Manuela GRETKOWSKA
ur. 1964
Prozaiczka, felietonistka, scenarzystka, publicystka.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzona 6 października 1964 w Łodzi w rodzinie lekarzy. Uczyła się w XXIV Liceum Ogólnokształcącym w Łodzi; w 1983 zdała maturę. Następnie studiowała filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. Rozpoczęła twórczość literacką wierszem pt. Osip Mandelsztam, opublikowanym w 1987 w wydawanym poza cenzurą krakowskim piśmie „bruLion” (nr 2/3); jako prozaiczka debiutowała tam w 1990 utworem (napisanym we wrześniu 1989) pt. „…ątku nic”(nr 13); w piśmie tym publikowała do 1991. Wiersze ogłaszała też w piśmie „Czas Kultury” (1988-89) i „Tumult” (1988). W 1988 uzyskała magisterium na UJ, po czym podjęła naukę w szkole plastycznej w Toruniu. W tymże roku wraz z mężem, Cezarym Michalskim, polonistą, działaczem opozycyjnego ruchu pacyfistycznego Wolność i Pokój, obecnie prozaikiem i publicystą, wyjechała do Paryża. Kontynuowała tam naukę, studiując antropologię średniowiecza w École des Hautes Ětudes en Sciences Sociales. Zarabiała na życie pracując w fabrykach obuwia i kaset magnetofonowych. Przez pewien czas sekretarzowała Józefowi Czapskiemu. Razem z mężem zajmowała się transportem maszyn drukarskich dla działającej w kraju politycznej opozycji. Publikowała wiersze w „Przeglądzie Polskim”, dodatku nowojorskiego „Nowego Dziennika” (1988, 1990). W 1991 rozstała się z mężem. Przez kilka lat była związana z reżyserem filmowym Andrzejem Żuławskim (pewne reminiscencje z tego związku zawarła w powieści Trans). W 1993 pracowała w Radio France Internationale (RFI). Następnie powróciła do Polski. Objęła funkcję zastępcy redaktora naczelnego, a następnie dyrektora literackiego polskiej edycji miesięcznika „Elle” (1994-96/7; tu m.in. w 1997 cykl „Bogowie z wami”). Felietony, artykuły i fragmenty prozy publikowała nadto w dodatku „Życia Warszawy” pt. „Ex Libris” (1993-94, 1996), „Twoim Stylu” (1994, 2000, 2002; tu min. cykl felietonów pt. Szkice na jedwabiu w 2002) , „Polityce” (1995), „Wproście” (1997-99, 2001-02, 2010), „Newsweeku Polska” (2012), a także w „Cosmopolitan”, „Machinie”, „Cogito”. Zamieszczała też erotyczne rysunki w piśmie „Playboy”. W 1997 wyjechała do Szwecji i zamieszkała w Sztokholmie. Związała się z Piotrem Pietuchą, socjologiem, terapeutą, pisarzem, z którym w 2001 powróciła do kraju wraz z nowo narodzoną córką, Polą. Doświadczenia okresu ciąży opisała w powieści Polka. W 2005-06 publikowała felietony w cyklu Gretkowska sukcesywnie na łamach miesięcznika „Sukces” (z powodu tekstu poświęconego Lechowi i Jarosławowi Kaczyńskim, który wywołał kontrowersje w redakcji, została usunięta z pisma, a felieton wycięty z całego nakładu). W 2006 była współinicjatorką zawiązania Partii Kobiet (przekształconej z ruchu społecznego o genezie feministycznej „Polska jest kobietą”), której była przewodniczącą do października 2007, kiedy to kilka dni po przegranych wyborach do Sejmu RP zrezygnowała z członkostwa partii, zachowując stanowisko honorowej przewodniczącej ugrupowania. Otrzymała od redakcji tygodnika „Przekrój” nagrodę Fenomen 2006, a w plebiscycie czytelników „Gazety Wyborczej” została ogłoszona „Polką Roku 2007”. W 2008 przewodniczyła wraz z prof. Marią Janion jury konkursu na Pamiętnik Matki Polki. W 2013-14 przebywała na rocznym stypendium na University of California w Berkeley (USA). Kontynuuje twórczość literacką, a także działalność na rzecz praw kobiet i swobód obywatelskich. Mieszka w Ustanowie pod Warszawą.
TWÓRCZOŚĆ
1. My zdies’ emigranty. [Powieść]. Wstęp: Cz. Miłosz. Kr.: Wydawn. X 1991, 120 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wwa: W.A.B. 1995, wyd. 3 popraw. tamże 1999.
Przekł.: ros.: My zdes’ èmigranty. Wyd. łącznie z poz. 2 pt. My zdes’ èmigranty; Parižskoe taro. Moskva 2004, – serb.: Mi smo emigranti. [Przeł.] M. Markić. Beograd 2002.
2. Tarot paryski. [Powieść]. Kr.: Ofic. Lit. 1993, 112 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wwa: W.A.B. 1995, wyd. 3 popraw. tamże 1999.
Przekł.: franc.: Le tarot de Paris. [Przeł.:] M. Bouvard, É. Pellet. Paris 1997, – ros.: Parižskoe taro.Wyd. łącznie z poz. 1 pt. My zdes’ èmigranty; Parižskoe taro. Moskva 2004.
3. Kabaret metafizyczny. [Powieść]. Rys.: M. Raczkowski. Wwa: W.A.B. 1994, 111 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1995, wyd. 3 popraw. tamże 1999.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta O. Miłaszewska. Wydawn. Propaganda 2008, 1 płyta w formacie mp3.
Adapt.: teatr.: Kabaret metafizyczny. Adapt. i reż.: J. Zembrzuski. Wyst. Bydg., T. Pol. 1995.
Przekł.: fiń.: Metafyysien kabaree. [Przeł.] T. Kärkkäinen. Helsinki 2001, – hiszp.: Cabaret Metafisico. [Przeł.:] Á. Nowicka, E. Gavarró. Barcelona 2000, – ros. łącznie z opowiadaniami z poz. 6: Metafizičeskoe kabare. [Przeł]. E. Ănus. Sankt-Peterburg; Moskva 2003, – ukr.: Metafizične kabare. [Przeł.] A.S. Pavlišina. Harkiv 2005, – węgier.: Metafizikai kabaré. [Przeł.] F. Nánay. Budapest 2004.
4. Podręcznik do ludzi. Tom 1 i ostatni – Czaszka. [Powieść]. Wwa: Beba Mazeppo Company 1996, 187 s. Wyd. 2 popraw. bez podtyt. Wwa: W.A.B. 1999.
