Jerzy POŚPIECH

Autor(ka) hasła: Maria Kotowska-Kachel

ur. 1933

Pseud. i krypt.: Franciszek Korniłowicz; (J.P.); Katarzyna Kozielska; (piech).

Historyk literatury, folklorysta.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 13 kwietnia 1933 w Mikołowie na Śląsku; syn Stefana Pośpiecha, kolejarza, i Heleny z domu Pielucha. Dzieciństwo spędził w Mikołowie, gdzie w 1951 ukończył Liceum Ogólnokształcące. Po maturze studiował w 1951–55 filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim (UWr.). Po uzyskaniu magisterium zamieszkał w Opolu i do 1958 pracował na stanowisku asystenta w Bibliotece Głównej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP; od 1994 Uniwersytet Opolski, UO). Debiutował w 1955 na łamach „Kwartalnika Opolskiego” (nr 3/4) Materiałami do kroniki kulturalnej Opolszczyzny, opracowywanymi i zamieszczanymi regularnie na łamach pisma do roku 1963; z pismem tym związał się na stałe, ogłaszając tam liczne rozprawy, recenzje (także pod pseud. Franciszek Korniłowicz i Katarzyna Kozielska) oraz edycje zbiorów tekstów ludowych (m.in. Józefa Lompy, Michała Przywary, Bożeny Stelmachowskiej, Józefa von Eichendorffa). W 1955 zawarł związek małżeński z Leokadią Banaszkiewicz, filologiem, później profesorem w WSP i UO, z którą prowadził wspólne badania. W 1958 został zatrudniony w Katedrze Historii Literatury Polskiej WSP najpierw na stanowisku asystenta, a następnie w 1961–64 starszego asystenta. W pracy badawczej zajął się edytorstwem i badaniem literatury i folkloru regionu śląskiego. W 1965 został członkiem Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (w 1990–2002 pełnił obowiązki prezesa). W 1965 obronił na UWr. rozprawę doktorską pt. Śląsk w twórczości artystycznej, publicystyce i korespondencji J.I. Kraszewskiego (promotor prof. Jan Trzynadlowski) i otrzymał stanowisko adiunkta (od 1968 docenta) w WSP, po czym do 1975 kierował Katedrą Historii Literatury. Współpracował z Pracownią Literatury Ludowej IBL PAN w Warszawie. W 1970 został członkiem redakcji „Kwartalnika Opolskiego”, a w 1983 jego redaktorem naczelnym. W 1975–82 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Filologiczno-Historycznego i następnie do 1990 prorektora WSP do spraw dydaktycznych. W 1977 habilitował się na UWr. na podstawie rozprawy Tradycje folklorystyczne na Śląsku w XIX i XX wieku (do roku 1939). W 1987 otrzymał tytuł naukowy profesora. W 1990–93 pełnił obowiązki rektora WSP, kierując też Katedrą Literatury Romantyzmu (1990–2003). Był zaangażowany w przekształcenie WSP w uniwersytet i w 1994/95 został pierwszym rektorem UO. W 1994 otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego w UO. Przebywał na stypendiach naukowych m.in. w Tours (1993) i w Paryżu (1994), w 1996 prowadził gościnnie wykłady na uniwersytecie w Ostrawie. W 2002 otrzymał nagrodę honorową im. W. Korfantego przyznawaną przez Związek Górnośląski w Katowicach. Odznaczony m.in. pamiątkowym medalem „Universitas summum bonum”, przyznanym z okazji 20-lecia powołania UO (2014).

Z małżeństwa z Leokadią Pośpiechową ma dwóch synów: Piotra (ur. 1958) i Jerzego Jakuba (ur. 1959). Mieszka w Opolu.

