Kamiński Ludwik

Monika Stankiewicz-Kopeć

Tłumacz, poeta. Kryptonim: L.K.

Informacje biograficzne. Urodził się w 1786 r. w majątku Bostyń jako nieślubne dziecko gen. Michała Kazimierza Paca, jego matką była prawdopodobnie nieznana z imienia panna Kamińska, „być może guwernantka we dworze Niemirowicza-Szczyta, właściciela Bostynia” (R. Bielecki). Ale mogła nią być także Eleonora Kamińska, córka Józefa Kamińskiego i Zofii Wolskiej (A. Siemińska), lub – jak twierdziła zaznajomiona z rodziną Kamińskich Narcyza Żmichowska – Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa. W akcie ślubu z 1815 r. jako rodzice figurują Józef Kamiński oraz Anna Żmijewska. Ojciec zadbał o staranne wykształcenie Ludwika Kamińskiego, który pierwsze nauki pobierał w Warszawie na pensji Francuza Rousseau. Po ukończeniu 14 roku życia przez dwa lata kontynuował edukację najpierw w Paryżu, a potem w Londynie w towarzystwie przyrodniego brata Ludwika Michała Paca. Studiował literaturę obcą (głównie francuską). Po powrocie Kamińskiego do kraju zadebiutował literacko publikacją przekładu poematu Olivera Goldsmitha Wieś opuszczona (1806). W 1806 r. w Poznaniu Kamiński wstąpił do pułku piechoty płk. Stanisława Kostki Mielżyńskiego. W randze podporucznika brał udział w oblężeniu Gdańska. Wobec licznych zasług na polach bitewnych i jako „odznaczający się nauką i zdolnościami” szybko awansował, najpierw na stopień porucznika, a następnie kapitana (K.W. Wójcicki). W 1808 r. został odznaczony krzyżem kawalerskim Virtuti Militari. Podczas wojny z Austrią służył w sztabie głównym. W 1809 r., po awansie na stopień podpułkownika, został przydzielony do sztabu 2. dywizji gen. Henryka Dąbrowskiego, a następnie przeniesiony do sztabu 2. dywizji. Od 5 IV 1810 pełnił służbę w 15. Pułku Piechoty. Podczas kampanii 1812 r. walczył w stopniu szefa batalionu w 5. Pułku Piechoty w Kurlandii. Odwagę i zdolności wojskowe Kamińskiego docenił w swoim raporcie marszałek Étienne Macdonald. Służbę kontynuował, walcząc podczas odwrotu na terenie Litwy i Prus oraz w trakcie obrony Gdańska. Po zwolnieniu z wojska Kamiński w 1815 r. kupił wieś Górki Borze oraz pobliski folwark Pękule w pow. węgrowskim, prawdopodobnie uzyskał je w zamian za rezygnację z praw spadkowych (N. Żmichowska). W tym samym roku poślubił Barbarę Walknowską, która urodziła mu dwie córki: Ludwikę (ur. 1820, zam. Szejbe) i późniejszą pisarkę Zofię (1822–1869, 1° voto Mielęcka, 2° voto Węgierska). Po osiedleniu się na wsi prowadził gospodarstwo, wychowywał córki, tłumaczył, pisał, tworzył zielniki, a w wybudowanej oranżerii uprawiał rzadkie gatunki roślin. W 1821 r. został członkiem Towarzystwa Patriotycznego, a w 1830 r. członkiem korespondentem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Kamiński wziął udział w powstaniu, pełnił funkcję szefa kancelarii przybocznej Naczelnego Wodza księcia Michała Radziwiłła, a na początku marca 1831 r. uzyskał nominację na dowódcę województwa mazowieckiego (w randze pułkownika). Następnie został wicegubernatorem Warszawy, z ramienia specjalnej komisji zajmował się zbadaniem przebiegu zamieszek ulicznych z 29 VI 1831. W końcowej fazie powstania jako podszef Sztabu Głównego już po kapitulacji Warszawy Kamiński opowiedział się za kontynuowaniem walki. Po klęsce powstania internowano go w Elblągu, gdzie zajmował się twórczością przekładową. W następnym roku zamieszkał w Poznaniu, gdzie utrzymywał ożywione kontakty z przedstawicielami polskiego życia literackiego w zaborze pruskim. W tym czasie publikował również wiersze w prasie wrocławskiej. W 1834 r. próbował powrócić do Królestwa Polskiego, po przekroczeniu granicy został aresztowany i osadzony w więzieniu w Kaliszu. Za patriotyczną działalność Kamiński został wywieziony do Wiatki, a także ukarany konfiskatą majątku. Jednak dzięki wstawiennictwu wpływowych przyjaciół w 1839 r. po kilku latach udało mu się powrócić do kraju i odzyskać majątek. Rozpoczął współpracę z czasopismami, publikując w nich przekłady, własne wiersze i ballady oraz recenzje. W 1842 r. Kamiński poznał Narcyzę Żmichowską, która bywała często w Górkach, a Kamiński był jednym z pierwszych czytelników jej młodzieńczych utworów (pisarka zadedykowała mu zbiór Wolne chwile Gabryelli, 1845). Kamiński utrzymywał też kontakty m.in. z Protem Lelewelem (bratem Joachima), bywał u księcia Sergiusza Golicyna w Starej Wsi pod Węgrowem. Na początku 1866 r. podupadający na zdrowiu poeta przepisał majątek swojej córce Ludwice z Kamińskich Szejbe i wraz z żoną przeniósł się do Warszawy, gdzie zmarł 7 VIII 1867. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