Przekł.: węgier.: Kézikönyv az emberekhez. [Przeł.] L. Pálfalvi. Budapest 2000.
5. Szamanka. [Scenariusz filmowy]. Reż.: A. Żuławski. Ekran. (Polska-Francja) 1996.
6. Namiętnik. [Opowiadania]. Wwa: W.A.B. 1998, 140 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1999, wyd. 3 2007, wyd. 4 2008.
Zawartość: Sandra K. [por. poz. 9]; Latin lover; Namiętnik; Mur; Ikona.
Przekł.: ros. łącznie z poz. 3: Metafizičeskoe kabare. Roman, rasskazy. [Przeł]. E. Ănus. Sankt-Peterburg; Moskva 2003, – ukr.: Pristrasnij kohaneć. [Przeł.] A.S. Pavlišina. Harkiv 2005, – węgier. (wybór): Szenvedélynapló. [Przeł.:] G. Keresztes, L. Pálfalvi. Budapest 2002.
7. Światowidz. Wwa: W.A.B. 1998, 186 s.
Zawiera reportaże z podróży, m.in. do Indii i Nepalu.
8. Miasteczko. [Scenariusz odcinków 1-59 serialu telewizyjnego; współaut.:] P. Pietucha. Reż.: M. Brodzki, T. Hynek (odcinek 1-32), M. Wojtyszko (odcinek 33-59). TVN 2000-2001.
9. Sandra K. [Spektakl telewizyjny]. Praprem. tv: Reż.: M. Zmarz-Koczanowicz TVP 2000. Por. poz. 6.
10. Silikon. [Felietony i wywiady]. Wwa: W.A.B. 2000, 185 s.
Wybór felietonów drukowanych w różnych czasop. od 1989.
11. Polka. [Powieść]. Wwa: W.A.B. 2001, 345 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wwa: Libros 2002; wyd. 3 Wwa: W.A.B. 2007, wyd. 4 tamże 2012.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta E. Pejko. Wydawn. Propaganda 2008, 1 płyta w formacie mp3.
Nominacja do Nagrody Lit. Nike 2001. – Utwór w formie dziennika.
Przekł.: niem.: Polka. [Przeł.] P. Schulz. München 2004, – ros.: Pol’ka. [Przeł.] I.E. Adel’gejm. Moskva 2003, – ukr.: Pol’ka. [Przeł.] O. Krasuk. Kiïv 2005.
12. Sceny z życia pozamałżeńskiego. [Opowiadania]. Autorzy: M. Gretkowska, P. Pietucha. Wwa: W.A.B. 2003, 396 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2005, wyd. 3 2007, wyd. 4 2011.
Tu M. Gretkowskiej: Belladonna, s. 5-199.
Przekł.: ros.: Sceny iz vnebračnoj žizni. [Przekł. opowiadania Belladonna:] A.S. Pavlyšin, [przekł. opowiadania Sami dlâ sebâ:] V.A. Starodub. Har’kov 2006.
13. Europejka. [Powieść]. Wwa: W.A.B. 2004, 366 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2007, wyd. 3 2012.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: W.A.B. 2004, plik w formacie PDF, tamże 2010, plik w formacie EPUB, MOBI. – Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta J. Domańska. Wydawn. Propaganda 2009, 1 płyta w formacie mp3.
Przekł. ukr.: Êvropejka. [Przeł.] S. Andruhovič. Kiïv 2006.
14. Kobieta i mężczyźni. [Powieść]. Wwa: Świat Książki-Bertelsmann Media 2007, 270 s. Wyd. 2 tamże 2010.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2007, plik w formacie PDF.
Przekł.: litew.: Moteris ir vyrai. [Przeł.] K. Uscila. Vilnius 2009, – ros.: Ženŝina i mužčiny. [Przeł.] L. Stovcûh. Belgorod 2008.
15. Na dnie nieba. [Felietony]. Wwa: Świat Książki-Bertelsmann Media 2007, 220 s.
Wybór felietonów drukowanych od 2001 na łamach „Cosmopolitan”, „Wprost”, „Twojego Stylu”, „Pani”, „Sukcesu”, „Przekroju”, „W Drodze”, „Dziennika”, „Elle”, „Zwierciadła”.
16. Obywatelka. Wwa: Świat Książki 2008, 320 s.
Dziennik z przełomu 2006/07, kiedy autorka założyła Partię Kobiet, a następnie uczestniczyła w kampanii na rzecz jej wyboru do Sejmu RP.
17. Miłość po polsku. [Powieść]. Wwa: Świat Książki 2010, 270 s. Nowa Proza Pol.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki, plik w formacie PDF. – Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta J. Rozenek. Wwa: Świat Książki 2010, 1 płyta w formacie mp3.
18. Trans. [Powieść]. Wwa: Świat Książki 2011, 288 s.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Seweryn. Wwa: Świat Książki 2011, 1 płyta w formacie mp3.
19. Agent. [Powieść]. Wwa: Świat Książki-Weltbild Polska 2012, 219 s. Nowa Proza Pol.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Kondrat. Wwa: Świat Książki-Weltbild Polska 2012, 1 płyta w formacie mp3. – Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2014, plik w formacie EPUB, MOBI.
Przekł. ros.: Agent. [16+]. [Przeł.] E. Gareva. Moskva 2014.
20. Marysiu, jak myślisz? [Powieść dla dzieci]. Wwa: Świat Książki 2013, 119 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2013, plik w formacie EPUB, MOBI.
21. Miłość klasy średniej. [Opowiadania]. Autorzy: M. Gretkowska, P. Pietucha. Wwa: Świat Książki 2015, 393 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2015, plik w formacie EPUB, MOBI.
Tu M. Gretkowskiej: Kalifornia oraz P. Pietuchy: Domino.
22. Filozofia na wynos. [Powieść dla młodzieży]. Il.: H. Sawka. Wwa: Nar. Centrum Kultury 2016, 274 s.
23. Kosmitka. Wwa: Świat Książki 2016, 221 s.
Utwór w formie dziennika.
24. Na linii świata. [Powieść]. Kr.: Znak 2017, 303 s.
Przekł. utworów M. Gretkowskiej w antologiach zagranicznych: niem.: Am Rande des Himmels = Na skraju nieba. [Oprac. i red.:] P. Grosz. Mainz 1995; Grenzen überschreiten. München 1996; Ich trage das Land. Klagenfurt 1996, Neue Geschichten aus der Pollakey. Jestetten 2000, – szwedz.: Polen berättar. Stockholm 2005, – ukr.: ..o lûbvi : 10 romantičeskih istorij. [Red.:] A. Bolecka. Belgorod; Har’kov 2012. – węgier.: Huszadik századi lengyel novellák. Budapest 2007.
