NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
L-Ł
\
Jakub Zdzisław LICHAŃSKI

Jakub Zdzisław LICHAŃSKI
Autorka hasła: Barbara Tyszkiewicz

Jakub Zdzisław LICHAŃSKI
Autorka hasła: Barbara Tyszkiewicz

ur. 1946

Imiona metrykalne: Zdzisław Jakub.

Pseud.: J.Z.L.; Jakub Chrynicki; jzl; jzl.

Historyk literatury i kultury, krytyk literacki.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 25 lipca 1946 w Warszawie; syn Stefana Lichańskiego, krytyka literackiego i tłumacza, oraz Aliny z Grefkowiczów, bibliotekarki. Naukę na poziomie szkoły średniej rozpoczął w XXII Liceum Ogólnokształcącym im. J. Marti w Warszawie, a od 1963 kontynuował w otwartym wówczas XXXIX Liceum Ogólnokształcącym im. Ludowego Lotnictwa Polskiego, określanym popularną nazwą DWLot (po 1989 XXXIX Liceum Ogólnokształcące im. Lotnictwa Polskiego). W 1964 uzyskał świadectwo dojrzałości i podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim (UW), najpierw z zakresu geofizyki (przerwane w następnym roku), a od 1965 na polonistyce; w 1965-68 równolegle studiował germanistykę. Debiutował w 1967 artykułem dotyczącym Stanisława Przybyszewskiego pt. Tragedia samotności, ogłoszonym w „Tygodniku Kulturalnym” (nr 41); za swój debiut naukowy uważa opublikowany dwa lata później na łamach „Przeglądu Humanistycznego” tekst pt. Przemiany prozy staropolskiej. Na przykładzie formy dialogowej (1969 nr 5). Jako recenzent i krytyk literacki współpracował w 1967-70 z miesięcznikiem „Nowe Książki”. W 1969-89 był członkiem ZSL. W 1970 otrzymał dyplom magistra filologii polskiej i do 1974 pracował w Bibliotece Narodowej, na stanowisku bibliotekarza w Zakładzie Starych Druków. Równocześnie kontynuował badania z zakresu literatury staropolskiej i przygotowywał dysertację doktorską pt. Artyzm prozyŁukasza Górnickiego(promotor prof. Janusz Pelc), którą w 1974 obronił na UW. Artykuły i recenzje zamieszczał m.in. w pismach: „Kultura” (1971-73), „Poezja” (1971-77; m.in. noty podp.: J.Z.L.), „Nurt” (1976-79; 1984-85). W 1974-75 był asystentem w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie. Następnie został zatrudniony w Instytucie Filologii Polskiej (IFP) UW; jako adiunkt w Zakładzie Literatury Staropolskiej prowadził do 1980 zajęcia dydaktyczne w białostockiej filii tejże uczelni; w pracy badawczej zajmował się historią i teorią retoryki. W 1974 nawiązał kontakty z Polskim Radiem i przez następne lata występował w audycjach popularnonaukowych w programach II i III. W 1975 został członkiem Polskiego Towarzystwa Filologicznego. Rozwijał twórczość poetycką i w 1983 ogłosił autorski tom wierszy. W 1983 powrócił do pracy w Bibliotece Narodowej, gdzie do 1991 był kierownikiem Działu Zbiorów Specjalnych. W 1984-88, w ramach stypendium przyznanego przez Bibliotekę Narodową oraz Rząd Królestwa Szwecji, prowadził kwerendy biblioteczne w Królewskim Uniwersytecie w Uppsali i badał archiwalia wywiezione z Polski w XVII w., głównie tzw. katalog Braniewa prof. J. Trypućki. W 1983-85 wykładał naukę o literaturze, poetykę i teorię literatury oraz retorykę na Uniwersytecie Łódzkim. Studia i artykuły naukowe ogłaszał m.in. na łamach „Przeglądu Humanistycznego” (1982-84, 1988-90, 1992-98, z przerwami także po r. 2000), a recenzje literackie m.in. w „Nowych Książkach” (1984-94; od 1997 z przerwami; tu min. rec. i noty podp.: Jakub Chrynicki; jzl, jzl) i w „Świecie Książki” (1989; noty i rec. podp.: jzl, jzl.); w 1988-89 był członkiem redakcji wydawanego w Szwecji polonijnego miesięcznika „Relacje”. Wszedł w skład Komisji Dziejów Odrodzenia i Reformacji Komitetu Nauk Historycznych PAN (1987) oraz International Society of the History of Rhetoric (1989). W 1990 wznowił etatowe zajęcia w ILP UW i jako pracownik Zakładu Teorii Literatury i Poetyki wykładał początkowo w filii w Białymstoku, a od 1991 w Warszawie. Habilitował się w 1993 na podstawie rozprawy pt. Retoryka. Historia i praktyka od średniowiecza do baroku. Od 1994 należał do grona współautorów wielotomowego słownika Historisches Wörterbuch der Rhetorik, wydawanego od 1992 w Tybindze. W 1995-2001 współpracował z czasopismem „Barok”. W 1997 otrzymał na UW stanowisko profesora. Od tegoż roku do 1998 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Narodowej w Warszawie. Prowadził wykłady z zakresu historii literatury I Rzeczypospolitej na Wydziale Filologii Polskiej w Wyższej Szkole Humanistycznej im. A. Gieysztora w Pułtusku (1996-98) oraz w Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji w Warszawie (1998-2001). Był współorganizatorem i zarazem pierwszym przewodniczącym powołanego w 2000 Polskiego Towarzystwa Retorycznego. W 2000-07 był kierownikiem Pracowni Badań Historii i Teorii Retoryki w ILP UW. W 2002 i ponownie w 2006-12 wykładał również w Wyższej Szkole Dziennikarskiej im. M. Wańkowicza w Warszawie. W 2003 otrzymał tytuł naukowy profesora. W 2004 został członkiem Komisji Żywego Słowa Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN. W tymże roku objął stanowisko redaktora naczelnego pisma „Forum Artis Rhetoricae”, w którym zamieszczał artykuły, recenzje i przekłady. Brał udział w wielu krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych i kongresach retorycznych. Prowadził badania z zakresu literatury i kultury popularnej, koncentrując się zwłaszcza na polskiej recepcji twórczości J.R.R. Tolkiena. W 2007 został powołany na stanowisko profesora zwyczajnego UW i w utworzonym wówczas Instytucie Polonistyki Stosowanej objął kierownictwo Zakładu Retoryki i Medialnych Technik Przekazu (później Zakład Retoryki i Mediów; do przejścia na emeryturę w 2016). Kontynuował współpracę z rozgłośniami radiowymi, także z Programem I Polskiego Radia oraz Radiem Tok FM, gdzie m.in. (razem z C. Łasiczką) występował w cyklicznej audycji poświęconej retoryce pt. Oto słowa pańskie. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi (1978).

