12. „Jakaś siła niezgadniona…”, czyli Ironia Cypriana Norwida

Najwybitniejszy XX-wieczny wydawca i badacz Norwida, Juliusz Wiktor Gomulicki, wspominał tak:

Obydwa płótna znajdują się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, dokąd trafiły z prywatnych kolekcji po wybuchu II wojny światowej. Obie podobizny można podziwiać dzisiaj w zdigitalizowanych zbiorach muzealnych. Jednak płótno wcześniejsze – najpewniej uszkodzone podczas wojny – skrywa nałożona nań nieprzezroczysta biała bibuła ^[2], a jedyna jego fotokopia została opublikowana na łamach wydawanej przez Miriama (Zenona Przesmyckiego) „Chimery”, w numerze poświęconym Norwidowi ^[3].

Autor Vade-mecum pieczołowicie dbał o wystudiowane pozy swoich fotografii, pozostawił nam też sporo autoportretów, ale – początkowo – mimo zażyłych stosunków z młodszym malarzem, nie chciał ulec jego namowom na namalowanie swojego portretu. Ostatecznie jednak zastosowany przez Szyndlera podstęp (malarz prawdopodobnie skorzystał z chwilowej drzemki Norwida, podczas której powstał szkic do portretu) zaowocował bodajże najbardziej realistyczną podobizną poety, zachowaną – choć w formie uszkodzonej – do naszych czasów.