TWÓRCZOŚĆ

1. Śląsk w twórczości i korespondencji J.I. Kraszewskiego. Wr.: PWN 1969, 141 s. Wydaw. Inst. Śl. w Opolu. Książki.
   Rozprawa doktorska.
2. Lucjan Malinowski a Śląsk. (Działalność śląskoznawcza, teksty ludoznawcze). [Autorzy:] J. Pośpiech, S. Sochacka. Opole: Inst. Śląski 1976, 228 s.
   Tu J. Pośpiecha: Śląskie prace ludoznawcze L. Malinowskiego, s. 41–60 oraz reedycje prac L. Malinowskiego: Listy z podróży etnograficznej po Szląsku, s. 83–109, Zarysy życia ludowego na Szląsku, s. 111–199.
3. Tradycje folklorystyczne na Śląsku w XIX i XX wieku (do roku 1939). Wwa; Wr.: PWN 1977, VII + 246 s. Pr. Opol. TPN. Wydz. II — Jęz. i Lit.
   Rozprawa habilitacyjna.
4. „Tygodnik Polski” poświęcony włościanom. (Pszczyna 1845–1846). [Współaut.:] A. Wycisk. Opole: Wydawn. Inst. Śląskiego 1984, 70 s. Inst. Śląski — Inst. Nauk.-Badawczy w Opolu.
5. Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku. Opole: Inst. Śląski 1987, 326 s.
6. Artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: „Pretendenci do tronu” Henryka Ibsena. „Zesz. Nauk. WSP w Opolu. Hist. Lit.” 1957 s. 117–135. – Baśnie i podania Józefa Lompy w zbiorach niemieckich. [Współaut.:] L. Pośpiechowa. „Kwart. Opol.” 1961 nr 3 s. 69–85. – Sobótki świętojańskie w tradycji ludowej Górnego Śląska. „Kwart. Opol.” 1961 nr 4 s. 46–61. – Baśnie i podania Józefa Lompy w zbiorach polskich. [Współaut.:] L. Pośpiechowa. „Kwart. Opol.” 1963 nr 2 s. 39–62. – Proza ludowa w zbiorach Józefa Lompy. W: Ze studiów nad Lompą. Wr. 1964 s. 98–122. – Sprawy śląskie w krakowskim „Czasie” (1848–1871). „Studia Śl.” 1965 t. 9 s. 181–218. – Wstęp. W: Listy śląskie do Józefa Ignacego Kraszewskiego z lat 1841–1886. Opole 1966 s. 3–47. – Materiały do bibliografii pisarzy opolskich. (Cz. I). [Współaut.:] L. Pośpiechowa. „Kwart. Opol.” 1967 nr 2 s. 99–114. —Opowieść„O Czarnej Księżnej i o chłopskim dzwonie” Gustawa Morcinka na tle wersji podaniowych i literackich. [Współaut.:] L. Pośpiechowa. „Zesz. Nauk. WSP w Opolu. Hist. Lit.” 1969 nr 5 s. 89–110. – Materiały folklorystyczne w najstarszej prasie na Śląsku (1845–1863). W: Między dawnymi a nowymi laty. Studia folklorystyczne. Wr.; Wwa; Kr. 1970 s. 105–121. – Śląsk. W: Dzieje folklorystyki polskiej 1800–1863. Epoka przedkolbergowska. Wr.; Wwa; Kr. 1970 s. 425–466. – Z dziejów folklorystyki polskiej na Górnym Śląsku (1825–1922). „Kwart. Opol.” 1972 nr 3 s. 57–75, nr 4 s. 25–46. – Śląskie materiały ludoznawcze na łamach „Wisły”. „Zesz. Nauk. WSP w Opolu. Hist. Lit.” 1973 nr 9 s. 41–65. – Z dolnośląskich tradycji folklorystycznych. „Sprawozdania Opol. TPN. Wydz. II Jęz. i Lit.” 1973 s. 75–87. – Folklorystyka śląska w pracach Władysława Nehringa. „Stud. Śl.” 1974 s. 261–272. – Ludowość u Norwida. (Przegląd motywów). „Zesz. Nauk. WSP w Opolu. Hist. Lit.” 1975 t. 13 s. 131–144. – Stan badań nad folklorem górnośląskim w latach 1945–1980. W: Perspektywy badań śląskoznawczych. Wr. 1981 s. 155–163. – Śląsk (1864–1918). W: Dzieje folklorystyki polskiej 1864–1918. Wwa 1982 s. 490–566. – Twórczość literacka Karola Miarki w