W 1988 ożenił się z Hanną Dreszer, z domu Kordulasińską, rzeczniczką patentową. Mieszka w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Pisarze nurtu wiejskiego we współczesnej literaturze. [Współautor:] S. Lichański. Wstęp: S. Lichański. Wwa: Bibl. Nar. 1976, 128 s. Poradniki Bibliogr.
2. Stanisław Wyspiański – poeta malarz. Wystawa w roku poprzedzającym 70-lecie śmierci artysty. [Katalog; współautorzy:] A. Bajdor, W. Chmurzyński. Wwa: Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza 1976, 22 s.
3. Łukasz Górnicki. [Szkic]. Wr.; Kr.: Ossol. 1982, 46 s. PAN. Oddz. w Kr. Nauka dla Wszystkich, 352.
Zawiera szkic o życiu i twórczości Ł. Górnickiego oraz wybór opracowań dot. tego autora.
4. Sny o miłości. [Wiersze]. Wwa: [Nakł. autora] 1983, 40 s.
5. Szlakami Jana Kochanowskiego. [Przewodnik]. Wwa: Wydawn. PTTK „Kraj” 1985, 69 s. Szlakiem Wielkich Ludzi, Wydarzeń, Zabytków Kult.
6. Wtajemniczenia i refleksje. Szkic monograficzny o Janie Parandowskim. Łódź: WŁ 1986, 141 s.
7. Aleksander Fredro „Śluby panieńskie”. Wwa: Jota 1990, 38 s. Przewodnik po lekturach.
Zawiera szkic o utworze oraz wybór opracowań.
8. Polskie badania nad retoryką. Stan i potrzeby. Wwa: [Druk] Arwil 1992, 47 s. Praca wykonana w Zakładzie Teorii Literatury i Poetyki Wydziału Polonistyki UW. Przedr. zmien. pt. Stan i potrzeby polskich badań nad retoryką zob. poz. 9.
Fragm. rozprawy habilitacyjnej. – Dot. źródeł rękopiśmiennych i drukowanych do końca XVIII w.
9. Retoryka. Od średniowiecza do baroku. Teoria i praktyka. Wwa: Wydawn. Nauk. PWN 1992, 349 s.
Rozprawa habilitacyjna.
Zawiera: Wprowadzenie. – Jak rozumiano „techne rhetoriké”? Przegląd definicji retoryki od antyku do XV w.; Przedmiot i definicja retoryki; Współczesne szkoły i metody badawcze w retoryce; Stan i potrzeby polskich badań nad retoryką [por. poz. 8]; Retoryka, kultura, piśmiennictwo; Teoria historiografii i retoryka, czyli o związkach piśmiennictwa historycznego i teorii retorycznej; Retoryka i badania literatury staropolskiej; Retoryka, polityka i „Satyr” Jana Kochanowskiego; Retoryka w poezji, czyli o pewnej możliwości interpretacji liryki staropolskiej; „Orator sarmaticus”. Teoria retoryki a oratorstwo staropolskie doby baroku. – Zakończenie.
Przekł. franc. rozdz.: Teoria historiografii i retoryka, czyli o związkach piśmiennictwa historycznego i teorii retorycznej: Historiographie et théorie de la rhétorique de l’anitiquité au moyen age. „Europa Orientalis”, Roma 1986 t. 5 s. 21-48.
10. Zarys historii retoryki. Od początku do upadku cesarstwa bizantyjskiego. [Autorzy:] H. Cichocka, J.Z. Lichański. [Współwyd. z:] R. Volkmann: Wprowadzenie do retoryki. Przeł. L. Bobiatyński. Tłum. przejrz. i przyp. opatrzyli: H. Cichocka i J.Z. Lichański. Wwa: Wydawn. UW 1993 s. 233 s. Wyd. 2 popraw. [z rozszerz. tytułem pracy współwyd.:] R. Volkmann: Wprowadzenie do retoryki Greków i Rzymian, tamże 1995. Zob. Prace redakcyjne poz. 8.
Autorstwa J.Z. Lichańskiego wszystkie części poza rozdz. pt. „Szkoła retoryki greckiego średniowiecza. (Bizantyjska szkoła retoryki)” w oprac. H. Cichockiej.
11. Herman Broch. [Szkic monograficzny]. Wwa: Semper 1994, 96 s.
Zawiera także wybory wypowiedzi: Hermann Broch o sobie i o sztuce; Hermann Broch w oczach innych, oraz Kalendarium; Bibliografia.
12. Co to jest retoryka? [Materiały pomocnicze dla szkół]. Kr.: Wydawn. Oddz. PAN 1996, 65 s. PAN. Oddz. w Kr. Nauka dla wszystkich, 475.
13. Łukasz Górnicki. Sarmacki Castiglione. [Monografia]. Wwa: DiG 1998, 158 s.
14. Retoryka. Od renesansu do współczesności – tradycja i innowacja. [Studium monograficzne]. Wwa: DiG 2000 [właśc. 2001], 276 s.
15. Opowiadania o… krawędzi epok i czasów Johna Ronalda Reuela Tolkiena, czyli metafizyka, powieść, fantazja. [Studium]. Wwa: DiG 2003, 200 s.
Dot. twórczości J.R.R. Tolkiena i jej recepcji w Polsce; w aneksach m.in.: Epos i retoryka. Prolegomena do badań literatury „fantasy”; „Baśń nad baśniami” Wojciecha Dzieduszyckiego. Epos bohaterski czy prekursorski utwór literatury „fantasy”?; Bibliografia Johna Ronalda Reuela Tolkiena; Wybrana bibliografia polskich tłumaczeń utworów J.R.R. Tolkiena oraz opracowań jego twórczości.
16. Retoryka w Polsce. Studia o historii, nauczaniu i teorii w czasach I Rzeczypospolitej. Wwa: DiG 2003, 142 s.
Zawartość: Wstęp, czyli Myślenie o retoryce. – I. Ramus – Retoryka i pedagogika – Tradycja greckiej i bizantyjskiej retoryki w Polsce wieku XVI. – II. Polski wkład w badania nad stylistyką i składnią oraz rytmika prozy w wieku XVI. – III. Wokół problemów tzw. dowodzeń retorycznych. Cz. I. Uwagi na marginesie jezuickich „Assertiones Rhetoricae”, Poznań 1577. – IV. Wokół problemów tzw. dowodzeń retorycznych. Cz. II. Aequanimitas. Komentarz do „Lir.[yków]”, III. 6. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. – V. Problemy figur myśli. Przemilczenie i niedomówienie: technika narracyjna oraz figura myśli. Niejasności teorii retorycznej. – VI. Zakończenie. – Aneks 1. Czwarty rodzaj w teorii retoryki. Rufus z Peryntu i rodzaj historyczny; Aneks 2. Zwięzły zarys historii retoryki (do końca XIX wieku).
17. Retoryka. Historia – teoria – praktyka. [Podręcznik].T. 1-2. Wwa: DiG 2007.
T. 1. Historia i teoria retoryki, 237 s.
T. 2. Retoryka praktyczna – ćwiczenia, 210 s.
18. Literatura i kultura popularna. Metody: propozycje i dyskusje. [Autorzy:] J.Z. Lichański, W. Kajtoch, B. Trocha. Wr.: Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów 2015, 117 s. Popkultura – Popliteratura, 5.
Wyd. jako dokument elektroniczny [on-line] [dostęp 27 grudnia 2016]. Dostępny w Internecie: http://www.ifp.uni.wroc.pl/data/files/pub-10010.pdf
Tu pióra J.Z. Lichańskiego rozdz. pt.: Boski Platon i niewiarygodny Kant, czyli filozofia i literatura – prolegomena, s. 11-42.
19. „Niobe” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego: „Ty jesteś moja światłość świata…” [Monografia]. Kr.: Universitas 2015, 232 s., [20] s. tabl.
20. Metodologia badań literatury i kultury popularnej. Propozycje. Retoryka i cultural criticism. [Autorzy:] J.Z. Lichański, A. Mazurkiewicz. Wr.: Pracownia Literatury i Kultury Popul. oraz Nowych Mediów. Inst. Filologii Pol. UWr. 2016, 104 s. Popkultura – Popliteratura.
21. W poszukiwaniu najlepszych form komunikacji, czyli Dlaczego wciąż jest nam potrzebna retoryka? Kr.: Collegium Columbinum 2017, 253, XXXVI s. Bibl. Tradycji, 150.
Zawiera: Wprowadzenie – po co i dla kogo ta książka?; Retoryka i/a nauka, technika; Retoryka w działaniach publicznych, w tym w prawie; Retoryka i media: pola współpracy; Retoryka i ekonomia: wstęp do badań; Metody analityczne retoryki krytycznej. Przegląd; Comparatio et persuasio, czyli współczesne odczytanie Machiavellego: czyżby nowe rozumienie historii?; Elementy teorii i historii retoryki; Etapy konstrukcji tekstu; Historia retoryki; Podział nauk – prolegomena; Czy słowo może leczyć? Kilka słów o neuroretoryce; Nowe media i retoryka. Wolny związek czy małżeństwo?; Bibliografia, czyli co jeszcze warto przeczytać.

