest utopią, a tylko subiektywizm rozstrzyga w niej o wszystkim… Czasem o jej wyrokach rozstrzyga nawet uprzedzenie!” (Do Sz. Redakcji „Pamiętnika Literackiego” we Lwowie, „Pamiętnik Literacki” 1904). Wiele wypowiedzi Hoesicka dowodzi, iż uważnie śledził dokonania krytycznoliterackie Boya-Żeleńskiego. Za najświetniejsze studium krytycznoliterackie swoich czasów uważał książkę Juliusza Kleinera O Panu Tadeuszu, książce budującej, określił mianem „mistrzowskiej”. Opublikował wybór pism Kochanowskiego (1900), Krasińskiego (1898), Słowackiego (1906) w serii „Biblioteka miniaturowa”. Pisał nekrologi (m.in. Adama Giełguda, Maurycego Straszewskiego, Zygmunta Sarneckiego). Krytycznoliterackie prace Hoesicka mimo towarzyszącego im pewnego oporu ze strony „profesury” miały znaczenie dla wiedzy o polskiej literaturze, ponieważ miały czytelników.