NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
B
\
Maria BRYKALSKA

Maria BRYKALSKA
Autorka hasła: Alicja Szałagan

Maria BRYKALSKA
Autorka hasła: Alicja Szałagan

1920-1994

Imię metrykalne: Marianna.

Historyk literatury, dokumentalista.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 22 lipca 1920 w Brochowie pod Sochaczewem; córka Bolesława Oprawki, ogrodnika, później magazyniera, i Kazimiery z Malinowskich. Uczęszczała do szkoły podstawowej we wsi Lubanie pod Nieszawą, a następnie do Państwowego Ogólnokształcącego Gimnazjum i Liceum im. M. Konopnickiej we Włocławku. W okresie okupacji niemieckiej pracowała od października 1940 do połowy stycznia 1945 jako buchalterka w urzędzie gminy Lubanie, później od marca do kwietnia jako nauczycielka w miejscowej szkole podstawowej. W tymże roku rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim; w 1951 uzyskała magisterium. W 1948-56 była zatrudniona w dziale informacyjno-bibliograficznym Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, uczestniczyła w pracach nad historią bibliografii i przygotowywała rozprawę o księgozbiorze Arkadego Tołoczanowa; ukończyła w 1953 kurs informacyjno-bibliograficzny w Bibliotece Narodowej. Równocześnie od 1954 opracowywała dla Instytutu Badań Literackich (IBL) PAN bibliografię zawartości czasopisma „Prawda” (za lata 1881-87, 1909-11). W październiku 1956 została starszym asystentem w Dziale Dokumentacji Naukowej Literatury Polskiej końca XIX i XX w. IBL (od 1966 Pracownia Słownika Współczesnych Pisarzy Polskich, od 1968 Pracownia Dokumentacji Literatury Współczesnej). Brała udział w pracach zbiorowych nad przygotowaniem haseł do słowników współczesnych pisarzy polskich oraz opracowaniem bibliografii zawartości czasopism i kroniki życia literackiego PRL; jej indywidualne zainteresowania badawcze skupiały się wokół działalności Aleksandra Świętochowskiego, zwłaszcza jako redaktora „Prawdy”. W 1962 zdała egzamin na dyplomowanego pracownika dokumentacji naukowej. Jako członek zespołu autorskiego Słownika współczesnych pisarzy polskich (seria 1, wyd. 1963-66; seria 2 wyd. 1977-80) otrzymała dwukrotnie (w 1966 i 1980) nagrodę zbiorową Wydziału I Nauk Społecznych PAN. W 1971 uzyskała w IBL stopień doktora na podstawie rozprawy Aleksander Świętochowski – redaktor i wydawca „Prawdy” (promotor doc. Ewa Korzeniewska). Od 1976 należała do zespołu autorskiego przygotowującego dział współczesny opracowywanego w IBL PAN przewodnika biobibliograficznego Pisarze polscy (gotowy w maszynopisie w 1987, niewydany). W 1980 przeszła na emeryturę. W 1984 habilitowała się w IBL PAN na podstawie biografii Aleksandra Świętochowskiego.

Wyszła za mąż za Józefa Brykalskiego, księgowego; miała syna Piotra (ur. 1950), lekarza psychiatrę. Zmarła 27 czerwca 1994 w Komorowie; pochowana na cmentarzu w Pęcicach.