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2011.
Autor o sobie: M. GRETKOWSKA: Kto się boi szamanki. „Twój Styl” 1996 nr 5 [wypowiedź autorki scenariusza].
Wywiady: Samica Buddy. Rozm. [M. Saduś] MS. „Szkice”, Kr. 1992 nr 3; Harlequiny dla intelektualistów. Rozm. W. Kot. „Wprost” 1994 nr 31; Na paryskim bruku. Rozm. M. Smorąg. „Twój Styl” 1994 nr 1; Piszę ciałem. Rozm. A. Górnicka-Boratyńska. „Polityka” 1994 nr 11; Marzę o świętym spokoju. Rozm. K. Lasoń. „Przekrój” 1995 nr 2; Nie ma słów. Rozm. A. Kosińska. „Dekada Lit.” 1995 nr 1; Aktualny adres Pana Boga. Rozm. K. Masłoń. „Rzeczpospolita” 1998 nr 304 dod. „Rzeczpospolita i Książki” nr 47; Wszyscy jesteśmy nędzarzami. Rozm. K. Masłoń. „Rzeczpospolita” 1998 nr 132 [dot. gł.: Światowidz]; Dom za uczciwą cenę. Rozm. K. Masłoń. „Mag. Lit.” 1999 nr 2; Ani skandalistka, ani gorszycielka. Rozm. W. Kwiatkowska. „Antena” 2001 nr 32; Literatura, czyli sposób myślenia. Rozm. S. Bereś. „Odra” 2001 nr 12, przedr. w tegoż: Historia literatury polskiej w rozmowach XX-XXI wiek. Wwa 2002; Dostaliśmy pod opiekę kawałek wszechświata. Rozm. K. Szczerbowska. „Magazyn” 2002 nr z 24 V; Wiwisekcja na sobie. Rozm. J. Lipszyc. „Lampa” 2004 nr 6; Politycy przehandlowali kobiety. Rozm. M. Jędrysik. „Gaz. Wybor.” 2006 nr 294; Kobieta upadła. Rozm. R. Kerger. „Puls Biznesu” 2007 nr 91; Polko, nie wstydź się! Rozm.: M. Suchodolska, D. Wilczak. „Newsweek Polska” 2007 nr 1; Lale z otwieranymi oczami. Rozm. L. Ostałowska. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 58 dod. „Wysokie Obcasy” nr 10; Artysta to nie jest bóg z Olimpu. Z M. Gretkowską i A. Żuławskim rozm. R. Kim. „Wprost” 2011 nr 24; Budzenie do snów. Rozm. D. Kozicka. „Tyg. Powsz.” 2011 nr 20 dod. „Książ. w Tyg.”; Byłam nosicielką [toksycznych związków]. Rozm. R. Praszyński. „Viva” 2011 nr 10 [dot. biografii M. Gretkowskiej]; Kraj świra. Rozm. J. Podgórska. „Polityka” 2011 nr 24 [dot. m.in. Trans]; Trans Manueli. Rozm. K. Janowska. „Przekrój” 2011 nr 20 [dot.: Trans]; Sarmacice bez łechtaczki. Rozm. P. Najsztub. „Wprost” 2012 nr 39; Państwo utrwala model, że wszystko się należy za darmo. Rozm. T. Kin. Powst. 2013 [dostęp 22 maja 2016]. Dostępny w Internecie: http://natemat.pl/52609,manuela-gretkowska-panstwo-utrwala-model-ze-wszystko-sie-nalezy-za-darmo; Po prostu naprawiam błędy. Rozm. E. Nowakowska. „Polska. Metropolia Warsz.” 2013 nr 23 dod. „Kocham czytać”; Szamanka. Rozm. R. Kim. „Newsweek Polska” 2013 nr 28; Narodowa głupawka. Rozm. P. Najsztub. „Newsweek Polska” 2014 nr 34; Szczerość to za mało. Rozm. J. Tomczuk. „Newsweek Polska” 2015 nr 38; Polska jest krajem cudów. Dlatego my jesteśmy cudaki, a nie obywatele. Rozm. R. Wojciechowska. „Polska. Metropolia Warsz.” 2016 nr 40; Zarażeni wirusem pogardy. Rozm. R. Kim. „Newsweek Polska” 2016 nr 44 [dot. polskiej polityki wewnętrznej]; Strzelaj albo emigruj. Rozm. D. Subbotko. „Gaz. Wybor.” 2017 nr 32 dod. „Duży Format” [o pobycie na emigracji; w cyklu: Uchodźca]; Nadzieja w serialach. Rozm. P. Domagalska. „Gaz. Wybor.” 2017 nr 198 dod. „Wysokie Obcasy” nr 34 [dot. gł. Na linii świata].
LP XX w. (M. Jentys).
Ogólne
G. BORKOWSKA: Cyganeria paryska. „Polityka” 1994 nr 8.
P. KEMPNY: Arlekinada i egzystencja. (Wokół prozy M. Gretkowskiej). „Czas Kult.” 1994 nr 5/6.
L. BUGAJSKI: Wśród czasopism. „Twórczość” 1995 nr 11 [dot. tekstów o M. Gretkowskiej oraz jej wywiadów prasowych].
J. BUKALCZYK: Gretkowskiej sposób na czytelnika. „Portret” 1995 nr 1.
M. KRASSOWSKI: Apokalipsa według Gretkowskiej. „Wiad. Kult.” 1995 nr 4.
D. PASICH: Gretkowska koszmarem pokolenia. „Wiad. Kult.” 1995 nr 9.
M. RABIZO-BIREK: Moje przypadki z Manuelą Gretkowską. „Nowy Nurt” 1995 nr 16.
K. VARGA: Casus Gretkowska, czyli wyjście z getta. „Nowy Nurt” 1995 nr 16, polem. K. DUNIN: Kogutek czy kurka?. „Życie Warsz.” 1995 nr 83 dod. „Ex Libris”.
A. ZIENIEWICZ: Babski przełom. „Wiad. Kult.” 1995 nr 29 [dot. też I. Filipiak, N. Goerke i O. Tokarczuk].
J. KLEJNOCKI, J. SOSNOWSKI: O Manueli – szamance. W tychże: Chwilowe zawieszenie broni. O twórczości tzw. pokolenia „brulionu”. (1986-1996). Wwa 1996 oraz passim.