Wokół działalności przekładowej. Po śmierci Kamińskiego pojawiło się stwierdzenie, że jego oryginalne „wiersze ulotne”, chociaż niepozbawione „rzeczywistej wartości”, jednak „nie dodałyby mu większej na polu piśmienniczym zasługi”, gdyby nie tłumaczenia z literatur obcych „odznaczające się wiernością i wykończeniem prawdziwie artystycznym” (F. Chmieliński). Większość jego wierszy oryginalnych krążyła głównie w odpisach, tylko nieliczne były publikowane w prasie. Był on „jednym z pierwszych Polaków, którzy tłumaczenia z angielskiego dokonywali wprost z oryginału” (PSB). W czasach Księstwa Warszawskiego wydał przekład z Alexandra Pope’a Elegii na śmierć nieszczęśliwej niewiasty („Pamiętnik Warszawski” 1809, t. 1, nr 2). W okresie Królestwa Polskiego zbliżył się do środowiska pisarzy warszawskich nurtu klasycystycznego. Zainspirowany przez Ludwika Osińskiego przetłumaczył z włoskiego sztukę Vittoria Alfieriego Filip, którą 29 IX 1816 wystawiono w Teatrze Narodowym w Warszawie. Tłumaczenie Kamińskiego skrytykował recenzent Towarzystwa Iksów, zarzucając mu „słabość rymowania” oraz „w wielu miejscach uderzającą niewłaściwość wyrazów” („Gazeta Warszawska” 1816, nr 98). Kamiński wydał też przekład Wiersza o człowieku Pope’a (1816), który poprzedził panegiryczną dedykacją skierowaną do Osińskiego, nazwanego tym, który „przewodniczył” jego „pierwszym krokom do Parnasu”. W 1818 r. ukazał się przekład ody Safony Do Faona na podstawie angielskiego tłumaczenia Josepha Addisona („Pamiętnik Warszawski” 1818, t. 10), napisany wierszem sylabotonicznym w nawiązaniu do teorii Józefa Franciszka Królikowskiego i Józefa Elsnera. W 1822 r. wyszedł przekład Wybór poezji Aleksandra Popa. Pełen uwielbienia dla „geniuszu” angielskiego poety, tłumacz wyraził podziw dla jego kunsztu, „dowcipu satyrycznego”, a także „doskonałości stylu”, „harmonii rytmu”, „poprawności języka”, które Pope „posunął do stopnia nieznanego swoim poprzednikom” (Wiadomość o życiu i pismach Aleksandra Popa, 1822). W następnych latach Kamiński publikował przekłady Pope’a na łamach prasy. Kamiński był uznawany za „najlepszego tłumacza polskiego dzieł tego poety” (M. Dadlez), innego zdania o jego tłumaczeniach był natomiast Adam Mickiewicz, który w styczniu 1828 r. miał powiedzieć do Mikołaja Malinowskiego, że Pope’a Pukiel porwany „gorzej jest przełożony przez Kamińskiego niż przez Niemcewicza”. W latach 20. Kamiński rozpoczął pracę nad przekładem eposu rycerskiego Torquata Tassa Jerozolima wyzwolona, bo – jak zauważył – od czasów tłumaczenia dzieła przez Piotra Kochanowskiego (1618) polski język poetycki „wyrobił się” i przekład jego poprzednika „popadł […] w przedawnienie”, nowy przekład miał być odpowiedzią „na potrzebę czasu” (Przedmowa, w: Jerozolima wyzwolona Torkwata Tassa, t. 1, 1846). Tłumaczowi zależało na ścisłym zachowaniu jego rytmiki, tak aby pod tekst można było podłożyć oryginalną melodię. W czasie internowania w Elblągu Kamiński przetłumaczył i wydał odę Alessandra Manzoniego Piąty maja (1831) poświęconą zmarłemu w 1821 r. Napoleonowi Bonapartemu. Przełożył też Piętno niemieckiego orędownika sprawy polskiej barona Friedricha Apolloniusa Freiherr von Maltitza. Od 1839 r. zamieszczał w czasopismach przekłady dzieł autorów romantycznych, np. Alphonse’a de Lamartine’a, Friedricha Schillera i George’a Gordona Byrona. W połowie lat 40. po ukończeniu i wydaniu przekładu Jerozolimy wyzwolonej Kamiński podjął się tłumaczenia Boskiej komedii Dantego. Opublikował Pieśni I–V Piekła („Biblioteka Warszawska” 1853, t. 1), a także Pieśni XXXII i XXXIII („Biblioteka Warszawska” 1867, t. 1), tłumaczenia prawdopodobnie nie ukończył.

