06. Kosmos, żywioły i metamorfozy eschatologiczne

Rzut oka na całość wiersza jako lirycznego monologu. Analiza inicjalnego obrazu poetyckiego. Wstępne obserwacje dotyczące podmiotu lirycznego i bohatera lirycznego. Spojrzenie na wiersz w świetle najbliższej mu konwencji poetyckiej.

Refleksja liryczna, która wysnuwa się ze spotkania widzialnego impulsu z poetycką pamięcią, posiada własną logikę, której porządek można śledzić, obserwując, jak jedne obrazy wywołują kolejne i jak spójne jest ich wzajemne wynikanie. Księżyc i gwiazdy wymieniane są razem w wielu miejscach Pisma Świętego. We śnie Józefa, syna patriarchy Jakuba, słońce, księżyc i jedenaście gwiazd oddają chłopcu pokłon (Rdz 37, 9); w Księdze Powtórzonego Prawa Mojżesz przestrzega lud wybrany przed oddawaniem czci słońcu, księżycowi, gwiazdom i wszystkim zastępom niebios (Pwt 4, 19); Księga Hioba przypomina, że przed Bogiem nieczyste są nawet księżyc i gwiazdy (Hi 25, 5); splendor niebios wraz z księżycem i utwierdzonymi na niebie gwiazdami pobudzają psalmistę do zdumienia nad wywyższeniem znikomości człowieka (Ps 8, 4–5); mędrzec, autor Księgi Koheleta, w obrazie zaćmienia słońca, księżyca i gwiazd ukazuje ludzką starość, zwiastunkę zbliżającej się śmierci (Koh 12, 2); zaćmienie słońca, księżyca i deszcz gwiazd spadających z nieba Ewangelie synoptyczne ukazują jako zapowiedź powtórnego przyjścia Chrystusa (Mt 24, 29; Mk 13, 24– 25; Łk 21, 25), podobna zaś wizja w Apokalipsie św. Jana – słońce czarne jak włosienny wór, księżyc czerwony jak krew i spadające gwiazdy (Ap 6, 12–13) – zwiastuje nadchodzący dzień Sądu. To tylko część długiej listy biblijnych wizerunków niebieskich świateł. Pośród nich nie brak tych o wyraźnym zabarwieniu eschatologicznym, co w perspektywie rzeczy ostatecznych, będących tematem Nagrobka Leliwczykowi, czyniłoby z nich spodziewany kontekst poetyckiego epitafium . Nie te jednak (i im podobne) wybiera poeta jako oparcie dla refleksji obudzonej przez wspomnienie zmarłego Leliwczyka. Księżyc i gwiazda szlacheckiego herbu wskazują w jego wyobraźni wprost na Niewiastę apokaliptyczną – „świętą Pannę, czystą dziewkę” (w. 3) obleczoną w słońce, z księżycem pod stopami i w wieńcu z gwiazd dwunastu (Ap 12, 1), w której Kościół od początku rozpoznaje rysy Matki Zbawiciela