NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
O
\
Joanna OLECH

Joanna OLECH
Autorka hasła: Barbara Tyszkiewicz

Joanna OLECH
Autorka hasła: Barbara Tyszkiewicz

ur. 1955

Do 1991 podpisywała teksty nazwiskiem: Wunderlich.

Pseud.: Magda Cembrzyńska.

Autorka książek dla dzieci i młodzieży, krytyk literacki w zakresie książek dla dzieci, felietonistka, ilustratorka książek.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 26 grudnia 1955 w Warszawie; córka Jerzego Wunderlicha, dziennikarza telewizyjnego, i Janiny z Cembrzyńskich, redaktorki książek popularnonaukowych. Uczyła się w Liceum Sztuk Plastycznych w Warszawie. Należała do ZHP; była członkiem drużyny o specjalności dziennikarskiej, a później instruktorem w drużynie zuchowej w szkole dla dzieci głuchych. Po uzyskaniu w 1974 świadectwa dojrzałości podjęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, które od 1976 kontynuowała na wydziale grafiki w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP). W 1978 debiutowała jako felietonistka artykułem o urządzaniu wnętrz, zamieszczonym na łamach „Kuriera Polskiego” (podp. Joanna Wunderlich); podobną tematykę poruszała w kolejnych tekstach ogłaszanych w tym dzienniku do 1980. W czasie studiów zarobkowała kaligrafowaniem plansz literniczych i szyciem spódnic dla Spółdzielni Plastyków Wzór. W 1980 uzyskała dyplom warszawskiej ASP, obroniony w Pracowni Projektowania Książki, kierowanej przez prof. Janusza Stannego. W ciągu następnych lat nadal zajmowała się ilustrowaniem książek, uzyskując za tę działalność liczne nagrody (m.in. wydawnictwa Nasza Księgarnia oraz jury poznańskiego Biennale Sztuki dla Dziecka w 1984 i 1991). Projektowała także scenografie oraz przygotowywała kostiumy do widowiska baletowego i programów dla dzieci realizowanych w Telewizji Polskiej (do 1990; samodzielnie oraz jako asystentka siostry, scenografki Anny Wunderlich). W 1991 nawiązała współpracę z tygodnikiem „Kobieta i Życie”, gdzie do 1993 redagowała kolumnę dla dziewcząt, oraz ze „Światem Młodych”, harcerską gazetą nastolatków, w której drukowała i ilustrowała felietony o modzie i stylu życia; w tymże periodyku rozpoczęła w 1992 ogłaszanie cyklicznego utworu dla dzieci pt. Dynastia Miziołków (od nru 81 aż do zamknięcia periodyku w lipcu 1993). Ok. 1993-94 publikowała artykuły i rysunki w młodzieżowym magazynie „Missland”. Wykonywała też prace z zakresu grafiki, m.in. dla agencji reklamowych Saatchi & Saatchi, Corporate Profiles DDB, Ogilvy & Mather, Euro RSCG. W końcu lat