Stronnik klasycyzmu. Kamiński w recenzji podpisanej kryptonimem L.K. poddał ocenie twórczość młodego Edwarda Mariana (właśc. Edward Marian Galli), autora opowiadań o tematyce historycznej, parapsychologicznej i okultystycznej, liryków, a także dramatu Torquato Tasso (1842). Oceniając utwory z pierwszego tomu Pism Edwarda Mariana, zauważył „wiele miejsc pięknych”, podkreślił z aprobatą podjęcie „przedmiotów prawdziwie wielkich”, dostrzegając w nich „niepospolity zapas myśli, które jędrnie i jasno oddaje” („Biblioteka Warszawska” 1842, t. 4). Jednocześnie przyznawał jednak, że „pomysły” pisarza nie odznaczają się „nowością” i oryginalnością. W poezjach zawartych w drugim tomie Pism Kamiński dopatrzył się „ducha melancholii i poróżnienia z losem”, zwracał też uwagę, że „jest wiele poezji w jego filozofii, nawzajem wiele filozofii owładło jego poezją” (tamże). Omawiając dramat Torquto Tass, zarzucił autorowi odejście od prawdy historycznej („dla obudzenia ciekawości wypadało mu w znacznej części odstąpić od prawdy”), co jego zdaniem może być usprawiedliwione tylko w przypadkach utworu „traktującego o zdarzeniach pół-pewnych, mgłą odległej starożytności pokrytych” (tamże). Wychowanego na pismach klasycznych Kamińskiego raziły niedoskonałości języka i stylu autora: „Szkoda wszakże, że często zdaje się objawiać jakąś niesłuszną wzgardę dla gładkości wyrażenia […]. Czystość, poprawność wysłowienia oznacza wszędzie i zawsze człowieka dobrze wychowanego” (tamże).

Mimo zainteresowania Kamińskiego romantyzmem co najmniej od końca lat 30. Jego rozumienie literatury i styl wypowiedzi krytycznych nie ewoluowały w tym kierunku, pozostał wierny normom klasycystycznym. Zaliczany jest przeto do przedstawicieli klasycyzmu postanisławowskiego (P. Żbikowski). Chociaż przekładał pisarzy romantycznych, a także sięgał po uprawiane przez nich gatunki i doceniał poetyckie walory romantycznej wyobraźni, pozostał wierny klasycystycznym normom stylistycznym, nade wszystko ceniąc czystość i klarowność języka.