M. KRASSOWSKI: Gretkowska jako prowokacja. „Wiad. Kult.” 1996 nr 26.
M. ŁUKASZEWICZ: Fenomen pani Manueli. „Literatura” 1996 nr 7/8.
A. ZIENIEWICZ: Postmodernizm jako socrealizm, czyli Manuela Gretkowska na tle epoki. „Rocz. Tow. Lit. im. A. Mickiewicza 1995” wyd. 1996.
P. CZAPLIŃSKI: Sztuka prozatorska Manueli Gretkowskiej. „Kresy” 1997 nr 30.
J. MARKIEWICZ: Drabina do nieba. „FA-art” 1997 nr 1.
J. REWAJ: Manuela, Izabela, Natasza, czyli „baby runęły do literatury”. „Pogranicza” 1997 nr 2 [dot. też prozy I. Filipiak i N. Goerke].
M. MISZCZAK: Manueli Gretkowskiej zabawy (z) kiczem. „Teksty Drugie” 1998 nr 6.
H. PUŁACZEWSKA: Postmodernizm i polskość w powieściach Manueli Gretkowskiej. „Teksty Drugie” 1998 nr 6.
P. CZAPLIŃSKI, P. ŚLIWIŃSKI: Gorszycielka na rynku książki. O Manueli Gretkowskiej. W tychże: Kontrapunkt. Rozmowy o książkach. Pozn. 1999.
K. BUDROWSKA: Twórczość Manueli Gretkowskiej, czyli deszyfracja stereotypu kobiecej bierności seksualnej; Proza Gretkowskiej, czyli opresyjny charakter nowego wzoru; Gretkowskiej pretendowanie do miana „pisarki”. W tejże: Kobieta i stereotypy. Białystok 2000 oraz passim.
M. BUJNICKA: Kobieta przed lustrem. Próba interpretacji motywu literackiego. W: Gender w humanistyce. Kr. 2001 [dot. też prozy I. Filipiak, N. Goerke, O. Tokarczuk].
B. GUTKOWSKA: Kobieta w kabarecie metafizycznym Manueli Gretkowskiej. W: Modernizm i feminizm. Lubl. 2001.
M. TERLECKA-REKSNIS: Szamanka domowego ogniska. „Twój Styl” 2001 nr 5.
M. RAUKUĆ: Opowiadanie opowieści. Problem fabuły i konstrukcji literackiej w utworach Manueli Gretkowskiej. W: Światy nowej prozy. Kr. 2001.
S. BURKOT: Proza Manueli Gretkowskiej. „Ann. Acad. Paedagogicae Crac. Studia Historicolitteraria” 2002 z. 1, przedr. w tegoż: W poszukiwaniu tożsamości. Kr. 2015.
M. CYRANOWICZ: Dlaczego państwo von Kleist? Motyw samobójstwa Heinricha von Kleista w twórczości Marcina Świetlickiego, Jacka Podsiadły, Stefana Chwina i Manueli Gretkowskiej. W: Literatura polska 1990-2000. T. 1. Kr. 2002.
U. GLENSK: Proza wyzwolonej generacji 1989-1999. Kr. 2002, passim.
I. KUŹMINA: Ukrytą kamerą „Światowidza”… Odkrywanie Zachodu – odkrywanie siebie w twórczości Manueli Gretkowskiej oraz sióstr Tatiany i Natalii Tołstoj. „Slavia Occidentalis” 2002 t. 59.
M. MISZCZAK: Kicz i parodia w prozie Manueli Gretkowskiej. Czym jest; jak jest; po co jest?. „Acta Univ. Lodz. Folia Litteraria Polonica” 2002 z. 2.
M. BŁĘDOWSKA: Uchodźcy, półemigranci, kosmopolici. Doświadczenie emigracyjne w prozie lat dziewięćdziesiątych. (M. Gretkowska, J. Rudnicki). W: Literatura utracona, poszukiwana czy odzyskana. Rzeszów 2003.
H. GOSK: Formy wolności człowieka estetycznego. Od intelektualnego dandyzmu Berenta do kampu Gretkowskiej. W: Modernistyczne źródła dwudziestolecia. Wwa 2003.
M. MACIEJEWSKI: Słowo i kicz w prozie Manueli Gretkowskiej. W: Logos i mythos w kulturze XX wieku. Pozn. 2003.
O. VERETJUK: Wchodzimy, wracamy czy wyrzekamy się Zachodu? (Milan Kundera, Manuela Gretkowska, Wołodymyr Dibrowa). „Akant” 2003 nr 4.
M. LACHMAN: Gry z „tandetą” w prozie polskiej po 1989 r. Kr. 2004, passim.
W. SCHLOTT: Kulturelles und mythologisches Versatzstück: Polen i Gretkowska Prosa. W tegoż: Polnische Prosa nach 1990. Münster 2004.
K. KROWIRANDA: Wizerunek emigranta w prozie polskiej lat dziewięćdziesiątych XX w. Natasza Goerke, Manuela Gretkowska. W: Pisarz na emigracji. Wwa 2005.
A. GÓRSKI: Kobieta bez właściwości. Polityczna proteza na literacką niemoc. „Wprost” 2007 nr 8.
M. KOŁODZIEJCZYK: Wszystkie wcielenia Manueli. „Polityka” 2007 nr 10.
E. POŁCZYŃSKA: Czytelnik wobec „śmietnika” intelektualnego Manueli Gretkowskiej; Manuela Gretkowska – wtajemniczona Papieżyca; Gdy wyznanie zmienia się w prowokację, czyli o wyzwaniu w narracji Manueli Gretkowskiej. W tejże: Topos labiryntu w dwudziestowiecznych narracjach seryjnych. Tor. 2008.
J. ROZMUS: Immanuel Kant i „cortegiana honesta” jako sygnatury tekstowego świata Manueli Gretkowskiej. „Ann. Acad. Paedagogicae Crac. Studia Historicolitteraria” 2009 nr 9.
J. FRANCZAK: Widmo wolności. „Tyg. Powsz.” 2011 nr 44 [dot. twórczości M. Gretkowskiej].
A. MROZIK: Akuszerki transformacji. Wwa 2012, passim.
A. MROZIK: Polka, Europejka, obywatelka. Figura Matki Polki w najnowszej twórczości i działalności politycznej Manueli Gretkowskiej. W: Pożegnanie z Matką-Polką? Wwa 2012.
