Kamiński Mścisław

Grażyna Borkowska

Etnograf, literat, dziennikarz, publicysta. Pseudonimy i kryptonimy: Diogenes wileński, M.K. Mś., Ms, Mścisław K., Mścisław Kam…

Informacje biograficzne. Mieczysław (Mścisław) Kamiński urodził się 15 IV 1839 w Radecku w pow. wiłkomierskim (gm. Towiany, gub. kowieńska) z Adama, nauczyciela rysunku, i Julii z Mikuliczów. Ojca stracił w niemowlęctwie, niezamożna matka zapewniła mu możliwość kształcenia się Wiłkomiersku, Wilnie i na Akademii Medyko-Chirurgicznej w Warszawie. Nie ukończywszy studiów, w 1862 r. wrócił do Wilna i rozpoczął karierę dziennikarza-publicysty w „Kurierze Wileńskim”, otrzymując po zmarłym Ludwiku Kondratowiczu rubrykę Przegląd miejscowy. 15 X 1863 ożenił się z Sabiną Snarską, z tego związku urodziło się dwoje dzieci. Być może z powodu rosnących potrzeb finansowych rozszerzył kontakty zawodowe, nawiązując współpracę z wieloma tytułami – „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Opiekunem Domowym”, a po przeniesieniu się do Warszawy w 1866 r. z „Biblioteką Warszawską”, „Gazetą Polską”, „Kłosami”, „Przeglądem Tygodniowym”, wydawnictwami kalendarzowymi. Opublikował, jak policzył Władysław Korotyński (Mścisław Kamiński, „Tygodnik Ilustrowany” 1868, nr 46), 620 artykułów różnej wielkości i treści, większość z nich stanowiła prace etnograficzne, ale kilka ujęć monograficznych dotyczyło historii budowli i instytucji wileńskich (Kościół św. Teresy; Ratusz wileński). Pisał też powiastki, opowiadania, powieści, m.in. najbardziej znanych Krańcowych („Rodzina” 1865, nr 11–17), gdzie dystansował się zarówno od konserwatywnych Krzyckich, jak i postępowych Nowakiewiczów. Był wybitnym badaczem kultury ludowej; interesowały go obyczaje, przysłowia, ludowe ziołolecznictwo, myślenie magiczne, przesądy i ich źródła. Sięgał również po tematy społeczne (Domy dla wyrobników w Anglii, „Opiekun Domowy” 1865, nr 34). Znajdował czas na pracę nauczycielską – edukował synów Tomasza Zana i dziecko z rodziny księżnej Aleksandry Ogińskiej. Zmarł przedwcześnie 30 X 1868 w Warszawie na gruźlicę gardła.

Wojciech Gerson, ilustrator wielu jego artykułów, postulował zebranie prac etnograficznych Kamińskiego i wydanie ich pod jedną okładką. Korotyński wspomnienie pośmiertne pisał w tonacji gorzkiej; nie kwestionując innych powodów śmierci Kamińskiego, widział w nim ofiarę przepracowania i złych warunków życia przedstawicieli inteligencji.

Prace historyczno- i krytycznoliterackie. Stanowiły zdecydowaną mniejszość w dorobku publicysty i nie odznaczały się szczególnymi walorami. Warto jednak odnotować popularny szkic kreślący sylwetkę Leona Borowskiego (Leon Borowski, „Tygodnik Ilustrowany” 1867, nr 411), w którym autor upominał się o wykorzystanie prac wileńskiego profesora w praktyce szkolnej i o wydanie jego tłumaczenia Don Kichota. Dalekie tylko reminiscencje literackie przywołuje artykuł Zofiówka („Opiekun Domowy” 1867, nr 46) zawierający wprowadzenie do sztuki ogrodów i opis parku założonego przez Szczęsnego Potockiego w prezencie dla żony. Być może przypadkowe podobieństwo losów skłoniło Kamińskiego do przedstawienia sylwetki pisarza Leona Kunickiego, którego opowiadania krytyk nazwał literaturą nadbużańską, ceniąc wierny opis lokalnych postaci i charakterów (Leon Kunicki, tamże, nr 49). Przegląd literatury francuskiej nie jest tym, czego można się spodziewać od tak zatytułowanej rubryki. Autor skupił się na omówieniu sylwetek niezwykłych postaci historycznych przedstawionych w książce Paula de Saint-Victora Hommes et dieux : etudes d’histoire et de litterature („Przegląd Tygodniowy” 1867, nr 48–49).W rubryce Przegląd literatury polskiej ograniczył się do zrecenzowania jednego z dzieł Oskara Kolberga (tamże, nr 52).

O związku etnografii i krytyki literackiej. W połowie XIX w. etnografia (podstawowy zakres działalności Kamińskiego) nie była dyscypliną konkurencyjną wobec historii literatury i krytyki. Kamiński, który nie pisał o poezji artystycznej, znalazł jej prawzór w poezji ludowej; dbał o jej rzetelny przekaz, bez domieszek literackości, informując czytelnika, że pieśni
i piosenki pochodzą z jego własnych zbiorów, a także ze zbiorów Adama Honorego Kirkora, Eustachego hr. Tyszkiewicza, Romualda Zienkiewicza i Jana Czeczota (O poetycznych wyobrażeniach ludu litewskiego zawartych w jego pieśniach, „Tygodnik Ilustrowany” 1866, nr 355, 357). Publicysta upatrywał walorów pieśni ludowych w ich autentyczności i aliterackości,
jednocześnie stosował wobec tej twórczości mechanizmy interpretacyjne znane badaczom literatury.