ocenie J.I. Kraszewskiego. „Kwart. Opol.” 1984 nr 3 s. 53–66. – Zainteresowania folklorystyczne Karola Miarki. W: Karol Miarka a odrodzenie narodowe Śląska. Opole 1987 s. 179–187. – Dorobek folklorystyki niemieckiej na Śląsku (do 1939 r.). W: Kultura ludowa sercem Śląska. Wr. 1989 s. 94–119. – Obrzędy i zwyczaje doroczne; Stan badań nad folklorem śląskim; Bibliografia śląskiego folkloru. W: Folklor Górnego Śląska. Opole 1989 s. 171–224; 751–798; 777–798. – Słowo wstępne; Józef Ignacy Kraszewski a Śląsk. W: W setną rocznicę śmierci Józefa Ignacego Kraszewskiego (1887–1987). Opole 1990 s. 7–9; 59–72. – Stan badań nad folklorem górnośląskim w latach 1981–1990. W: Stan i potrzeby badań ślązkoznawczych nad językiem, piśmiennictwem i folklorem. Opole 1991 s. 61–75. – Stanisław Wasylewski jako popularyzator folkloru. W: Z życia i twórczości Stanisława Wasylewskiego. Materiały z sesji naukowej odbytej w Opolu w dniu 12 grudnia 1989 roku. Opole 1991 s. 47–63. – Kontakty Stanisława Wasylewskiego z Teatrem Ziemi Opolskiej za dyrekcji Tadeusza Byrskiego w świetle listów (1948–1949). „Kwart. Opol.” 1993 nr 2 s. 92–104. – Batalia o wydanie drukiem „Strażnicy na Pasiece” Stanisława Wasylewskiego. (W świetle listów i archiwaliów z lat 1948–1953). „Kwart. Opol.” 1994 nr 1 s. 41–67. – Epoka romantyzmu w pracach Stanisława Wasylewskiego. „Kwart. Opol.” 1994 nr 4 s. 3–21. – Stanisław Wasylewski jako scenarzysta filmowy i autor czytanek szkolnych. „Kwart. Opol.” 1995 nr 3/4 s. 88–100. – Z archiwum Stanisława Wasylewskiego. „Kwart. Opol.” 1995 nr 2 s. 71–100. – Józef Ondrusz — nie tylko „śląski Kolberg”. „Kwart. Opol.” 1996 nr 3/4 s. 82–98. – Nieznana monografia Bożeny Stelmachowskiej o śląskim folklorze. „Zesz. Nauk. Uniw. Opol. Folklorystyka” 1996 z. 2 s. 23–49. – Śląskie Towarzystwo Ludoznawcze w pierwszym roku działalności. W: Duktem czasów. [Współaut.:] L. Pośpiechowa. Opole 1996 s. 257–269. – Komunikat Władysława Nehringa o zbiorze bajek i wierzeń śląskich ze zbiorów Józefa Lompy. „Kwart. Opol.” 1997 nr 1 s. 49–75. —O „perłach macierzystego języka”, czyli o przysłowiach ze zbiorów Józefa Lompy. [Słowo wstępne do:] „Ojczyźnie jest niczem nie dłużny…”. Józefowi Lompie w dwusetną rocznicę urodzin. Opole 1997 s. 159–179. – Przysłowia i zwroty przysłowiowe w twórczości Adama Mickiewicza. W: „W ojczyźnie serce me zostało…”. Opole 1998 s. 113–143; toż w wyborze: cz. 1– 2. „Kwart. Opol.” 1999 nr 1 s. 84–104; nr 2/4 s. 141–159. – Zbiory paremiologiczne Józefa Lompy. W: Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata. Opole 1999 s. 83–93. – Przysłowia i wyrażenia przysłowiowe pochodzenia biblijnego w twórczości A. Mickiewicza. „Studia Slaw. Opol.