Artykuły i rozprawy w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Człowiek jako ogół swych możliwości. O pisarstwie [H.] Brocha, [A.P.] Gütersloha i [R.] Musila, „Więź” 1972 nr 7/8 s. 97-116. – O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej. „Poezja” 1972 nr 6 s. 45-54 [dot. poezji Z. Herberta]. – Andreas Gryphius i Mikołaj Sęp Szarzyński. Z problemów komparatystyki typologicznej. W: Literatura staropolska i jej związki europejskie. Wr. 1973 s. 241-261. – Łukasz Górnicki wobec problemów filozoficznych. Z dziejów synkretyzmu filozoficznego w dobie Renesansu w Polsce. „Stud. Filoz.” 1973 nr 1 s. 58-69. – Metafora w polskiej poezji wczesnobarokowej. W: Wśród zagadnień polskiej literatury barokowej. Cz. 1. Światopogląd, genologia, topika. Katow. 1980 s. 128-139. Pr. Nauk. UŚl.w Katow., 383; przedr. w: Średniowiecze, renesans, barok. Wyd. 2 rozszerz. Wwa 1994 s. 224-234, przedr. zmien. pt. Metafora. (Analiza zjawiska na przykładzie polskiej poezji wczesnobarokowej). „Pr. Polonist.” Ser. 39: 1983 s. 205-228. – Ramię króla na morzu. [Wstęp do:] O zwyczaju morskiej bitwy. Gdańsk 1983 s. 5-44. – „Horatius sarmaticus”. [Wstęp do:] M.K. Sarbiewski: Poezje wybrane. Wwa 1986 s. 7-18. – Guillelmus Tardivus: Grammatica, eloquentia et rhetorica [Paris, ca 1484]. (Opis podręcznika). W: Retoryka w XV stuleciu. Wr., Gdańsk 1988 137-151. – Kancjonał Jerzego Waziańskiego. W: Z badań nad dawną książką. T. 1. Wwa 1991 s. 251-267. – Jan Parandowski. Powrót mitu eleuzyjskiego. W: Topika antyczna w literaturze polskiej XX wieku. Wr. 1992 s. 109-118. – Polskie badania retoryczne w XVI wieku. Tradycja i innowacja. „Odrodz. i Refor. w Pol.” 1993 t. 37 s. 69-77. – Średniowieczne rękopisy astrologiczne w zbiorach Biblioteki Narodowej. „Rocz. Bibl. Nar.” 1990 wyd. 1993 t. 26 s. 5-24. – Współczesne kierunki badań retorycznych. Próba charakterystyki. „Prz. Hum.” 1993 nr 6 s. 49-60. – Profesor Alodia Kawecka-Gryczowa (1903-1990). „Rocz. Bibl. Nar.” 1993, wyd. 1994 t. 29 s. 209-218. – Reklama i retoryka. W: Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku. Wwa 1994 s. 299-316. – Retoryka i przełom antypozytywistyczny w badaniach literackich. W: Kryzys czy przełom. Kr. 1994 s. 97-112; przedr. rozszerz. „Nowa Krytyka” 1994 nr 5 s. 43-65. – Biblioteka „Collegium Societatis Iesu” w Braniewie. Próba charakterystyki. „Stud. Warmińskie” 1990 wyd. 1995 t. 27 s. 309-324. – Horatius Christianus et Horatius Sarmaticus. W: Nauka z poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Wwa 1995 s. 63-86 [dot. retoryki i religijności M.K. Sarbiewskiego]. – Mesiada Wespazjana Kochowskiego. W: Literatura polskiego baroku – w kręgu idei. Lubl. 1995 s.167-191, przekł. ros.: Messiada Vespasiana Kohovskogo. „Slavânovedenie”, Moskva 1995 nr 1 s. 29-39. – Błazen contra diabeł. „Kwatera bożych pomyleńców” Władysława Zambrzyckiego. W: Obraz głupca i szaleńca w kulturach słowiańskich. Wwa 1996 s. 153-161. – Kancjonał Mazurski. „Borussia” 1996 nr 12 s. 66-84, przedr. zmien. w: Miscellanea literackie i teatralne. Cz. 2. Tradycje literackie i teatralne. Łódź 2010 s. 291-307. – Milczenie Kanta. Literatura – kłamstwo – retoryka. W: Kłamstwo w literaturze. Kielce 1996 s. 7-19. – Recepcja retorów greckich w Polsce w XVI i XVII wieku w nauczaniu szkolnym. W: Retoryka antyczna i jej dziedzictwo. Wwa 1996 s.115-126. Acta Societatis Philologae Polonorum, 2. – Retoryka a filozofia w nauczaniu jezuickim: „Assertiones Rhetoricae”, Poznań, 1577. „Forum Philosophicum” 1996 t.1 s. 221-234. – Brunsbergica Pallas. Na marginesie historii bibliotek i nauki w dobie Renesansu. „Odrodz. i Refor. w Pol.” 1997 t. 41 s. 111-122. – Dom w literaturze staropolskiej i oświeceniowej. Próba charakterystyki sposobu użycia pojęcia. W: Obraz domu w kulturach słowiańskich. Wwa 1997 s.15-24. – „Mars z upominkiem na wesele”. Siedemnastowieczne panegiryki jako świadectwo mentalności. „Napis” 1997 ser. 3 s. 7-13 [dot. twórczości A. Magnuszewskiego]. – Oświecenie – retoryka – romantyzm. Przypadek Ludwika Osińskiego. W: Między oświeceniem i romantyzmem. Kultura polska około 1800 roku. Wwa 1997 s. 347-365. – Twierdzenia o retoryce. W: Pułtuskie kolegium jezuickie. Ludzie i idee. Wwa; Pułtusk 1997 s. 34-49. – Retoryka. W: Literatura, teoria, metodologia. Wwa 1998 s. 292-330, wyd. nast. tamże: wyd. 2 rozszerz. 2002, wyd. 3 zmien. i uzup. 2006 [nowa wersja art.], przekł. ukr.: Ritorika. W: Literatura, teoriå, metodologiâ, [Przeł.] S. Âkovenko. Kiïv 2006 s. 470-517. – „Stara kobieta z węgielnicą” Piotra Pawła Rubensa, czyli szkice do portretu kobiety w literaturze staropolskiej. W: Pogranicza możliwości w literaturze dawnej oraz współczesnej. Cz. 1. Miłość. Szczec. 1998 s. 129-142. – „Miecz i łokieć” Wiktora Gomulickiego. W: Wiktor Gomulicki. Problemy twórczości i recepcji. Pułtusk 1999 s.102-114. – Neostoicyzm Łukasza Górnickiego.W: Wątki neostoickie w literaturze polskiego renesansu i baroku. Szczec. 