A. NĘCKA: Popfeminizm: Gretkowska, Plebanek, Samson. W tejże: Co ważne i ważniejsze. Mikołów 2012.
A. BIENIAS: Tak piszę, jak się robi na drutach… Krośnieńskie spotkanie z Manuelą Gretkowską. „Fraza” 2013 nr 3.
D. DOBROWOLSKA: Manuela Gretkowska jako autorka postmodernistycznych, feministycznych sylw (problematyka niezakorzenienia). W tejże: My o przeszłości, przeszłość o nas. Tor. 2013.
B. KARWOWSKA: Druga płeć na wygnaniu. Doświadczenie migracyjne w opowieści powojennych pisarek polskich. Kr. 2013, passim.
A. NĘCKA: „Artysta ma prawo przekraczać tabu w sobie”. W tejże: Emigracje intymne. Katow. 2013.
I. SZULC: Manuela Gretkowska. [Przeł.:] J. Jeništa. W: Současná ruská, polska a ukrajinská literatura. Olomouc 2013.
B. DARSKA: Skandaliczny intelektualizm. O twórczości Manueli Gretkowskiej. W: Skład osobowy. Szkice o prozaikach współczesnych. Cz. 1. Katow. 2014.
K. DAWIDOWICZ: Język felietonów Manueli Gretkowskiej. „Język w Komunikacji” 2014 nr 2.
D. KOZICKA: Od emigrantki do celebrytki. Dojrzewanie bohaterek Manueli Gretkowskiej. W: Księgowanie. Literatura, kobiety, pieniądze. Szczec. 2014.
I. MITYK: Okiem kobiety – felietonistyka Stefanii Grodzieńskiej, Olgi Lipińskiej, Manueli Gretkowskiej. W: Współczesny i dawny obraz kobiety w języku i literaturze. Szczec. 2015.
J. HURNIK: Manuela Gretkowska – skandalistka czy mieszczka? W: Antropologia kultury mieszczańskiej. Częstochowa 2016.
My zdies’ emigranty
A. NELICKI: To jest młoda pisarka. „Dekada Lit.” 1991 nr 28.
H. ZAWORSKA: Manuela w krainie czarów. „Gaz. Wybor.” 1991 nr 227.
D. KUZIAK: Gnoza i anegdota. „Literatura” 1992 nr 7.
B. SMOLEŃ: Maria, Magdalena i myszy. „Polityka” 1992 nr 13.
K.M. GAUSS: Jad starego, polskiego rasizmu. „Brulion” 1993 nr 21/22.
P. DUNIN-WĄSOWICZ: Pejzaż z Olgą i Manuelą. „Życie Warsz.” 1995 nr 214.
E. PROKOP-JANIEC: Topika żydowska w literaturze dwu ostatnich dekad. W: Topika pogranicza w literaturze polskiej i niemieckiej. Rzeszów 1998 [dot. też: P. Huelle: Weiser Dawidek; T. Konwicki: Bohiń; A. Bolecka: Biały kamień].
M. BOCZKOWSKA: Kim jesteśmy? Kim będziemy? O poszukiwaniu tożsamości emigracyjnej w „My zdies’ emigranty” Manueli Gretkowskiej. „Zesz. Nauk. Uniw. Rzesz. Ser. Filol. Hist. Lit.” 2011 z. 6.
B. FĄFARA: Tożsamość kontra kultura. Literackie próby samoidentyfikacji na przykładzie „My zdies’ emigranty” Manueli Gretkowskiej i „Przystupy” Grażyny Plebanek. W: Obszary polonistyki. Rzeszów 2014.
Tarot paryski
I. JAROSIŃSKA: Gdzie jest ten „emigracyjny skowyt”? „Nowe Książ.” 1993 nr 12.
M. LENGREN: Papieros Diogenesa. „Twórczość” 1993 nr 12.
A. WIEDEMANN: Tarot jest światem, a świat jest wariatem. „Czas Kult.” 1993 nr 4.
M. CIUPEK: W tym szaleństwie jest metoda? „Dekada Lit.” 1994 nr 1.
D. NOWACKI: Tarota stawiać na paryskim bruku. „FA- art” 1994 nr 1.
M. MACIEJEWSKI: Zabawa w pisanie, a właściwie w czytanie. „Kresy” 1997 nr 30 [dot. też: A. Stasiuk: Biały kruk; C. Domarus: Caligari express].
M. ORSKI: W Paryżu, czyli wszędzie. „Prz. Powsz.” 1995 nr 2.
T. WASZAK: Esoterik als thema postmoderner literatur am beispiel von Manuela Gretkowskas „Pariser Tarot”. W: Im wechselspiel der kulturen. Toruń 2001.
Kabaret metafizyczny
E. BASSET: Metafizyka kabaretowa. „Fronda” 1994 nr 2.
A. FRANASZEK: Panny z Avignonu, z przesiadką w Bordeaux. „Tyg. Powsz.” 1994 nr 34.
P. GOŹLIŃSKI: Podwójna mistyfikacja. „Życie Warsz.” 1994 nr 262.
B. KLUKOWSKI: Z Manuelą w Paryżu. „Wiad. Kult.” 1994 nr 17.
A. KOSIŃSKA: Rytm, czyli powinność. „Dekada Lit.” 1994 nr 18/19.
D. NOWACKI: Jeden Paryż i dwie łechtaczki. „FA- art” 1994 nr 4.
R. RYCHLICKI: Paryż na deskach kabaretu. „Strony” 1994 nr 2.
B. ŚWIDERSKI: Mąż, żona i anioł. „Życie Warsz.” 1994 dod. „Ex Libris” nr 59.
K. VARGA: Cierpienia młodego Wolfganga. „Gaz. Wybor.” 1994 nr 185.
A. LEGEŻYŃSKA: Albo kicz albo śmierć. „Polonistyka” 1995 nr 8, przedr. w tejże: Krytyk jako domokrążca. Pozn. 2002 [dot. też: A. Stasiuk: Biały kruk].