dziewięćdziesiątych zaczęła zamieszczać na łamach tygodniowych dodatków „Gazety Wyborczej” recenzje programów telewizyjnych i filmów dla najmłodszych (w „Gazecie Telewizyjnej”) oraz artykuły o wnętrzach w rubryce Styl życia (w „Wysokich Obcasach”). Po roku 2000 problematykę wychowania i edukacji kulturalnej poruszała m.in. w „Tygodniku Powszechnym” (tu m.in. od 2006 cykl wspomnień Między magią a owsianką oraz od 2007 cykliczne artykuły pt. Zwierciadło wieku cielęcego;także recenzje książek dla dzieci), w „Nowych Książkach” (od 2003; tu także recenzje pod pseud. Magda Cembrzyńska) oraz w miesięczniku „Dziecko” (najpierw felietony o bohaterach z dziecięcej klasyki z własnymi ilustracjami, potem recenzje książek i filmów dla dzieci, od 2004 zamieszczane w rubryce Trochę kultury). Artykuły oraz krótkie wywiady poświęcone urządzaniu wnętrz drukowała w tym okresie w specjalistycznych magazynach: „Elle Deco”, „Dom&Wnętrze”, „Dobre Wnętrze”. Rozwijała twórczość prozatorską adresowaną do dzieci i młodzieży, była autorką tekstów o charakterze edukacyjno-popularyzatorskim, pisała również scenariusze filmów animowanych i widowisk telewizyjnych oraz słuchowiska radiowe.Jako juror i ekspert uczestniczyła w wielu konkursach i przedsięwzięciach, związanych z różnorodnymi aspektami twórczości dla dzieci, wygłaszała też okazjonalne wykłady na ten temat. W 2003 została członkiem polskiej sekcji Stowarzyszenia Przyjaciół Książki dla Młodych (IBBY), a w 2007 weszła w skład zarządu tego stowarzyszenia, mając za zadanie współpracę z mediami. Nadal zajmowała się też ilustrowaniem książek i podręczników szkolnych, zdobywając kolejne wyróżnienia (m.in. w konkursie IBBY w 2005 i 2006 oraz w konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek w 2006). W 2007-2008 prowadziła internetowy blog (http:// pompon.bloog.pl), stanowiący kontynuację powieści Pompon w rodzinie Fisiów. W 2010 została ekspertem Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej (wchodząc w skład komisji opiniującej pełnometrażowe filmy fabularne i animowane dla młodego widza lub widowni familijnej). Artykuły o książce dziecięcej publikowała m. in. nadal w „Gazecie Wyborczej”, „Książkach. Magazynie do Czytania”, „Nowych Książkach”, „Rzeczpospolitej” i „Tygodniku Powszechnym”. W 2014 roku została jurorką w konkursie na Najlepszą Polską Książkę dla Dzieci, przyznawaną w ramach Festiwalu Literatury dla Dzieci. Brała udział w opracowywaniu podręczników do nauki języka polskiego dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów.

