06. Kosmos, żywioły i metamorfozy eschatologiczne

Agnieszka Czechowicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Interpretacja

Wacław Potocki

Nagrobek Leliwczykowi

 

     Miesiąc – i gwiazdę – widząc na kamieniu ryty,

     Gdzie ma zacny kości swych szlachcic depozyty,

     Wspomniałem świętą Pannę, czystą dziewkę onę,

     Która z gwiazd złotych witą nosiła koronę.

5   Miesiąc się miasto wozu pod jej nogi zwinie,

     Kiedy na nię rydzy Smok mętną rzekę chynie,

     Lecz bezdennymi ziemia wszytkorodna usty

     Gwałtowne rzeki onej wypiła rozpusty.

     Panno, którą dziś słońce, więcej niźli człecze

10 Pojmą zmysły, wieczystej chwały przyoblecze

     Ku czci Boga, którego przez czyste połogi

     Urodziłaś w panieństwie, nade wszytkie bogi – 

     Ściele się Księżyc z Gwiazdą swą pod twoje stopy;

     Gdy nań ziemia grobowe otworzy przykopy,

15 Gdy niewytrzymanego rzekę grzechów prądu

     Wypuści podczas Syna twojego nań sądu,

     Otwórz usta, otwórz swe przenaświętsze wargi,

     Zgładź tego Smoka grozy, zgładź szatańskie skargi!

     Otwórz usta, którymiś w ubożuchne chusty

20 Powitego JEZUSA, w onej szopie pustéj

     Całowała, członkom się przypatrując wdzięcznym.

     A że to w nocy było przy świetle miesięcznym,

     Zdarz, żeby, który leży pod Miesiącem i tu,

     Wiecznego Słońca zażył, za Twą prośbą, świtu.

25 A ty, o Synu Boży, nad którego podléj

     Nikt się w ciele nie rodził, gdy się za nim modli,

     Patrz na prośby Matki swej, nie rachuj zaćmienia

     Miesięcznego na ziemi! Wszak też do złożenia

     Twego gwiazda trzech królów, gdzieś od kraju ziemie

30 Prowadząc, dała im cię znaleźć w Betlejemie.

     Niech tę tamta do swojej przypuści zasługi, 

     Przesadź ją na niebieskie z grobowca frambugi.

     Niech do twojej wieczerzy, kędy każdy siędzie,

     ktokolwiek w Cię uwierzył, świecić godna będzie.

35 Makułę, jeśli jaka w ciele padła na nię,

     Otrzyj, nie wypadając, miłosierny Panie.

 

Objaśnienia

1 | miesiąc – księżyc

2 | depozyt – złożenie, skład

3 | dziewka – dziewczyna, panienka

3, 8, 20 | ona – owa, ta

5 | miasto – zamiast 

6 | rydzy – barwy rdzy lub ognia

6 | chynąć – wypuścić

8 | rozpust – rwący nurt, rozlewisko,

11 | połóg – poród, zrodzenie

14 | przykop – dół, wykop ziemny

15 | niewytrzymany – niewstrzymany, niepohamowany 

20 | powity – owinięty

22, 28 | miesięczny – księżycowy 

23 | zdarzyć – sprawić, uczynić 

24 | zażyć – doświadczyć, skosztować

29 | kraj – kraniec 

29 | ziemie – ziemi (dawna forma dopełniacza)

32 | frambuga – sklepienie, łuk

33 | kędy – gdzie 

35 | makuła – skaza, plama

36 | wypadać – rachować, wyliczać

 

Pierwodruk: 1696.

Tekst wg: [Wacław Potocki], Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego […], Kraków 1696, s. 72–73.