M. LENGREN: Proza w błazeńskiej czapce. „Twórczość” 1995 nr 1.
M. MALESSA-DROHOMIRECKA: „Nie kompromitować bytu bełkotem”. „Topos” 1995 nr 3/4.
T. SZCZEPAŃSKI: Post umysłowy. „Mag. Lit.” 1995 nr 12/13.
R. PRASZYŃSKI: Czakram cipki. „Studium” 1995 nr 1.
T. SZKOŁUT: Metafizyka i pornografia. „Akcent” 1995 nr 2.
M. URBANOWSKI: A la metaphisique… „Arcana” 1995 nr 5.
W. SCHLOTT: Das „Metaphysische kabarett” der Manuela Gretkowska. W tegoż: Experimentelles erzaehlen in der polnischen postmoderne der neunziger Jahre. Bremen 1996, przedr. pt. Gretkowskas Metaphysisches Kabarett. W tegoż: Polnische Prosa nach 1990. Münster 2004.
E. RYBICKA: Tracić siebie z oczu: „Kabaret metafizyczny” Manueli Gretkowskiej. W tejże: Formy labiryntu w prozie polskiej XX wieku. Kr. 2000.
T. CIEŚLAK: Zniechęcenie, wypalenie, postawy dekadenckie w tzw. „młodej” prozie w latach dziewięćdziesiątych. W: Modernistyczne źródła dwudziestowieczności. Wwa 2003 [dot. też: N. Goerke: 47 na odlew].
A. MIZERSKA: Płeć jako przebranie. Kamp w „Kabarecie metafizycznym” Manueli Gretkowskiej. W: Podmiot i tekst w literaturze XX wieku. Wwa 2006.
M. URBANOWSKI: Metafizyczna mania. W tegoż: Dezerterzy i żołnierze. Kr. 2007.
P. FREIXA TERRADAS: Kilka uwag na temat prowokacji erotycznej męskiego podmiotu i polskiej tradycji na przykładzie powieści „Kabaret metafizyczny”. „Teksty Drugie” 2008 nr 5.
M. KOWALCZYK: Błękitny Anioł, diwa, femme fatale, artystka, dziwadło…? O konstrukcji postaci Beby Mazeppo w „Kabarecie metafizycznym” Manueli Gretkowskiej. W: Między człowiekiem i człowiekiem. Siedlce 2013.
M. WOŹNIAKIEWICZ-DZIADOSZ: Baza danych i strategie narracyjne w powieściach przełomu XX i XXI wieku. „Irydion” 2017 t. 3 nr 1 [dot. m.in. M. Gretkowskiej].
Podręcznik do ludzi
M. BACZYŃSKI: Mętna głębia. (Nowa powieść Gretkowskiej). „Gaz. Wybor.” 1996 nr 130.
R. CHOJNACKI: Zupa z gwoździa – o „Podręczniku do ludzi” Manueli Gretkowskiej. „Nihil Novi” 1996 nr 18.
A. FILAS: Zrób się sam. „Wprost” 1996 nr 22.
A. FRANASZEK: Udręczona dusza Manueli G. „Gaz. Wybor.” 1996 nr 6 dod. „Książki”.
A. GÓRNICKA-BORATYŃSKA: Układy duchów nerwowych. „Życie Warsz.” 1996 nr 98 dod. „Ex Libris”.
I. IWASIÓW: Bezpieczne pół kroku. „Nowe Książ.” 1996 nr 7.
B. KARPOWICZ: „Podręcznik” nie do użytku szkolnego. „Opcje” 1996 nr 3.
M. ŁAWRYNOWICZ: Manuela do ludzi. „Mag. Lit.” 1996 nr 3/4.
A. MAKSIMIUK: Cytaty, lustra i konwencje. „Wiad. Kult.” 1996 nr 23.
T. MIZERKIEWICZ: Wszystkie szamanki świata. „Pro Arte” 1996 nr 3.
K. KRALKOWSKA-GĄTKOWSKA: Manuel a aimer? „Śląsk” 1996 nr 10.
K. MASŁOŃ: Pro: Meeting z Gretkowską; Ł. GOŁĘBIEWSKI: Kontra: podręcznik dla masochistów. „Rzeczpospolita” 1996 nr 130.
J. SZAKET: Abulafia Gretkowska i jej podręcznik. „FA- art” 1996 nr 3.
M. WIATER: „Podręcznik do ludzi. Tom I i ostatni…” wstrząs mózgu. „Pogranicza” 1996 nr 3.
M. DUSZKA: Literatura według Manueli. „Własnym głosem” 1997 nr 36.
J. INGLOT: Książki pokupne. „Odra” 1997 nr 1.
M. RABIZO- BIREK: Z czym do ludzi. „Twórczość” 1997 nr 1.
A. NACHER: W labiryncie nowej wrażliwości. (Na marginesie „Podręcznika do ludzi” Manueli Gretkowskiej), „Ruch Lit.” 1998 z. 1.
M. WOŹNIAKIEWICZ-DZIADOSZ: Literacki „Gargamel” Manueli Gretkowskiej. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 2000 nr 1, przedr. w: Kicz, tandeta, jarmarczność w kulturze masowej XX wieku. Częstochowa 2000.
Szamanka
R. BORKOWSKI: Aktorstwo, szamanizm, obsesje. „Opcje” 1996 nr 3.
M. CISZEWSKI: Duet metafizyczny. „Opcje” 1996 nr 3.
M. CZYŻEWSKI: Na śmietnisku. „Arcana” 1996 nr 4.
P. MATERKA: Antyschematyczność konstruktywna. „Wiad. Kult.” 1996 nr 22.
R. PIOTROWSKI: Szamanizm Gretkowskiej. „Myśl Pol.” 1996 nr 25.
M. PŁACHECKI: Dekada szczura. „Polityka” 1996 nr 28.
T. STEFAŃCZYK: Artysta i szaman. „Wiad. Kult.” 1996 nr 26.
G. SZREDER: Szarlatanka. „Wiad. Kult.” 1996 nr 21.
F. MEMCHES: (Pop)gnoza dla maluczkich; C. MICHALSKI: Miłość i demolka. „Fronda” 1997 nr 9/10.
Namiętnik
Sz. HOŁOWNIA: Ucisk mózgu na duszę. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 281.