W 1980 wyszła za mąż za Piotra Młodożeńca, wówczas studenta ASP, później grafika, z którym ma syna Marka (ur. 1980); po rozwodzie zawarła w 1991 związek małżeński z Grzegorzem Olechem, matematykiem i absolwentem ASP, specjalistą w zakresie projektowania mebli; z tego związku urodziły się córki Katarzyna (ur. 1988) i Anna (ur. 1991). Mieszka w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Dynastia Miziołków. [Powieść dla dzieci]. Rys.: M. Jasny. „Świat Młodych” 1992 nr 81, 83, 85, 87, 89, 91, 93, 95, 97, 99, 101, 102/104; 1993 nr 1-29/30. Wyd. osob. [Rys.] J. Olech. Cz. 1-5. Wwa: Egmont 1994, 61+59+61+59+59 s.
Cz. 1. Kwiecień; cz. 2. Maj; cz. 3. Czerwiec; cz. 4. Wakacje; cz. 5. Wrzesień.
Wyd. osobne całości: [Wwa: ABC Future]; Plac Słoneczny 4 [1997], 109 s. Wyd. nast.: [Il.] J. Olech. Projekt graf. i zdjęcia: G. Lange. Wyd. 2 zmien. Wwa: Egmont Polska 2002, 215 s., tamże: wyd. 3 2005, wyd. 4 2006, wyd. 5 2007; wyd. 1 [!] Il.: J. Olech, A. Wojtunik. Łódź: Literatura 2009, tamże: wyd. 2 2009, wyd. 4 [!] 2011, wyd. 7 2012, wyd. 11 2013, wyd. 12 popraw. 2014. To Lubię, [wyd. 13-18 2014-2016], wyd. 19 popraw. 2016, wyd. 20 popraw. 2017, wyd. 21 2017. Por. poz. 4.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta A. Barciś. Wwa: Bibl. Akustyczna 2010 Kolekcja dla Dzieci, 1 płyta CD w formacie mp3.
Druk alfabetem Braille’a: T. 1-2. Wwa: Zakł. Nagrań i Wydawn. Związku Niewidomych 2006. – Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta A. Barciś. Wwa: Bibl. Akustyczna 2010 Kolekcja dla Dzieci., 1 płyta CD w formacie mp3.
Nagroda lit. im. K. Makuszyńskiego przyznana w 1995 przez Fundację „Książka dla Dziecka” i dwumiesięcznik „Guliwer”, tytuł „Dziecięcego Bestselleru Roku 1996” w konkursie Fundacji „Świat Dziecka”, wpis na listę Stu Książek Koniecznych, zamieszczoną w 2001 w „Gaz. Wybor.” dod. „Wysokie Obcasy”.
Przekł. koreań.: [Przeł.] J. Lee. Seul 2008.
2. Diabelski patrol. Scenariusz telewizyjnego widowiska dla młodzieży. Powst. 1997. Praprem tv: Reż.: U. Urbaniak. TVP 1998. Por. poz. 3.
3. Gdzie diabeł mówi… do usług. [Powieść dla dzieci]. Wwa: Egmont 1997, 86 s. Wyd. nast.: Łódź: Literatura 2007, wyd. 2 tamże 2009.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta K. Kaczor. Wwa: Bibl. Akustyczna 2014, plik w formacie mp3.
Druk alfabetem Braille’a: T. 1-2. Wwa: Zakł. Nagrań i Wydawn. Związku Niewidomych 1998, [92] + [92] s.
Powieść na kanwie scenariusza „Diabelski patrol” zob. poz. 2.
4. Dynastia Miziołków. Serial animowany dla dzieci. Scenariusz i dialogi: J. Olech. Cz. 1-5. TVP 1 1999. Por. poz. 1.
Emisja w porze telewizyjnych dobranocek.
5. Trudne słówka. [Opowiadania dla dzieci]. Wwa: Egmont 2002, 111 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 2004, [wyd. 3] 2006; wyd. rozszerz. w nowym oprac. z podtytułem: Niepoważny słowniczek rodziny Miziołków. Il.: J. Olech. Łódź: Literatura 2008, 159 s.