TWÓRCZOŚĆ

1. Bibliografia zawartości czasopisma „Prawda” 1881-1915. Oprac.: Z. Biłek, M. Brykalska, J. Kaczyńska, A. Radkowska pod kierunkiem J. Czachowskiej. Powst. ok. 1957.
Kartoteka w Pracowni Dokumentacji Literatury Współcz. IBL PAN w Wwie.
2. „Pro Arte et Studio” 1915-1919. Bibliografia zawartości. Powst. ok. 1957.
Kartoteka w Pracowni Dokumentacji Literatury Współcz. IBL PAN w Wwie.
3. Księgozbiór Arkadego Tołoczanowa w Bibliotece Uniwersytetu
Warszawskiego. „Rocz. Bibl.” 1959 z. 1/2 s. 97-164, odb. Wr., Wwa: PWN 1960, 72 s. Bibl. Uniwersytetu w Wwie.
4. Kronika życia literackiego 1949, 1950, 1961. [Współaut.:] H. Filipkowska. W: Kronika życia literackiego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1944-1969. Materiały. Praca zespołowa pod red. E. Korzeniewskiej (do 1963) i J. Stradeckiego (1964-1969). Powst. 1963-1970. Masz. 172 + 161 + 170 s.
Maszynopisy w Pracowni Dokumentacji Literatury Współczesnej IBL PAN w Wwie.
5. Aleksander Świętochowski – redaktor „Prawdy”. [Monografia]. Wr.: Ossol. 1974, 320 s. PAN IBL.
6. Aleksander Świętochowski. Biografia. T. 1-2. Wwa: PIW 1987, 491 + 581 s.
Nagroda Funduszu Literatury w dziedzinie historii literatury w 1987.
Rozprawy, studia i spisy bibliograficzne w czasopismach i książkach
zbiorowych, m.in.: [Hasła (93)]. W: Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1-4. Wwa 1963-1966. – Materiały do bibliografii Zygmunta Łempickiego. W: Z. Łempicki: Wybór pism. T. 2. Wwa 1966 s. 483-538. – Bibliografia zawartości polskich czasopism literackich. W: Dokumentacja w badaniach literackich i teatralnych. Wr., Wwa 1970 s. 117-147. – Aleksander Świętochowski jako wydawca i redaktor „Prawdy”. (1981-1900). „Rocz. Hist. Czasop. Pol.” 1972 z. 3 s. 343-392, nadb. – Problemy nauki i filozofii w „Prawdzie” Aleksandra Świętochowskiego. W: Z historii filozofii pozytywistycznej w Polsce. Wr., Wwa 1972 s. 139-173, nadb. – Myśl filozoficzna w działalności Aleksandra Świętochowskiego. W: Polska myśl filozoficzna i społeczna. T. 2. Wwa 1975 s. 36-91. – Bibliografia felietonów Aleksandra Świętochowskiego. W: A. Świętochowski: Liberum veto. T. 2. Wwa 1976 s. 605-741. – Konspiracyjne Towarzystwo Literackie w Warszawie 1887-1901. „Pam. Lit.” 1976 z. 4 s. 229-271. – „Niwa” 1972-1905; „Prawda” 1881-1915. W: Zwierciadło prasy. Czasopisma polskie XIX wieku o literaturze rosyjskiej. Wr. 1978 s. 241-260; 277-313 [omów., bibliografie i materiały źródłowe dot. tych czasopism]. – Z problemów recepcji literatury rosyjskiej w prasie Królestwa Polskiego. („Prawda” 1881-1915). W: Tradycja i współczesność. Wr. 1978 s. 139-160. – [Hasła (85) oraz Indeks tytułów w:] Słownik współczesnych pisarzy polskich. Ser. 2. T. 1-3. Wwa 1977-1980. – Pozytywistyczna „Niwa” (1872-1875). W: Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu. Wr. 1980 s. 101-127. – Ewa Korzeniewska. „Pam. Lit.” 1986 z. 1 s. 405-413. – Aleksander Świętochowski, poseł „Prawdy” i walka o prawdę; Sygurd Wiśniowski i powiew egzotycznych podróży. W: Warszawa pozytywistów. Wwa 1992 s. 198-210; 227-229. – Aleksander Świętochowski wobec problemów religii i katolicyzmu. W: Problematyka religijna w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Lubl. 1993 s. 99-113. Religijne tradycje literatury pol., 8.

Prace redakcyjne

1. A. Świętochowski: Wybór pism krytycznoliterackich. Wybór: S. Sandler.
Wstęp i przyp.: M. Brykalska. Wwa: PIW 1973, 642 s. Bibl. Studiów Lit.
2. A. Świętochowski: Liberum veto. Wyboru dokonał i wstępem opatrzył S.
Sandler. Komentarze oprac.: M. Brykalska. T. 1-2. Wwa: PIW 1976, 734 + 787 s.
3. A. Świętochowski: Aforyzmy. Wybór i wstęp: M. Brykalska. Wwa: PIW 1979, 212 s.
Bibl. Aforystów.

OPRACOWANIA (wybór)

Aleksander Świętochowski – redaktor „Prawdy”

  • B. PETROZOLIN-SKOWROŃSKA: Portret redaktora albo oblicze polskiego liberalizmu. „Prz. Hum.” 1975 nr 7; wersja nieco zmien. „Rocz. Hist. Czasop. Pol.” 1976 nr 3.
  • M. KABATA: Działalność redaktorska posła „Prawdy”. „Nowe Książ.” 1975 nr 6.
  • K.V. DUŠENKO. „Sovetskoe Slavânovedenie”, Moskwa 1976 nr 4.
  • M. KĄCKA. „Prz. Hum.” 1976 nr 3.
  • Cz. LECHNICKI. „Zesz. Prasozn.” 1976 nr 1.
  • J. KULCZYCKA-SALONI. „Rocz. Lit.” 1974 wyd. 1977.

 

Aleksander Świętochowski. Biografia

  • G. BORKOWSKA: Aleksander Świętochowski jako własność publiczna. „Res Publica” 1988 nr 7.
  • J. KULCZYCKA-SALONI: Aleksander Świętochowski – „temperament ognisty na chłodno”. „Tyg. Pol.” 1988 nr 15.
  • J. REGULSKI: Pisarz bliski i kontrowersyjny. „Kierunki” 1988 nr 18.
  • J. SZACKI: Wszystko o Świętochowskim. „Nowe Książ.” 1988 nr 5.
  • M. TOBERA. „Kwart. Hist. Prasy Pol.” 1988 nr 4.