P. KĘPIŃSKI: Czy pisarze to spryciarze? „Czas. Kult.” 1998 nr 6.
K. MASŁOŃ: Przygody ciała z duszą. „Rzeczpospolita” 1998 nr 301.
J. WAKAR: Z życia Sandry K. „Życie” 1998 nr z 16 XII dod. „Życie z Książkami”.
I. KANTOROWSKI: Sama namiętność to za mało. „Metafora” 1999 nr 39/40.
I. MISIAK: Rozkosze zmysłów czy refleksji? „Nowe Książ.” 1999 nr 2.
M. MIZURO: Kabaret tragiczny. „Odra” 1999 nr 4.
D. NOWACKI: Dowód w sprawie. „Twórczość” 1999 nr 5.
R. OSTASZEWSKI: Rzucone w kąt karty tarota, albo w kulturowym ciuchlandzie. „Dekada Lit.” 1999 nr 4.
S. PASTUSZEWSKI: Opisywactwo. „Akant” 1999 nr 4.
J. SZAKET: Beznamiętnik. „FA- art” 1999 nr 1.
H. ZAWORSKA: Olga i Manuela. „Wprost” 1999 nr 8.
K.E. FILIPOWICZ: Droga do śmierci Sandry K. W: Człowiek w drodze. T. 1. Bydg. 2000.
K. KALBARCZYK: „Sandra K.” Manueli Gretkowskiej, czyli kobiecość uwikłana w popkulturę. W: Kulturowe terytoria literatury. Siedlce 2006.
B. SZAŁASTA-ROGALSKA: „Wyleczyłam się z człowieczeństwa”, czyli Porozmawiajmy na zajęciach języka polskiego jako obcego o anorektycznej współczesności. „Dydaktyka Polonist.” 2015 nr 1[dot.: Sandra K.].
Światowidz
M. CYRANOWICZ: Światoodczucie światowidza. „Życie” 1998 nr 14 V dod. „Życie z Książkami”.
H. GOSK: Homo café w podróży. „Nowe Książ.” 1998 nr 8.
A. GÓRNICKA-BORATYŃSKA: Tele-światowidz. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 110 dod. „Książki” nr 5.
E. KOPIJ: Okiem Świato-widza. „Strony” 1998 nr 3/4.
D. NOWACKI: Podróż za jeden uśmiech. „Studium” 1998 nr 13/14.
R. NOWAKOWSKI. „Mag. Lit.” 1998 nr 4.
[J.Z. SŁOJEWSKI] HAM: Perswazje i wycinki. „Polityka” 1998 nr 25.
R. UTKOWSKI: Podróżuj i módl się. „Mies. Prowincjonalny” 1998 nr 1.
K. PŁOSZAJ: Turystka Manuela. „Fraza” 1999 nr 2/3.
K. SZUMLEWICZ: Homo café. „Twórczość” 1999 nr 2.
J. ŚLÓSARSKA: Idea jarmarczności w kulturze. W: Kicz, tandeta, jarmarczność w kulturze masowej XX wieku. Częstochowa 2000.
U. CHOWANIEC: Tekst powieściowy jako zapis autentycznego przeżycia i czasu w utworach Izabeli Filipiak [„Niebieska menażeria”], Manueli Gretkowskiej [„Światowidz”] oraz Olgi Tokarczuk [„Dom dzienny, dom nocny”]. W: Literatura polska. 1990-2000. T. 2 Kr. 2002.
Zob. też Wywiady.
Sandra K.
J. TARGOŃ: Wrażliwa pokojówka i anorektyczna święta. „Didaskalia” 2000 nr 37/38.
J. BOŃCZA-SZABŁOWSKI: Kobiecość według Gretkowskiej. „Rzeczpospolita” 2001 nr 188.
Silikon
L. BUGAJSKI: Papierowy afrodyzjak. (Prowokacyjny wdzięk Manueli G.). „Trybuna” 2000 nr 110 dod. „Aneks”.
K. DUNIN: Feministka z silikonu. „Zadra” 2000 nr 3.
Z. KAŁUŻYŃSKI: Konto Gretkowskiej. „Polityka” 2000 nr 26.
M. KAMIEŃCZYK: Silikonada. „Opcje” 2000 nr 5.
P. KUNCEWICZ: Wczesne lato z Gretkowską. „Przegląd” 2000 nr 25.
D. NOWACKI: Pisma rozproszone, tom drugi. „Twórczość” 2000 nr 10.
A. WOŹNICKA: Paryż to ja. „Nowe Książ.” 2000 nr 11.
Z. CYTADELSKA: Napisz do Manueli. „Portret” 2001 nr 11.
Powrót na górę↑
Polka
M. CUBER: Odwaga. „Opcje” 2001 nr 5.
P. CZAPLIŃSKI: Taka Polka. „Gaz. Wybor.” 2001 nr 154.
K. DUNIN: Ładna Polka. „Res Publica Nowa” 2001 nr 8.
J.W. KAMIŃSKI: Kim jest mama? „Rzeczpospolita” 2001 nr 6 dod. „Rzecz o Książkach”.
A. KOHLI: Paw pawiowi nie dorówna. „Zadra”2001 nr 3/4.
D. KOZICKA: Dojrzewanie Albertynki. „Dekada Lit.” 2001 nr 11/12.
P. MICHAŁOWSKI: Dziennik prenatalny Manueli, czyli skandal szczęśliwej miłości. „Pogranicza” 2001 nr 3.
D. NOWACKI: Nowy gmach – stare fundamenty. „Twórczość” 2001 nr 12.
R. OSTASZEWSKI: Dziennik nieplanowanej ciąży. „Nowe Książ.” 2001 nr 9.
R. ZIĘBIŃSKI: Makulatura. „Przekrój” 2001 nr 25.
E. STORCZYLAS: Tylko dla ciężarnych, czyli o ciąży, która ciąży. „Portret” 2002 nr 12.
A. CZYŻAK: „Polka” w szponach natury. „Pozn. Studia Polonist. Ser. Lit.” 2003 t. 10.
B. GUTKOWSKA: Intymność w „Polce” Manueli Gretkowskiej. W: Godność i styl. Katow. 2003.
A. NĘCKA: Granice przyzwoitości. Katow. 2006, passim.
Ż. SŁABY: Macierzyństwo jest normalne. Stereotypy dotyczące roli matki na przykładzie utworów Anny Nasiłowskiej i Manueli Gretkowskiej. W: Gender w weekend. Warszawa 2006.
A. KLAMECKA: Trauma ciąży i macierzyństwa. „Rocz. Tow. Lit. im. A. Mickiewicza” 2007 R. 42 [dot. też: M. Kuncewiczowa: Przymierze z dzieckiem; Z. Nałkowska: Niecierpliwi].
B. ZWOLIŃSKA: Proza kobieca po 1989 roku wobec mitu matki – Polki. W: Polska proza i poezja po 1989 roku wobec tradycji. Tor. 2007 [dot. m.in. M. Gretkowskiej].