1999 s.135-159. – „Dzikie pola” – polska wersja „Role Playing Games”. „Lit. i Kult. Popularna” 1999 wyd. 2000 z. 8 s. 21-31. Acta Univ. Wratisl., 2158. – Jaki Tolkien? O problemach tłumaczeń utworów literackich Johna Ronalda Reuela Tolkiena. W: Przekładając nieprzekładalne. Gdańsk 2000 s. 379-389. – Polskie oratorstwo barokowe. Powitania władców. W: Sarmackie theatrum. T. 1. Wartości i słowa. Katow. 2001 s. 142-166. – Retoryka na przełomie tysiącleci; Nauczanie retoryki. Problemy metodyczne. W: Retoryka dziś. Teoria i praktyka. Kr. 2001 s. 11-31; 463-488. – Spór o zbroję Achillesa, czyli elementy niewerbalne w komunikacji werbalnej. Glosa dyskusyjna. W: Między słowem a ciałem. Bydg. 2001 s. 45-56. – Jak opowiada się (opowiadanie) w komiksie, czyli jak opowiedzieć o przygodach Galla Asteriksa? W: Dialog, komparatystyka, literatura. Wwa 2002 s. 507-522. – Jakub Górski i polski wkład w badania stylistyczne w wieku XVI. W: Dziedzictwo Andrzeja Frycza Modrzewskiego w myśli humanistycznej i politycznej. T. 2. Tor. 2003 s. 645-664. – Lin Carter i jego badania nad J.R.R. Tolkienem. [Posł. do:] L. Carter: Tolkien – świat „Władcy Pierścieni”. Wwa 2003 s. 190-225. – Nauczania retoryki – problemy metodyczne. W: Nauczanie retoryki w teorii i praktyce. Wwa 2003 s. 11-29. – O niezbędności retoryki. (Nauczanie retoryki w szkole – analiza podręczników); Tolkien zniszczony, czyli o nieuprawnionych uzupełnieniach już istniejących dzieł literackich. W: Uwieść słowem, czyli retoryka stosowana. Wwa 2003 s. 81-93; 283-298. – O sztuce kaznodziejskiej bpa Bronisława Dembowskiego. W: Retoryka na ambonie. Kr. 2003 s. 157-176. – Polsko-niemieckie związki literackie w dobie baroku. Analiza stanu badań i wnioski. W: Barok polski wobec Europy – kierunki dialogu. Wwa 2003 s. 289-315. – „Space opera” – problemy opisu gatunku. „Lit. i Kult. Popularna” 2003 nr 11 s. 15-25. Acta Univ. Wratisl., 2538. – Znaczenie – Modalność – Wartość. Prolegomena do nowoczesnej teorii retoryki. W: Od teorii literatury do ontologii świata. Tor. 2003 s. 253-271. – Adam i Młyny [dot. twórczości K. Truchanowskiego]; Kazimierz Truchanowski – człowiek, pisarz, myśliciel. W: Przymierzanie masek. Płock 2004 s. 10-34; 70-87. – Poeta i wartości – wokół „Niobe” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Liryka i retoryka. W: Mag w cylindrze. Pułtusk 2004 s. 27-80, przedr. zmien. pt. Z Bizancjum do Nieborowa, czyli o jednej Europie. „Niobe” – po pięćdziesięciu latach. Liryka i retoryka. W: Dzieło i życie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. T. 2. Kr. 2005 s. 493-514. – Retoryka i literatura. (Na przykładzie Cypriana Norwida „W Weronie”). „Forum Artis Rhetoricae” 2004 nr 2 s. 11-26. – Retoryka w Polsce – analiza bibliografii oraz określenie stanu i kierunków badań. Próba podsumowania. „Forum Artis Rhetoricae” 2004 nr 1 s. 73-83. – Stanisław Lem – filozof i pisarz. Dyskusja z lemologami. W: Stanisław Lem – pisarz, myśliciel, człowiek. Kr. 2004 s.76-89. – Łukasz Górnicki – sarmacki Castiglione, czyli o problemach badań literatury i kultury I Rzeczypospolitej czasów renesansu. W: Łukasz Górnicki i jego włoskie inspiracje. Wwa 2005 s. 9-29. – Proza Mikołaja Reja – aspekty retoryczne. Problemy składni, stylistyki i argumentacji. Prolegomena do dalszych badań. W: Mikołaj Rej – w pięćsetlecie urodzin. Łódź 2005 s. 221-240. – Relacje między kulturą wysoką a niską/popularną w literaturze. Glosy do dyskusji wraz z sugestiami metodologicznymi. W: Relacje między kulturą wysoką i popularną w literaturze, języku i edukacji. Lubl. 2005 s. 29-39. – Quintilian vs Perelman: jedna czy wiele teorii retoryki oraz problemy argumentacji. „Forum Artis Rhetoricae” 2005 nr 1/2 s. 36-48. – Związki retoryki i filozofii w tradycji nauczania jezuitów w wiekach XVI-XVII. Na marginesie „Assertiones Rhetoricae”, Poznań 1577. W: Philosophia vitam alere. Kr. 2005 s. 389-402. – Drama of Father Joseph Wallner about Boleslaw the Bold: sin, penance, and forgiveness in Neo-Latin drama and poetry in the second half of the 17th century. W: Pietas Humanistica. Neo-Latin religious poetry in Poland in European context. Frankfurt am Main 2006 s. 249-260. – Literatura s.f. & fantasy: pogranicze genologii, retoryki i intertekstualności. W: Literatura i wyobraźnia. Wr. 2006 s. 451-463. – Maciej Kazimierz Sarbiewski – droga życia i twórczości. W: Maciej Kazimierz Sarbiewski i jego epoka. Pułtusk 2006 s. 47-66. – Oprawy książek ze zbiorów Biblioteki Collegium Societatis Iesu w Braniewie. Wstęp do badań. „Rocz. Bibl. Nar.” 2006 t. 37/38 s. 219-240. – Retoryka i ekonomia – pole sporów i zastosowań. Tezy do dyskusji. „Forum Artis Rhetoricae” 2006 nr 1 s. 61-76. – Retoryka, retoryczność i badania literackie. Wyjaśnienie pewnych nieporozumień i prezentacja metody badawczej. „Prz. Hum.” 2006 nr 5/6 s. 251-266. – Retoryka w instytucjach polskiego życia społecznego. Próba oceny stanu i perspektywy badań oraz kształcenia. W: Retoryka w Polsce. Teoria i praktyka w ostatnim półwieczu. Szczec. 