NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
P
\
Jerzy PORADECKI

Jerzy PORADECKI
Autorka hasła: Alicja Szałagan

Jerzy PORADECKI
Autorka hasła: Alicja Szałagan

1942–2008

Historyk literatury, krytyk literacki.

Zob. też TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 10 czerwca 1942 w Łodzi w rodzinie robotniczej; syn Jana Poradeckiego i Marty z domu Maurer. Uczęszczał do V Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi. W tym czasie uczył się także gry na fortepianie w Ludowym Instytucie Muzycznym. Po zdaniu matury w 1960 studiował polonistykę na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ); w 1965 uzyskał magisterium na podstawie pracy o koncepcji języka poetyckiego C. Norwida i został zatrudniony na stanowisku asystenta w Zakładzie Literatury XX wieku UŁ (później Zakład Literatury Współczesnej Instytutu Filologii Polskiej, Katedra Literatury Romantyzmu, Dwudziestolecia Międzywojennego i Literatury Współczesnej Wydziału Filologicznego). W tymże roku debiutował jako historyk literatury Uwagami o Norwidowym rozumieniu oryginalności, ogłoszonymi w „Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Łódzkiego” (ser. I, z. 65), a jako krytyk recenzją wspomnień Stanisława Czernika Zachód słońca pt. Czy silva rerum?, zamieszczoną w „Odgłosach” (nr 19). Z tygodnikiem tym współpracował następnie do 1978, w tym w 1966–67 jako członek zespołu redakcyjnego. Artykuły i recenzje ogłaszał także m.in. w „Osnowie” (1966–68), „Nowym Wyrazie” (1972–74; także członek redakcji) i „Pracach Polonistycznych” (1972–73, 1977). W pracy badawczej skupił się początkowo na współczesnej prozie polskiej, a później głównie na liryce dwudziestowiecznej. W 1973 uzyskał na UŁ stopień doktora na podstawie dysertacji Pisarstwo Wilhelma Macha (promotor prof. Aniela Kowalska). Wygłaszał wykłady dla nauczycieli i uczniów w Łodzi i okolicznych miastach. Udzielał się wiele lat na Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Łodzi. Współpracował z Unią Polskich Pisarzy Medyków (później Unia Polskich Pisarzy Lekarzy), angażując się zwłaszcza w działalność lokalnego oddziału, m.in. jako redaktor trzech almanachów „Spektrum” i prowadzący literackie biesiady; w 2007 otrzymał tytuł honorowy Przyjaciela Unii. W 1978–90 pełnił funkcję prezesa Łódzkiego Oddziału Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, a następnie do 1992 wchodził w skład Zarządu Głównego Towarzystwa. Był jurorem w konkursach literackich. Należał do ZLP (do rozwiązania Związku w 1983), a od 1991 do SPP. W 1988 habilitował się na UŁ, przedkładając rozprawę Aż tu moje skrzydło sięga. Studium o dziejach motywu lotu poety w poezji polskiej; w 1990 otrzymał stanowisko profesora UŁ. W 1991 założył własne wydawnictwo „Biblioteka”, w którym publikował współczesną poezję i prozę, redagował też serię Rzecz poetycka. Zainteresowany dwudziestowiecznym malarstwem, utworzył przy swoim wydawnictwie Galerię T, która działała w 1991–2002; pisał wstępy do katalogów organizowanych tam wystaw. Interesował się muzyką poważną (szczególnie współczesną), kolekcjonował płyty. W 1993–2000 był członkiem Komisji Wydawniczej powołanej przez Wojewodę i Prezydenta m. Łodzi. W 1994 otrzymał nagrodę Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu m. Łodzi. Od 1996 należał do zespołu stałych współpracowników miesięcznika „Tygiel Kultury”. W 2000 otrzymał tytuł naukowy profesora. W 2004 wszedł w skład redakcji rocznika „Prace Polonistyczne”. W lutym 2008 objął funkcję kierownika Katedry Literatury Polskiej XX i XXI wieku w Instytucie Filologii Polskiej UŁ. Nie zdążył ukończyć Zbioru poetów Łodzi i Ziemi Łódzkiej, nad którym pracował. Wyróżniony m.in. Złotą Odznaką UŁ (1985), medalem UŁ „W Służbie Społeczeństwa i Nauki”, Złotym Krzyżem Zasługi (1990).

W 1968 zawarł związek małżeński z Ewą Juszyńską, filologiem; miał syna Mateusza (ur. 1972), filologa, który poprowadził po nim wydawnictwo „Biblioteka”. Zmarł 29 października 2008 w Łodzi i tam został pochowany na Cmentarzu Katolickim na Dołach.