Krótkie utwory zawierające wyjaśnienia wybranych pojęć i związków frazeologicznych poprzez odwołania do fabuły i bohaterów „Dynastii Miziołków” (poz. 1).
6. Czerwony Kapturek. [Opowiadanie dla dzieci]. Oprac. graf.: G. Lange. [Wwa:] Jacek Santorski Ag. Wydawn. [2005], [36] s. Niebaśnie.
Nagroda w konkursie na najpiękniej wydaną książkę Edycja A.D. 2004/2005, zorganizowana przez mies. „Wydawca”, wyróżnienie specjalne w konkursie pol. sekcji Stowarzyszenia Przyjaciół Książki dla Młodych (IBBY) – Książka Roku 2005.
7. Pompon w rodzinie Fisiów. [Powieść dla dzieci]. Il.: J. Olech. Kr.: Znak 2007, 139 s. Wyd. 2 tamże 2013. Przygody Pompona. Znak Emotikon. Przedr. zob. poz. 26. Por. Słuchowiska radiowe.
Utwór kontynuowany od 2007 w postaci blogu internetowego (bez nazwiska autorki) [dostęp: 16 października 2016]. Dostępny w Internecie: http://pompon.bloog.pl
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta K. Tyniec. Wwa: Bibl. Akustyczna; Znak 2014, 1 płyta CD w formacie mp3.
Przekł. franc.: Une vie de dragon. Attention, dragon d’appartement! [Przeł.] M. Carlier. [Il.:] J. Olech. Paris 2012.
8. Kiedy byłam mała. [Współwyd. z:] M. Rusinek: Kiedy byłem mały. [Wspomnienia]. Il.: J. Olech. Łódź: Literatura 2008, 65 + 65 s. Wyd. nast. tamże 2010.
Oprawne w kierunku przeciwstawnym.
9. Po polsku: literatura, język, komunikacja. Podręcznik do języka polskiego dla gimnazjum. Klasa I. [Autorzy:] J. Malczewska, J. Olech, L. Adrabińska-Pacuła. Wwa: PWN 2009, 304 s. Wyd. 2 tamże 2010, dodruk 2012.
10. Po polsku: literatura, język, komunikacja. Zeszyt ćwiczeń do języka polskiego dla gimnazjum. Klasa I. [Autorzy:] J. Malczewska, J. Olech, L. Adrabińska-Pacuła. Cz. 1-2. Wwa: PWN 2009, 80 + 120 s. Wyd. nast. tamże 2010.
11. Pulpet i Prudencja. Smocze Pogotowie Przygodowe. [Powieść dla dzieci]. Il. J. Olech. Kr.: Znak 2010, 171 s. Wyd. nast. tamże 2013. Przygody Pompona. Znak Emotikon. Przedr. zob. poz. 26.
Wyd. jako dokument dźwiękowy. Czyta K. Tyniec. Wwa: Bibl. Akustyczna; Znak 2014, 1 płyta CD w formacie mp3. – Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: Znak 2010, pliki w formacie EPUB, MOBI.
12. Bal przebierańców. [Opowiadania dla dzieci]. Kr.: Znak 2011, 32 s. Bolek i Lolek.
13. Tadek i spółka. [Opowiadanie]. Il.: D. Łoskot-Cichocka. Wwa: Egmont Polska, 2012, 47 s. Czytam Sobie. Poziom 2, Składam Zdania. Edukacyjny Egmont.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Egmont Polska 2014, pliki w formacie EPUB, MOBI. Wyd. nast.tamże 2017.
14. Tarantula, Klops i Herkules. [Powieść dla dzieci]. Il.: O. Reszelska. Wwa: W.A.B. 2012, 326 s. Ser. z Kotem. Wyd. 2 Wwa: Wilga – Grupa Wydawn. Foksal 2015.
Wyd. jako dokument dźwiękowy. Czyta J. Zadura. Wwa: Bibl. Akustyczna 2012, 1 płyta CD w formacie mp3. Wyd. nast. tamże 2016. – Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: W.A.B. 2012, pliki w formacie EPUB, MOBI.
15. Kto ty jesteś. Il.: E. Bąk. [Wwa:] Wytwórnia 2013, 54 s.
Książka dla dzieci na temat patriotyzmu.