2006 s. 141-167. – Stanisława Lema „uwikłanie w historię”. W: Teraźniejszość i pamięć przeszłości. Wwa 2006. – Dzieje retoryki i myśli retorycznej: ocena stanu badań, określenie perspektyw badawczych i próba oceny miejsca polskiej refleksji nad retoryką w perspektywie komparatystycznej. W: Perspektywy polskiej retoryki. Pozn. 2007 s. 7-35. – Księgozbiór Kolegium Jezuitów w Braniewie. Dzieje i charakterystyka. Powst. 2007, przekł. ang.: The book collection of the Jesuit College in Braniewo. History and description. [Przeł.] K. Diehl. [Wstęp do:] J. Trypućko: The catalogue of book collection of the Jesuit College in Braniewo held in the University Library in Uppsala. Vol. 1. Wwa; Uppsala 2007 s. 41-68. Acta Bibliothecae R. Universitatis Upsaliensis, vol. 41. – Maciej Kazimierz Sarbiewski – nasz współczesny. „Ciechanowskie Zesz. Lit.” 2007 nr 9 s. 128-137. – Problemy metodyczne nauczania retoryki, czyli retoryka jako przedmiot dydaktyki uniwersyteckiej. Glossy do dyskusji. W: Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej. Łódź 2007 s. 103-124. – „Theology of liberation” and its tradition in Poland – Church, politics, and rhetoric in 1981-1989. „Forum Artis Rhetoricae” 2007 nr 1/2 s. 74-83, [wersja rozszerz. w:] New chapters in the history of rhetoric. Leiden, Boston 2009 s. 599-609 International Studies in the History of Rhetoric, 1, przekł. bułg.: „Teologiâ na osvoboždenieto” i neinite tradicii v Polša. C”rkvata, politikata i retorikata prez 1981-1989 g. W: Novi izsledovaniâ po istoriâ na retorikata. Sofiâ 2010 s. 535-545. – Index operum recens editorum, quae ad artem rhetoricam spectant. „Forum Artis Rhetoricae” 2008 nr 1/2 s. 63-92. – Poza Platona. Załamanie humanistycznej wizji człowieka kultury na przełomie tysiącleci. W: Kultura, język, edukacja. Pozn. 2008 s. 147-159. – Puławy i Arkadia w „Ogrodach” Jacquesa Delille’a. Kilka nieznanych faktów tyczących Jacquesa Delille’a i jego kontaktów z ks. Izabelą Czartoryską oraz ks. Heleną Radziwiłłową. W: W stronę Francji… Z problemów literatury i kultury polskiego Oświecenia. Wwa 2007 [właśc. 2008] s. 286-295. – Retoryka a historiografia. Prolegomena i glosy. „Forum Artis Rhetoricae” 2008 nr 3/4 s. 7-24. – Retoryka i poetyka: siostry czy rywalki? W: Od poetyki do hermeneutyki literaturoznawczej. Kr. 2008 s. 247-256 [komentarz do rozdziału XIX. 1456a35-1456b15 „Poetyki” Arystotelesa.]. – Współczesność a tradycja. Maciej Kazimierz Sarbiewski, Leopold Staff, Zbigniew Herbert, czyli dyskusja ze stoicyzmem. „Prz. Hum.” 2008 nr 4 s. 1-15. – „Aemulatio & Imitatio” – i armaty. „Księgi hetmańskie” Stanisława Sarnickiego a filologia. W: Aemulatio & Imitatio. Powrót pisarzy starożytnych w epoce renesansu. Wwa 2009 s. 101-111. – Miejsca wspólne w teorii retoryki – perspektywa polska. Przegląd problemów i prolegomena dalszych badań. „Forum Artis Rhetoricae” 2009 nr 1/2 s. 24-57. – „We mnie jest płomień co myśli…” O poezji Zbigniewa Herberta – próba zrozumienia. W: Europejskość ojczyzn. Litewsko-polskie związki literackie, kulturowe i językowe = Tėvyniụ europietiškumas: lietuviụ-lenkụ literatūriniai, kultūriniai ir kalbiniai ryšai. Wilno 2009 s. 50-72. – Wojciech Dzieduszycki, sen. i Stanisław Wyspiański – dwie wizje mitologicznej przeszłości Polski. W: Stanisław Wyspiański. W labiryncie świata, myśli i sztuki. Kr. 2009 s. 107-115. – The object vs. the subject in literary research and the issues of ethics. W: Charles Taylor’s vision of modernity. Cambridge 2009 s. 205-219, toż w jęz. pol.: Podmiot. W: Charlesa Taylora wizja nowoczesności. Rekonstrukcje i interpretacje. Wwa 2012 s. 273-287. – Amor Polonus or the Love of the Poles. W: Amor Polonus, czyli miłość Polaków. T. 2. Wwa 2010 s. 69-87 [tekst (w katalogu wystawy w Pałacu w Wilanowie) w jęz. ang. i pol.]. – Arkadia koło Nieborowa. Homagium dla romantyzmu. „Rocz. Hist. Szt.” 2009 wyd. 2010 t. 34 s. 81-93. – Dlaczego tęsknimy do opowieści mitycznych? Literatura fantasy – próba określenia źródeł. „Lit. i Kult. Popularna” 2010 nr 16 s. 5-21. – Jana Kochanowskiego Pieśń II.25 „Czego chcesz od nas, Panie” jako przykład kształtowania chrześcijańskiego dziedzictwa duchowego. W: Chrześcijańskie dziedzictwo duchowe narodów słowiańskich. Ser. 2. Wokół kultur śródziemnomorskich. T 1. Literatura i słowo. Białystok 2009 [właśc. 2010] s. 43-50. – Kazania świętokrzyskie – aspekt retoryczny. „Z Badań nad Książ. i Księgozbiorami Hist.” 2010 t. 4 s. 37-49. – Kultura dawna a metody współczesnej humanistyki. Próba rozpoznania pól badawczych. W: Recepcja kultury średniowiecznej w humanistyce. Tor. 2010 s. 9-25. – Między tradycją a nowoczesnością. Prologi do kronik Anonima zw. Gallem oraz Mistrza Wincentego. Analiza retoryczna. W: Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego. Wwa 2009 [właśc. 