TWÓRCZOŚĆ

1. Pisarstwo Wilhelma Macha. Powst. 1973. Druk Łódź: WŁ 1984, 226 s.
Rozprawa doktorska. — Nagroda Rektora UŁ w 1973, Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia w 1984.
2. Aż tu moje skrzydło sięga. Studium o dziejach motywu lotu poety w poezji polskiej. Łódź: Wydawn. UŁ 1988, 272 s. Acta Univ. Lodz. Folia Litteraria.
Rozprawa habilitacyjna. — Nagroda Ministra Edukacji Nar. w 1988, Nagroda Rektora UŁ.
3. Anthrōs, anthrōpon genna. [Autorzy:] A. Biskupski, Z. Skibiński, J. Poradecki. [Wiersz, proza]. Grafika: P. Duraj. Poddębice; Łódź: A. Biskupski, P. Duraj, Z. Skibiński 1989, [24] s.
Wydrukowano 99 egz. numerowanych i sygnowanych przez autorów. — Tu J. Poradeckiego proza poetycka, s. [1–3].
4. Orfeusz poetów dwudziestego wieku. Łódź: „Biblioteka” 1995, 120 s. Rzecz Poetycka. Eseje. Przedr. zob. poz. 5.
Zawartość: [Wstęp]. — Zgrabny syfilityk. Orfeusz Stefana Napierskiego; Śpiew od trwogi ludzkiej starszy. Orfeusz Jerzego Kamila Weintrauba; Maniak jasności, przepycham się w czarnym kamieniu. Orfeusz Kazimierza Wierzyńskiego; Jak piękna może być nicość. Orfeusz Aleksandra Wata; Prawykonanie powtarzalności. Orfeusz Tymoteusza Karpowicza. — [Zakończenie].
5. Prorocy i sztukmistrze. Eseje o poezji polskiej XX wieku. Warszawa; Łódź: Wydawn. Naukowe PWN 1999, 262 s.
Nagroda Rektora UŁ w 2001.
Zawartość: Słowo wstępne. — Słowo Boga — słowo poety. (Europejskie koncepcje twórczości w kręgu tradycji biblijnych); Liturgia i poezja; Prorocy, sztukmistrze i majsterkowicze [dot. relacji pomiędzy poetą i jego dziełem]; Orfeusz poetów dwudziestego wieku [poz. 3]; Zakorzenieni w słowie. (Emigracja a ewolucja języka poezji); Julian Tuwim — wtajemniczony słowożerca; Pokoje umeblowane Juliana Tuwima; Ewolucja poezji Czesława Miłosza; Klasycyzm według Czesława Miłosza; Poeta biada na gruzach katedry Świętego Jana. (O polemice literackiej wokół wiersza Czesława Miłosza „W Warszawie”); Ziarno ocalenia. (Świat wartości w poezji Zbigniewa Herberta); Arytmetyka współczucia. (Przesłanie moralne poezji Zbigniewa Herberta); Niepokój Tadeusza Różewicza; „Moja poezja” — czyli o czym Tadeusz Różewicz milczy; Spójrzcie na siebie. (Humanistyczny relatywizm Wisławy Szymborskiej); Ogród, którego nigdy tu nie było. („Klasyk” Wisławy Szymborskiej).
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Felicjana Faleńskiego „Tragedia w stylu czysto Eschylesowskim”. „Spraw. z Czyn. i Pos. Nauk. Łódz. Tow. Nauk.” 1966 t. 20 nr 12 s. 1–6, odb. — Poeci Ziemi Lubuskiej. W: O kulturze i literaturze Ziemi Lubuskiej. Łódź 1970 s. 21–46. — Narrator i narracja w „Bramach raju” i w „Idzie skacząc po górach” Jerzego Andrzejewskiego. W: O prozie polskiej XX wieku. Wr. 1971 s. 295–310. — Apollo, archetypy i historia. (O wierszach J.M. Rymkiewicza). „Nowy Wyraz” 1972 nr 2 s. 98–105. — Poezja a proza. „Nowy Wyraz” 1974 nr 12 s. 79–87. — Wilhelm Mach i poetyka socrealizmu. „Nowy Wyraz” 1974 nr 2 s. 58–81. — „Sny śródziemnomorskie” Heraklita. (O poezji J.M. Rymkiewicza). W: Środowisko. Łódź 1975 s. 167–177. — O pracach naukowych prof. dr Anieli Kowalskiej. „Pr. Polonist.” Ser. 22: 1976 s. 15–27. — Poetyckie gry z czytelnikiem. (W kręgu poszukiwań poetyckich grupy Centrum); Poeta i diabelskie podszepty. (W kręgu problematyki „Wielkiej Improwizacji”). „Miscellanea Łódz.” 1984 nr 4 s. 3–17; nr 5 s. 26–35. — Motyw wzlotu i wędrówki poety w poezji Norwida. „Pr. Polonist.” Ser. 45: 1989 s. 201–213. — „Widzę i opisuję” w poezji Adama Czerniawskiego. „Miscellanea Łódzkie” 1990 nr 1 s. 48–55. — Marian Piechal. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Ser. 6 t. 4. Literatura polska w okresie międzywojennym. Kr. 1993 s. 139–153. — Gdy nie widać Absolutu. O poezji Wisławy Szymborskiej. „Tygiel Kult.” 1996 nr 10 s. 36–42. — Łódź — literacki portret miasta. „Kron. M. Łodzi” 1996 z. 1 s. 42–54. — Uwagi wokół wiersza „W ostatni dzień…” Juliusza Słowackiego. „Pr. Polonist.” Ser. 58: 2003 s. 101–108.
Wstępy do katalogów: A. Nowicki: Drzeworyt. (Druk z płaszczyzny krzywej). Kula. Spotkanie pierwsze, 29 grudnia 1992. [Łódź:] Autorska Galeria A. Nowickiego 1992, [14] s. — do wystaw w Galerii T w Łodzi: A.B. Kabała: W rzeczy samej I, III. [B.m.w.] 1994; M. Dawidziuk: Rysunki [II–VIII]. Kolekcja Galerii T. [B.m.w.] 1995.