16. Pompon na wakacjach. Pompona (z natury) rys. autorka. [Powieść dla dzieci]. Kr.: Znak 2013, 165 s. Przygody Pompona. Znak Emotikon. Przedr. zob. poz. 26.
Wyd. jak dokument dźwiękowy: Czyta K. Tyniec. Wwa: Bibl. Aukstyczna; Znak 2014, 1 płyta CD w formacie mp3.
17. Tytus – superpies. Z il. autorki. [Opowiadanie]. Wwa: Egmont Polska 2013, 46 s. Czytam Sobie. Poziom 2, Składam Zdania. Edukacyjny Egmont.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Egmont Polska 2014, pliki w formacie EPUB, MOBI. Wyd. nast. tamże 2017.
18. Anioł w supermarkecie. Słuchowisko. Radio Kraków 2014.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Kr.: Radio Kraków; Kielce: Radio Kielce 2014, 1 płyta (CD).
19. Arcybolek. [Opowiadanie dla dzieci]. Wwa: Muza 2014, [26] s. Poczytajki Pomagajki.
20. Mam prawo i nie zawaham się go użyć! [Il.:] E. Bąk. Wwa: Wytwórnia 2014, 88 s.
Książka dla najmłodszych na temat praw dziecka.
21. Tytus w cyrku. Z il. autorki. [Opowiadanie dla dzieci]. Wwa: Egmont Polska 2014, 47 s. Czytam Sobie. Poziom 2, Składam Zdania. Edukacyjny Egmont.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Egmont Polska 2017, pliki w formacie EPUB, MOBI.
22. Po polsku. Literatura, język, komunikacja. Podręcznik do języka polskiego dla gimnazjum. Klasa II. [Autorzy:] A. Hącia, J. Malczewska, J. Olech, L. Adrabińska-Pacuła. Wwa: Nowa Era 2015, 344 s.
23. Po polsku. Literatura, język, komunikacja. Podręcznik do języka polskiego dla gimnazjum. Klasa III. [Autorzy:] L. Adrabińska-Pacuła, A. Hącia, J. Malczewska, J. Olech. Wwa: Nowa Era 2015, 288 s.
24. Po polsku. Literatura, język, komunikacja. Zeszyt ćwiczeń do języka polskiego dla gimnazjum. Klasa II. [Autorzy:] A. Hącia, J. Malczewska, J. Olech, L. Adrabińska-Pacuła. Wwa: Nowa Era 2015, 224 s.
25. Po polsku. Literatura, język, komunikacja. Zeszyt ćwiczeń do języka polskiego dla gimnazjum. Klasa III. [Autorzy:] L. Adrabińska-Pacuła, A. Hącia, J. Malczewska, J. Olech. Wwa: Nowa Era 2015, 184 s.
26. Pompon. Wszystko naraz. [Powieści dla dzieci]. Il. J. Olech. Kr.: Znak 2015, 475 s.
Zawiera przedr. poz.: 7, 11, 16.
27. Ząb czarownicy. [Opowiadanie dla dzieci]. Z il. autorki. Wwa: Egmont Polska 2015, 42 s. Poczytaj ze Mną. Literacki Egmont.
28. Bal piłkarzy. [Powieść dla dzieci]. Il. autorki. Wwa: Egmont Polska 2016, 101, [11] s. Szkoła Detektywów Emila Wykopka. Literacki Egmont.
29. Poppintrokowie. Opowiadania z magią i dreszczem. [Dla dzieci]. Wyd. jak dokument dźwiękowy: Czyta J. Peszek. Wwa: Biblioteka Akustyczna; Łódź: Literatura 2016, 1 płyta CD w formacie mp3.
30. Porwanie. [Powieść dla dzieci]. Il. autorki. Wwa: Egmont Polska 2016, 78, [10] s. Szkoła Detektywów Emila Wykopka. Literacki Egmont.
31. Pompon. Scenariusz filmowy. Powst. przed 2017.
I nagroda w zamkniętym konkursie na treatment scenariusza filmu dla dzieci, przyznana w 2017 przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS i Polski Instytut Sztuki Filmowej.