2010] s. 361-377. Stud. Staropolskie. Series Nova, 25. – O możliwości zastosowania kategorii wyobraźni romantycznej w rozważaniach o świecie mediów XXI wieku. W: Śladami romantyków. Wwa 2010 s. 285-295. Z Prac Zakładów Romantyzmu i Komparatystyki. – Political fiction i antyutopia w literaturze II RP – o kilku zapomnianych pisarzach – glossy. W: Dwudziestolecie 1918-1939. Odkrycia, fascynacje, zaprzeczenia. Wwa 2010 s. 324-340. – Retoryka a/i media: próba określenia pól wspólnych. W: Styl – dyskurs – media. Łódź 2010 s. 383-395. – Edukacja retoryczna w USA: próba oceny. W: Dydaktyka retoryki. Pozn. 2011 s. 183-196. – Idea szlachectwa w I Rzeczypospolitej. Wokół książki Sławomira Baczewskiego. „Rocz. Pol. Tow. Heraldycznego” 2011 t. 10 (21) s. 123-133. – Po co literatura, czyli o walce ze zmistyfikowaną rzeczywistością. W: Słowa, obrazy, dźwięki w wychowaniu. Wwa 2011 s. 17-38. – Teoria chaosu i badania literatury. Problemy metodyczne i metodologiczne. W: Efekt motyla II. Humaniści wobec metaforyki chaosu. Kr. 2011 s. 37-50. – Wróg u bram: literatura popularna – oznaka kryzysu czy efekt globalizacji? „Lit. i Kult. Popularna” 2011 nr 17 s. 113-126. – Czy przekład jest możliwy? Kilka uwag związanych z praktyką translatorską. W: Rola tłumacza i przekładu w epoce wielokulturowości i globalizacji. Katow. 2012 s. 119-139. Stud. o Przekładzie, 34. – Fantastyka i aksjologia. Przypadek utworów z gatunku space opera. W: Fantastyka w obliczu przemian. Pozn. 2012 s. 71-81. Pr. Komis. Filol., 71. – Johna Ronalda Reuela Tolkiena „Quenta Silmarillion” – czy upadek cywilizacji jest nieuchronny? W: Perspektywy poznawcze w kulturze europejskiej. Wr. 2012 s. 255-267. Orbis Exterior, Orbis Interior, 5. – Precz z kanonami. Tekst świadomie polemiczny. W: Europejski kanon literacki. Dylematy XXI wieku. Wwa 2012 s. 62-68. – Richarda Emila Volkmanna koncepcja retoryki. W: Śląskie pogranicza kultur. T. 1. Wr. 2012 s. 67-104. – Wstęp do „Prawa do Bajki” S. Lichańskiego. W: Baśń w terapii i wychowaniu. Wwa 2012 s. 11-20. Słowa, Obrazy, Dźwięki. – Kancjonały na Śląsku do końca XVIII wieku. Próba określenia stanu badań. W: Śląskie pogranicza kultur. T. 3. Wr. 2014 s. 51-135. – Polska bibliografia retoryczna za lata 2001-2013 = Research in rhetoric in Poland 2001-2013. Bibliography. „Forum Artis Rhetoricae” 2014 nr 1 s. 7-68. – Polska bibliografia retoryczna za lata 2001-2014. Uzupełnienie. Cz. 1. „Forum Artis Rhetoricae” 2014 nr 4 s. 68-79. – Symbole niesamodzielne i retoryka. Rozważania na marginesie logicznej i retorycznej analizy wyrażeń typu „etyka słowa”. „Poradnik Jęz.” 2014 z. 1 s. 41-53. – Szymon Okolski. Retoryka, historia, heraldyka. „Rocz. Pol. Tow. Heraldycznego” 2014 t. 13 s. 91-114. – Współczesna powieść kryminalna: powieść sensacyjna czy powieść społeczno-obyczajowa? Próba opisu zjawiska (i ewolucji gatunku). W: Śledztwo w sprawie gatunków. Literatura kryminalna. Kr. 2014 s. 9-44. – Bibliografia retoryczna: 2001-2015. Uzupełnienia. Cz. 2, 3. „Forum Artis Rhetoricae” 2015 nr 1 s. 67-73, nr 4 s. 155-165. – Historia retoryki i badań retorycznych w Polsce. Od początku do czasów współczesnych. Zarys. „Forum Artis Rhetoricae” 2015 nr 1 s. 39-51. – Język, wartości i retoryka. Rozważania na marginesie logicznej i retorycznej analizy wyrażeń typu „etyka słowa”. „Forum Artis Rhetoricae” 2015 nr 4 s. 91-105. – Wątki antyczne w powieści kryminalnej. Próba opisania zjawiska. W: Literatura kryminalna. Na tropie źródeł. Kr. 2015 s. 199-220. – „Discurs szlachcia polskiego” (ok. 1606). Analiza sytuacji retorycznej. „Forum Artis Rhetoricae” 2016 nr 1 s. 56-70. – „Mythopoeia” and „Quenta Silmarillion” by J. R. R. Tolkien. God, faith, freedom, and the second coming. „Acta Univ. Wratisl. Lit. i Kult. Popularna” 2016 nr 22 s. 23-47. – „Obcy” w literaturze science fiction na przykładzie twórczości Stanisława Lema; Honorverse czyli Cykl powieściowy Honor Harrington Davida Webera. Próba opisu problematyki. W: Światy fantastyki. Wybrane problemy Wr. 2016 s. 9-18; 19-40. – Oralność i piśmienność, do zagłady Numenoru. Wizja literacka czy opis procesów kulturowych? „Quaestiones Oralitatis” 2016 nr 2 s. 27-43 [dot.: J.R.R. Tolkien: Lord of the Rings; Silmarillion]. – Retoryka. Najlepsza forma komunikacji. „Forum Artis Rhetoricae” 2016 nr 4 s. 35-56. – Retoryka i oralność. Przypomnienia. „Quaestiones Oralitatis” 2016 nr 1. – Retoryka tekstów popularnonaukowych na przykładzie pisma „Scientific American”. „Acta Univ. Lodz. Folia Litteraria Polonica” 2016 nr 1 s. 71-80. – Retoryka, wychowanie obywatelskie i problemy komunikacji. Co może nam dziś oferować retoryka i filologia klasyczna? „Forum Artis Rhetoricae” 2016 nr 3 s. 45-63. – Czy słowo może leczyć? Kilka słów o neuroretoryce. „Forum Artis Rhetoricae” 2017 nr 1 s. 30-39. – Retoryka – metodologia nauk społecznych. Teza Jamesa C. Raymonda po trzydziestu latach. W: Retoryka klasyczna i retoryka współczesna. Pola i perspetywy badań. Wwa 2017, s. 89-104.