Prace redakcyjne

1. Osnowa. Łódź: WŁ
[1]. Sztuka tworzenia. Almanach oprac. J. Poradecki przy współpracy zespołu pod kierunkiem W. Jażdżyńskiego. 1978, 143 s.
[2]. Sztuka odbioru. Oprac.: J. Poradecki. 1980, 264 s.
2. Spektrum.
[T. 1]. Almanach Łódzkiej Grupy Unii Polskich Pisarzy Medyków. Red.: J. Poradecki. Łódź: Klub Pracownika Służby Zdrowia i Opieki Społ. przy Oddz. ZG Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia PRL w Łodzi 1978, 201 s.
[T.] 2. Almanach Łódzkiej Grupy Unii Polskich Pisarzy Medyków. Red.: J. Poradecki. Łódź: Klub Pracownika Służby Zdrowia i Opieki Społ. Przy Oddz. ZG Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia PRL w Łodzi 1979, 226 s.
[T.] 3. Almanach Łódzkiej Grupy Unii Polskich Pisarzy Medyków. 1980–1981. Red.: J. Poradecki. Współpraca: J.B. Kos. Łódź: WŁ 1982, 384 s.
[T.] 9. Almanach Łódzkiej Grupy Unii Polskich Pisarzy Lekarzy. Red.: B. Szeffer-Marcinkowska, J. Poradecki. Łódź: UPPL [Unia Pol. Pisarzy Lekarzy], 1998, 159 s.
3. A. Lange: Rozmyślania i inne wiersze. Wybrał i wstępem poprzedził J. Poradecki. Wwa: PIW 1979, 259 s. Bibl. Poetów.
Nagroda Rektora UŁ.
4. A. Dziekoński: Wybór poezji. Oprac. i wstępem poprzedził J. Poradecki. Wwa: PIW 1985, 327 s.
Nagroda Rektora UŁ.
5. Dlaczego Różewicz. Wiersze i komentarze. Red.: J. Brzozowski i J. Poradecki. Łódź: Wydawn. UŁ, 1993, 173 s.
6. J. Tuwim: Wtajemniczony słowożerca. Wybór poezji. Oprac. i wstępem poprzedził J. Poradecki. Łódź: ŁTN 1994, 190 s.
Przedr. wstępu zob. Twórczość poz. 5.
7. C. Szczepaniak: Pytanie o coś i nic. Wybór i posł.: J. Poradecki. Łódź: „Biblioteka” 1998, 57 s.
8. Laur dojrzały. Grabia ’59–’99. Wybór tekstów, oprac. i wstęp: J. Poradecki. Łódź: „Biblioteka” 2000, 67 s.
9. A. Walter: Nastroje. [Fotografie]. Wybór wierszy: J. Poradecki. Łódź: Galaktyka 2004, 78 s.
Zawiera fot. A. Waltera i wybór wierszy różnych poetów dokonany przez J. Poradeckiego.
10. E. Tesz: Powroty. Wybór wierszy i wstęp: J. Poradecki. Obrazy: J. Panfil. Tomaszów Maz.: Wydz. Promocji, Kultury i Sportu Urzędu Miasta, 2006, 64 s.

OPRACOWANIA (wybór)

  • Inf. syna Mateusza 2013.
  • Wywiady: Vis bibliothecae et vis librorum. Rozm. A. Mazan-Mazurkiewicz. „Acta Univ. Lodz. Folia Librorum” 2007 [z.] 14.

 

Ogólne

  • P. SPODENKIEWICZ: Ogrodnik poezji. „Dz. Łódz.” 2000 nr 65 [dot. wydawn. J. Poradeckiego. „Biblioteka”].
  • J. WIŚNIEWSKI, M. WOŹNIAK-ŁABIENIEC: Jerzy Poradecki. (10 czerwca 1942–29 października 2008). „Pam. Lit.” 2009 z. 1.

 

Pisarstwo Wilhelma Macha

  • J.Z. BRUDNICKI: Z kanonu lektur obowiązkowych. „Nowe Książ.” 1985 nr 3.
  • A. SOBOLEWSKA: Mach: naiwny czy przewidujący? „Twórczość” 1986 nr 1.

 

Orfeusz poetów dwudziestego wieku

  • H. PUSTKOWSKI: Orfeusz polski. „Fraza” 1998 nr 21/22.

 

Prorocy i sztukmistrze

  • Z. CHOJNOWSKI: Rozprawianie o poezji. „Nowe Książ.” 1999 nr 10.
  • A. FIUT: Pomiędzy profesją i grą. „Nowa Okolica Poetów” 2000 nr 2.