-Ostrawskie Studia Slavica” 2000 nr 4 s. 63–86. – Przysłowia w twórczości Juliusza Słowackiego. W: Romantismus v české a polské literature. Romantyzm w czeskiej i polskiej literaturze. Opava 2000 s. 49–62. – Słowo wstępne; Zarys życia i twórczości Józefa von Eichendorffa; Ogólna charakterystyka twórczości Józefa von Eichendorffa. W: Joseph von Eichendorff. Wybitny niemiecki poeta romantyczny z ziemi raciborskiej. Opole 2000 s. 5; 6–10; 11–31. – Przysłowia i wyrażenia przysłowiowe w twórczości Juliusza Słowackiego. W: Od romantyzmu do współczesności. W kręgu historii i dydaktyki literatury. Wr. 2001 s. 229–248. – Recepcja krytycznoliteracka „Na Śląsku Opolskim” Stanisława Wasylewskiego. W: W klimacie śląskiej humanistyki. Opole 2001 s. 365–376. – Siedem opolskich lat Stanisława Wasylewskiego. „Kwart. Opol.” 2001 nr 1 s. 37–50. – Stanisław Wasylewski o śląskiej pieśni ludowej. „Kwart. Opol.” 2001 nr 2/3 s. 137–157. – Stanisław Wasylewski o „trybunie ludu śląskiego” — Arce Bożku. „Kwart. Opol.” 2001 nr 4 s. 161–182. – Drugi komunikat Władysława Nehringa o „śląskiej tece” Oskara Kolberga. „Kwart. Opol.” 2002 nr 1 s. 79–103. – Średniowieczne kazania Peregryna z Opola. „Kwart. Opol.” 2002 nr 4 s. 45–60. – Głosy prasy o książce „Na Śląsku Opolskim” Stanisława Wasylewskiego. „Kwart. Opol.” 2003 nr 4 s. 83–102. – Polska paremiologia i paremiologia epoki romantyzmu. W: Parémie národů slovanských. Ostrava 2003 s. 15–25. – Stanisław Wasylewski o marzannie, gaiku i sobótkach na Śląsku. „Kwart. Opol.” 2003 nr 1 s. 101–124. – Uwagi o przysłowiach górnośląskich ze zbiorów Józefa Lompy. W: Na przełomie wieków… Opole 2003 s. 371–383. – Początki polskiej paremiologii romantycznej. W: Pejzaże kultury. Wr. 2005 s. 114–122. – Charakterystyka i próba oceny czasopisma „Aus dem Beuthener Lande” („Z regionu bytomskiego”); Charakterystyka i próba oceny czasopisma „Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde” (Wrocław 1894–1938). W: Z dziejów i dorobku polskiego i niemieckiego czasopiśmiennictwa na Śląsku. Opole; Gliwice 2006 s. 207–230; 231–248. – Stanisław Wasylewski o najdawniejszej literaturze śląskiej. „Kwart. Opol.” 2006 nr 4 s. 71–86. – Trzeci komunikat Władysława Nehringa o bajkach Jana Kupca. Cz. 1–2. „Kwart. Opol.” 2006 nr 1 s. 71–102; nr 2/3 s. 131–156. – Charakterystyka i próba oceny czasopisma „Aus dem Beuthener Lande” („Z regionu bytomskiego”). W: Z dziejów i dorobku polskiego i niemieckiego czasopiśmiennictwa na Śląsku. Opole; Gliwice 2006 s. 207–230. – Materiały do dziejów recepcji von Eichendorffa w Polsce. [Cz. 1–7]. „Kwart. Opol.” 2007 nr 4 s. 151–182; 2008 nr 1 s. 133–152; 2008 nr 2/3 s. 125–137; 2008 nr 4 s. 91–109; 2009 nr 2/3 s. 89–113; 2009 nr 4 s. 85–115; 2012 nr 4 s. 91–114. – Przysłowia narodowe Kazimierza Władysława Wójcickiego. Współczesne czytanie „Księgi przysłów”. W: Tekst — konteksty — interpretacje. W kręgu literatury, języka i kultury. Opole 2007 s. 215–236. – Uniwersytet — współczesny „areopag”. W: W nurcie myśli Pawłowej. Wykłady otwarte zorganizowane w okresie Wielkiego Postu 2009. Opole 2009 s. 29–40. – Stanisław Wasylewski — „opolanin z wyboru” o Fryderyku Chopinie. [Cz. 1–9]. „Kwart. Opol.” 2010 nr 1 s. 121–144, nr 2/3 s. 157–170; 2011 nr 1 s. 155–170, nr 2/3 s. 157–186, nr 4 s. 127–147; 2012 nr 1 s. 97–119, nr 2/3 s. 223–241, nr 4 s. 79–90; 2014 nr 1 s. 91–118. – Wspólną drogą do Uniwersytetu Opolskiego. „Kwart. Opol.” 2014 nr 2–3 s. 157–220.