Przekłady

1. D. Day: Bestiariusz Tolkienowski. [Przeł.:] R. Giedrojć, J. Kokot, J.Z. Lichański. Pozn.: Zysk i S-ka [1996], 223 s., LXIV s. tabl. Wyd. nast. tamże 2001.
Encyklopedyczne zestawienie bestii, potworów, ras, bóstw i roślin zaczerpniętych z utworów Tolkiena.
2. J.R.R. Tolkien: Drzewo i liść oraz Mythopoeia. Wstęp: Ch. Tolkien. Przeł.: J. Kokot, J.Z. Lichański, K. Sokołowski. Wyd. 2. Pozn.: Zysk i S-ka 1998, 109 s. Wyd. nast. tamże 2000.
W przekł. J.Z. Lichańskiego wiersz pt. Mythopoeia, s. 105-110. – W wyd. 1 inny autor przekładu.

Prace redakcyjne

1. A. Karwowska-Bajdor: Stanisław Wyspiański – poeta malarz. Wystawa w roku poprzedzającym 70-lecie śmierci artysty. Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, marzec-czerwiec 1976. [Katalog]. Oprac. katalogu: A. Bajdor, W. Chmurzyński, J.Z. Lichański. Wwa: Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza 1976, 22, [1] s., [24] k. tabl.
2. M. Sęp-Szarzyński: Poezje wybrane. Wyboru dokonał i oprac. J.Z. Lichański. Wwa: LSW 1976, 151. Bibl. Poetów.
3. O zwyczaju bitwy morskiej. Wybór, oprac. i wstęp: J.Z. Lichański Gdańsk: WM 1983 [właśc. 1984], 235 s.
Antologia staropolskich tekstów poświęconych taktyce walki na morzu.
4. Apophtegmata. [Aforyzmy]. Wyboru dokonał, wstępem i przyp. opatrzył J.Z. Lichański. Wwa: LSW 1985, 78 s.
5. M.K. Sarbiewski: Poezje wybrane. Wybór i wstęp [oraz nota biogr.]: J.Z. Lichański. Wwa: LSW 1986, 109 s. Bibl. Poetów Exlibris.
6. Prace badawcze i bibliograficzne nad zbiorami rzadkich i cennych książek i dokumentów = Issledovatel’skie i bibliografičeskie trudy po izučeniû kollekcij redkich i osobo cennych knig i dokumentov. Materiały z seminarium polsko-radzieckiego. Warszawa, 8-10 października 1985. Red. nauk.: H. Bułhak, J.Z. Lichański. Wwa: Bibl. Nar. 1991, 215, [5] s. Ser. Pr. Działu Zbiorów Spec. Bibl. Nar. = Trudy Otdela Specfondov Nacional’noj Biblioteki, t. 2.
7. R. Volkmann: Wprowadzenie do retoryki. Przeł. L. Bobiatyński. Tłum. przejrz. i przyp. opatrzyli: H. Cichocka i J.Z. Lichański. [Współwyd. z:] H. Cichocka, J.Z. Lichański: Zarys historii retoryki. Wwa: Wydawn. UW 1993 s. 107-233 s. Wyd. 2 popraw. z rozszerz. tytułem: Wprowadzenie do retoryki Greków i Rzymian tamże 1995. Zob. Twórczość poz. 10.
8. Ecriture = Pisanie. Materiały z konferencji polsko-francuskiej. Warszawa, październik 1992. Red.: Z. Mitosek, J.Z. Lichański. Wwa : DiG 1995, 159 s.
9. Nauka z poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Praca zbiorowa pod red. J. Bolewskiego, J.Z. Lichańskiego i P. Urbańskiego. Wwa: Bobolanum 1995, 256 s.
Mater. konferencyjne. – Zawiera także wybór poezji M. K. Sarbiewskiego w jęz. łac. i przekł. na jęz. pol.
10. O retoryce. Wybrane zagadnienia z teorii literatury. [Materiały dydaktyczne]. Wyboru dokonał [i oprac.] J.Z. Lichański. Wwa: Wydawn. UW 1995, 233 s. Z prac Inst. Filologii Pol. UW. Mater. do ćwiczeń.
11. M.K. Sarbiewski: Wybór wierszy. Wybór, wstępy i oprac.: J.Z. Lichański, P. Urbański. Kr.: WAM 1995, 97 s.
12. J.R.R. Tolkien – recepcja polska. Studia i eseje. Red. nauk.: J.Z. Lichański. Wwa: Wydawn. UW 1996, 237 s.
13. Pułtuskie Kolegium Jezuickie. Ludzie i idee. Red. nauk.: J.Z. Lichański. Wwa; Pułtusk: Wyższa Szkoła Hum. w Pułtusku [1996], 184 s.
14. Między oświeceniem i romantyzmem. Kultura polska około 1800 roku. IV polsko-niemiecka konferencja polonistyczna. Red. nauk.: J.Z. Lichański przy współudziale B. Schultze, H. Rothego. Wwa: DiG 1997, 468 s.
15. Retoryka i badania literackie. Rekonesans. Red. nauk.: J.Z. Lichański. Wwa: Wydawn. UW 1997, 254 s.
Mater. z konferencji w Wwie, 6-7 XI 1997.