Słuchowiska radiowe dla dzieci, m.in.: Bajka na nie. Radio 2007. – Pompon w rodzinie Fisiów. Radio 2007. Por. poz. 7.

Adaptacja

1. H. Sienkiewicz: W pustyni i w puszczy. Adaptacja wybranych epizodów w cyklu pt.: W pustyni i w puszczy. Cz. 1-3. Wwa: Egmont Polska 2001.
Cz. 1. Porwanie Stasia i Nel, 24 s.; cz. 2. Staś i Nel w baobabie, 24 s.; cz. 3. Staś ratuje Kalego, 24 s.

Praca redakcyjna

1. B. Przedpełska-Wysocka: 10 II 1938 – 30 IV 2005. [Album]. Red. J. Olech. Kr.: Studio Projektowania Graf. TAK [2005], 126 s.

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2008, 2009.
  • Wywiady: Lizaki, jogurt i parówki… Rozm. Z. Beszczyńska. „Guliwer” 1996 nr 1; Mądrość baśni. Z J. Olech i J. Olczak-Ronikier rozm. J. Strzałka. „Tyg. Powsz.” 2005 nr 23; „Książki dla dzieci i medium dla idiotów” lub „Pożegnanie sierotki Marysi”. Rozm. P. Czapczyk. „Guliwer” 2007 nr 4; Czekając na polską Lindgren. Rozm. A. Wolny-Hamkało. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 126; Solidarność krasnoludków. Rozmowa z Joanną Olech, autorką i ilustratorką książek dla dzieci. Rozm. E. Tenderenda-Ożóg. „Mag. Lit. Książ.” 2010 nr 6 dod. „Książ. dla Dzieci i Młodzieży” [o pol. rynku wydawn. książek dla dzieci].

Ogólne

  • G. LESZCZYŃSKI: Joanna Olech. W: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Wr. 2002.
  • M. KULIK: Joanna Olech. „Wydawca” 2006 nr 2 [biogram w dziale: Ludzie polskiej książki].

Dynastia Miziołków

  • A. HORODECKA: Co słychać u Miziołków? „Guliwer” 1994 nr 4.
  • Z. BESZCZYŃSKA: Mistrz Twardowski A.D. 1997. „Nowe Książ.” 1998 nr 3 [dot. też: Gdzie diabeł mówi…].
  • G. LESZCZYŃSKI: Świat nie całkiem na opak. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 93 [dot. też: gdzie diabeł mówi…].

Gdzie diabeł mówi… do usług

  • Z. BESZCZYŃSKA: Mistrz Twardowski A.D. 1997. „Nowe Książ.” 1998 nr 3 [dot. też: Dynastia Miziołków].
  • G. LESZCZYŃSKI: Świat nie całkiem na opak. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 93 [dot. też: Dynastia Miziołków].
  • G. LEWANDOWICZ: Śmieszy, tumani… „Guliwer” 1998 nr 5.

Trudne słówka

  • M. GWADERA: Miziołkowy słownik wyrazów obcych. „Guliwer” 2003 nr 3.

Czerwony Kapturek

  • D. ŚWIERCZYŃSKA-JELONEK: W malinowych kapturkach. „Nowe Książ.” 2006 nr 2 [dot. też: L.K. Talko: Jaś i Małgosia].

Pompon w rodzinie Fisiów

  • J. METERA: Fisiowaty smok. „Nowe Książ.” 2007 nr 8.
  • I. MIKRUT: Smocza opowieść. „Guliwer” 2007 nr 3.

Kiedy byłam mała

  • A. DREGER: Dzieciństwo autorów z dzieciństwa. „Nowe Książ.” 2011 nr 2.
  • S. GUCWA: „Wspomnień czar”. „Guliwer” 2011 nr 3.

Pulpet i Prudencja

  • D. KOMAN: „Ludzie lubią proste sytuacje”. „Nowe Książ.” 2010 nr 8.

Tarantula, Klops i Herkules

  • K. KUBISIOWSKA. „Tyg. Powsz.” 2012 nr 51 dod. „Książ. w Tyg.”.
  • D. ŚWIERCZYŃSKA-JELONEK: Klopsik z Tarantulą. „Nowe Książ.” 2012 nr 12.

Kto ty jesteś?

  • B. KĘCZKOWSKA: Dzieci pytają. I czytają. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 112.
  • M. WICHA: Niebieska w żółte kropki. „Tyg. Powsz.” 2013 nr 49 dod. „Ksiaż. w Tyg.”.

Arcybolek

  • G. IGNATOWSKI: Przeróżne marzenia mogą zawładnąć małymi dziećmi. „Polska. Metropolia Warsz.” 2014 nr 82.

Mam prawo i nie zawaham się go użyć!

  • M. JOTKA: Prawa małych i dużych. „Nowe Książ.” 2014 nr 12 [dot. m.in. J. Olech].

Poppintrokowie

  • E. RĄBKOWSKA: Powiało grozą. „Nowe Książ.” 2017 nr 1.