Prace redakcyjne i edytorskie

1. Bajki i podania. Zebrał: J. Lompa. Red. nauk. i słowo wstępne: J. Krzyżanowski. Wstęp i komentarze: H. Kapełuś. Teksty i nota edytorska: J. Pośpiech. Wr.: Ossol. 1965, 283 s. Teksty folklorystyczne ze zbiorów Józefa Lompy, t. 1.
2. Listy śląskie do Józefa Ignacego Kraszewskiego z lat 1841–1886. Oprac.: J. Pośpiech. Opole: Opol. TPN. Wydz. Jęz. i Lit. 1966, 333 s.
3. M. Przywara: Przywiarki czyli Przesądy i zabobony ludu polskiego na Górnym Śląsku. Oprac.: L. i J. Pośpiechowie. Opole: Inst. Śląski 1966, 66 s. Komunikaty. Ser. Monogr.,95.
4. Informator dla studentów I roku studiów — Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu. Red.: W. Dobrzyński i J. Pośpiech. Opole: WSP 1970, 173 s.
5. J. Kupiec: Podróż w zaświaty. Powieści i bajki śląskie. Oprac.: D. Simonides, J. Pośpiech. Wwa: LSW 1975, 277 s.
6. Od Cieszyna do Gogolina. Gawędy, baśnie, legendy. Wybór i oprac.: A. Widera. Komentarz folklorystyczny: J. Pośpiech. Opole: Inst. Śląski 1978, 302 s.
7. J.I. Kraszewski: Krzyżacy 1410. Obrazy z przeszłości. Wyd. 4. Oprac.: J. Pośpiech. Katow.: Śląsk [1983], 266 s. Bibl. Karola Miarki. Wyd. 5 tamże [1990].
8. C.K. Norwid. W setną rocznicę śmierci. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w dniach 18 i 19 maja 1983 r. Red. nauk.: J. Pośpiech. Opole: WSP 1984, 129 s.
9. W setną rocznicę śmierci Józefa Ignacego Kraszewskiego (1887–1987). Materiały z sesji naukowej. Pod red. J. Pośpiecha. Opole: Wydawn. Inst. Śląskiego 1990, 81 s.
   Materiały z konferencji zorg. 5 maja 1987 w Opolu.
10. Z życia i twórczości Stanisława Wasylewskiego. Materiały z sesji naukowej odbytej w Opolu w dniu 12 grudnia 1989 roku. Pod red. J. Pośpiecha. Opole: Wydawn. Inst. Śląskiego 1991, 83 s. Inst. Śląski w Opolu.
11. „Ojczyźnie jest niczem nie dłużny…”. Józefowi Lompie w dwusetną rocznicę urodzin. Red. nauk.: J. Pośpiech. Opole: Wydawn. UO 1997, 179 s. UO.
12. „W ojczyźnie serce me zostało…”. W dwusetną rocznicę urodzin Adama Mickiewicza. Red. nauk.: J. Pośpiech. Opole: Wydawn. UO 1998, 483 s.
    Materiały z sympozjum, Opole 13 X 1998.
13. Joseph von Eichendorff. Wybitny niemiecki poeta romantyczny z ziemi raciborskiej. Oprac. nauk.: J. Pośpiech. Gliwice: Dom Współpracy Pol.-Niem. 2000, 92 s.
    Materiały z konferencji, Opole, 26 października 1999.
14. Z dziejów i dorobku folklorystyki śląskiej (do 1939 roku). Pod red. J. Pośpiecha i T. Smolińskiej. Opole: Wydawn. UO 2002, 204 s.
    Materiały konferencyjne.
15. Z dziejów i dorobku polskiego i niemieckiego czasopiśmiennictwa na Śląsku. Pod red. W. Hendzla i J. Pośpiecha. Opole; Gliwice: Dom Współpracy Pol.-Niem. 2006, 274 s.
    Materiały z konferencji zorg. przez Dom Współpracy Pol.-Niem. i Inst. Filologii Pol. UO, Opole 18–19 V 2004.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2011, 2016.

Lucjan Malinowski a Śląsk

• M. FAZAN. „Zar. Śl.” 1978 nr 3.
• J. HAJDUK-NIJAKOWSKA. „Opole” 1978 nr 8.
• T. KONIECZNA. „Kwart. Opol.” 1978 nr 4.
• F. SZYMICZEK. „Poglądy” 1978 nr 17.
• M. PATER. „Śl. Kwart. Hist. Sobótka ” 1978 nr 1.

Tradycje folklorystyczne na Śląsku w XIX i XX wieku (do roku 1939)

• J. HAJDUK-NIJAKOWSKA. „Lit. Lud.” 1979 nr 1/3.

„Tygodnik Polski” poświęcony włościanom

• U. JAKUBOWSKA. „Kwart. Hist. Prasy Pol.” 1985/86 nr 3.