16. Nauczanie retoryki w teorii i praktyce. Pod red. J.Z. Lichańskiego i E. Lewandowskiej Tarasiuk. Wwa: Akad. Pedagogiki Spec. 2003, 224 s.
17. Uwieść słowem, czyli retoryka stosowana. Red. nauk. [i wstęp]: J.Z. Lichański. Wwa: DiG 2003, 300 s. Pol. Tow. Retoryczne; UW. Inst. Filologii Pol. Pracownia Badań Historii i Teorii Retoryki.
18. Maciej Kazimierz Sarbiewski i jego epoka. Próba syntezy. Pod red. [i ze wstępem] J.Z. Lichańskiego. Pułtusk: Akad. Hum. im. A. Gieysztora 2006, 270 s. Ser. z Ostem. Wyższa Szkoła Hum. im. A. Gieysztora. Wydz. Filologii Pol.
19. A. Jakuboze, M.E. Pobieżyńska, M. Zaczek: Baśń, oralność, zagadka. Studia. Red. nauk.: J.Z. Lichański. Wwa: DiG 2007, 378 s. Stud. i Mater. Pracownia Badań Hist. i Teorii Retoryki. Wydz. Polonistyki UW, 1.
20. M. Grabowski: Spisek Michała Chrościńskiego. „Opisanie ciekawe gór Tatrów” jako pierwszy przewodnik tatrzański. Red. nauk.: J.Z. Lichański. Wwa: DiG 2012, 140 s. Stud. i Mater. Pracownia Badań Hist. i Teorii Retoryki. Wydz. Polonistyki. UW, 2.
21. Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ i jego twórczość. Studia i materiały. Red. nauk.: J. Lichański, T. Kaczorowska. Pułtusk: Akad. Hum. im. A. Gieysztora; Sarbiewo: Academia Europaea Sarbieviana 2015, 169 s. Akad. Hum. im. A. Gieysztora, Academia Europaea Sarbieviana, Akademickie Tow. Edukacyjno-Naukowe „Atena”.
Materiały z międzynarodowej konferencji pt.: „Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ – jego twórczość w naszej pamięci”, zorganizowanej w Ciechanowie 10 V 2014.
22. Terapia słowem. Red. nauk.: E. Lewandowska-Tarasiuk, J.Z. Lichański, B. Mossakowska. Wwa: Wydawn. Pani Twardowska 2016, 338 s. Słowa, Obrazy, Dźwięki. 

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2008, 2010, 2013.
  • Wywiady: Człowiek wpisany w kulturę. Rozm. E. Binder. „Kierunki” 1987 nr 6 [gł. nt. książki pt. Wtajemniczenia i refleksje; także o aktualnych pracach badawczych]; Władca języka. Rozm. K. Godlewski. „Gaz. Wybor.” 2004 nr 64 [nt. własnych zainteresowań literaturą popularną, gł. fantasy].
  • WUP t. 5.
  • S. GÓRZYŃSKI: Słowo o Profesorze Jakubie Zdzisławie Lichańskim; Bibliografia prac Profesora Jakuba Zdzisława Lichańskiego. W: Rhetorica regina artis scientiaeque. Wwa 2011 [część wstępna do książki zbiorowej dedykowanej J.Z. Lichańskiemu; bibliografia niepodp.].
  • A. GEMRA, A. MAZURKIEWICZ: Słowo wstępne. W: O literaturze i kulturze (nie tylko) popularnej. Prace ofiarowane Profesorowi Jakubowi Z. Lichańskiemu. Łódź 2017.

Wtajemniczenia i refleksje

  • A. KOMOROWSKI: Parandowski jako problem. „Życie Lit.” 1987 nr 27.
  • Zob. też Wywiady.

Łukasz Górnicki

  • W. STEC. „Białostocczyzna” 1998 nr 4.
  • J.A. BUDZYŃSKA-DACA. „Ruch Lit.” 1999 z. 4.

Retoryka. Od renesansu do współczesności – tradycja i innowacja

  • P. URBAŃSKI: Spotkania z retoryką. „Barok” 2001 nr 2.
  • M. ZAŁĘSKA. „Prz. Hum.” 2004 nr 2.

Retoryka w Polsce

  • P. PIRECKI: Oblicza dawnej i współczesnej retoryki. „Nowe Książ.” 2004 nr 8 [dot. także: Prace redakcyjne poz. 16, 17].

Retoryka. Historia – teoria – praktyka

  • H. CICHOCKA. „Forum Artis Rhetoricae” 2007 nr 3/4.
  • H. CICHOCKA: Retoryka a polityka. „Media, Społ., Kult.” 2008 nr 1.

Nauczanie retoryki w teorii i praktyce

  • P. PIRECKI: Oblicza dawnej i współczesnej retoryki. „Nowe Książ.” 2004 nr 8 [dot. także: Retoryka w Polsce oraz Prace redakcyjne poz. 17].

Uwieść słowem, czyli retoryka stosowana

  • P. PIRECKI: Oblicza dawnej i współczesnej retoryki. „Nowe Książ.” 2004 nr 8 [dot. także: Retoryka w Polsce oraz Prace redakcyjne poz. 16].