J [eanette] SŁABY: Stereotypy macierzyństwa w prozie Anny Nasiłowskiej i Manueli Gretkowskiej. „Teksty Drugie” 2008 nr 1/2.
K. SIDOWSKA: Literatura a przełamywanie wstydu. „Zag. Rodzaj. Lit.” 2013 T. 56 z. 2 [dot. też: M. Witkowski: Lubiewo; A. Nasiłowska: Domino; Księga początku].
Sceny z życia pozamałżeńskiego
M. CUBER: „Religijny” romans świeckich. „Twórczość” 2003 nr 7/8.
H. GOSK: O nic nie chodzi, wszystko uchodzi. „Nowe Książ.” 2003 nr 6.
A. KOCZOROWSKA: Dwa razy – to samo. „Gaz. Malarzy i Poetów” 2003 nr 3.
A. NĘCKA: Pozamałżeńskie igraszki. „Śląsk” 2003 nr 6.
M. SAPRYK: Bez zuchwałego „wiem”. „Trybuna” 2003 nr 99.
Europejka
P.T. FELIS. „Gaz. Wybor.” 2004 nr 133.
D. NOWACKI: Żeby było przyjemnie. „Twórczość” 2004 nr 9.
R. SIEROCIŃSKA: Gretkowska zwyczajna. „Nowe Książ.” 2004 nr 9.
Kobieta i mężczyźni
M. CZERWONKA: Bez skarbów. O kobiecie i mężczyznach Manueli Gretkowskiej. „Tekstualia” 2007 nr 2.
M. DUDA: Regres czy wielki powrót? „Kresy” 2007 nr 1/2.
I. IWASIÓW: Dwie pary z przyległościami. „Nowe Książ.” 2007 nr 4.
M. MAŁKOWSKA: Czytadło z pretensjami do umoralniania. „Rzeczpospolita” 2007 nr 59.
D. NOWACKI: Uczy, bawi, wychowuje. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 49.
A. POCHŁÓDKA: Miejska, mieszczańska, melancholijna. „Dekada Lit.” 2007 nr 2/3.
A. POPRAWA: Proza po macierzyńsku opiekuńcza. „Twórczość” 2007 nr 6.
M. CIEŚLIK: Telenowele z turbodoładowaniem. „Rzeczpospolita” 2010 nr 135 [dot. też: G. Plebanek: Nielegalne związki].
I. ŁOSSOWSKA. W tejże: Śladami moich lektur. Wwa 2012.
Na dnie nieba
J. SZYDŁOWSKA: Rejtan, Don Kichot i Kobiałko, czyli felietonowe auto-da-fé Manueli Gretkowskiej. („Na dnie nieba”). W: „Media, Kultura, Komunikacja Społ. Zesz. Nauk. Inst. Dziennikarstwa i Komunikacji Społ.” 2007/2008 nr 3/4.
K.J. WIERZEJSKA: Dojrzałość buntowniczki. „Nowe Książ.” 2008 nr 1.
Obywatelka
B. DARSKA: Zapisy z czasów walki i nadziei. „Twórczość” 2008 nr 9.
A. MATEJA: Kobieta i Narcyz w polityce. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 27 dod. [dot. też: Y. Reza: L’aube le soir ou la nuit].
Miłość po polsku
M. CUBER: Gdy mężczyzna jest sterowalny. „Nowe Książ.” 2010 nr 9.
I. IWASIÓW: Rozszczelnione ciała. „Pogranicza” 2010 nr 3 [dot. też: K. Kofta: Fausta; G. Plebanek: Nielegalne związki].
P. KĘPIŃSKI: Kosmiczna pustka. „Twórczość” 2010 nr 12.
D. NOWACKI: Kobiety, faceci, kłopoty. „Gaz. Wybor.” 2010 nr 114.
P. PUSTKOWIAK: Wszystko do wymiany. „Dz.
Gaz. Prawna” 2010 nr 112 dod. „Kultura”.
Trans
A. HORUBAŁA: Wiecznie młoda Manuela. „Uważam Rze” 2011 nr 18.
P. KĘPIŃSKI: Wszystkie świństwa świata. „Newsweek Polska” 2011 nr 18.
K. MASŁOŃ: Spowiedź dziewczęcia minionego wieku. „Uważam Rze” 2011 nr 17.
A. NĘCKA: Gretkowska w „starym” stylu. „Nowe Książ.” 2011 nr 8.
D. NOWACKI: Marysia i bestia. „Gaz. Wybor.” 2011 nr 113.
I. NYC: Znośna lekkość bytu. „Wprost” 2011 nr 20.
J. SOBOLEWSKA: Szamanka orgazmu. „Polityka” 2011 nr 22.
M. WAPIŃSKA: Polskie tango w Paryżu. „Dz. Gaz. Prawna” 2011 nr 117 dod. „Kultura”.
R. ZIORA: Trans(gresja). „Śląsk” 2011 nr 8.
M. ŻELAZNY. „Studia z Hist. Filozofii” 2012 nr 3.
A. NAGÓRSKA: Odczytanie niepoprawne. „Akant” 2013 nr 10.
Zob. też Wywiady.
Agent
L. BUGAJSKI: Mężczyzna i nadkobieta. „Newsweek Polska” 2012 nr 17.
K. MASŁOŃ: Sylwetka, twarz i gęba. „Uważam Rze” 2012 nr 24.
M. CUBER: Zagłada jako klisza, gra, sen i wspomnienie. Agencja „Holokaust” (M. Gretkowska: Agent; K. Mirecka-Ploss: Kobieta, która widziała za dużo). W tejże: Metonimie zagłady. Katow. 2013.
Marysiu, jak myślisz
M. JOTKA: Człowiekiem jesteś, więc myśl. „Nowe Książ.” 2014 nr 3.
Miłość klasy średniej
M. FRENKIEL: Uczuciowe zakręty klasy średniej. Powst. 2015 [on-line] [dostęp 13 maja 2016]. Dostępny w Internecie: http://ksiazki.onet.pl/recenzje/milosc-klasy-sredniej-manuela-gretkowska-piotr-pietucha-recenzja/06zcyw.
A. GODZIŃSKA. Powst. 2015 [on-line] [dostęp 13 maja 2016]. Dostępny w Internecie.
Powrót na górę↑
Na linii świata
A. HORUBAŁA: Cienka zupka Gretkowskiej. Skandalistka w krainie science fiction. „Do Rzeczy” 2017 nr 35.
J. SOBOLEWSKA: Na skróty. „Polityka” 2017 nr 36.
Zob. też Wywiady.
