Maria KALINOWSKA
ur. 1954
Historyk literatury
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzona 24 grudnia 1954 w Gdańsku; córka Henryka Kalinowskiego, inżyniera i kapitana Jachtowej Żeglugi Wielkiej, i Idalii z domu Skorwid, pracownika umysłowego. W 1969-73 uczęszczała do IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku. Po zdaniu matury studiowała filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim (UG); w 1977 otrzymała magisterium z wyróżnieniem. W 1979-84 uczęszczała na studia doktoranckie w Instytucie Badań Literackich (IBL) PAN w Warszawie. W tym okresie brała udział w konwersatoriach i seminariach doktoranckich prowadzonych przez prof. Marię Janion w IBL PAN w Warszawie i na UG. W 1985 została zatrudniona (na stanowisku asystenta, a następnie adiunkta) w Instytucie Filologii Polskiej (potem Instytut Literatury Polskiej; ILP) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu. W tymże roku uzyskała tytuł doktora na podstawie rozprawy pt. Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności (promotor prof. Maria Żmigrodzka). Debiutowała w 1986 fragmentem tej pracy, opublikowanym w książce zbiorowej Style zachowań romantycznych (Wwa 1986). W następnych latach kontynuowała badania nad literaturą i teatrem okresu romantyzmu. W 1985 została członkiem Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza (TLAM; w latach osiemdziesiątych była sekretarzem jego Oddziału Toruńskiego), a w 1986 członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Trzykrotnie otrzymała nagrody i wyróżnienia rektora UMK (1986, 1995, 2004). W 1991 weszła w skład zespołu redakcyjnego nowej edycji krytycznej Dzieł A. Mickiewicza wydawanej przez TLAM pod redakcją prof. Zofii Stefanowskiej. W 1995 habilitowała się na UMK na podstawie rozprawy pt. Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej. W 1997 otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego i od tego roku do 2003 pełniła funkcję kierownika Zakładu Romantyzmu i Pozytywizmu ILP UMK. W roku 1997 podjęła współpracę z Ośrodkiem Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego (OBTA). W 1997-2000 kierowała realizacją programu Antyk romantyków – model europejski i wariant polski w OBTA oraz w ILP UMK (w ramach grantu zespołowego Komitetu Badań Naukowych). W 1998-99 przebywała na stypendium naukowym na Uniwersytecie w Patras w Grecji, studiując problematykę literatury i kultury nowogreckiej. W latach dziewięćdziesiątych oraz następnych pełniła szereg funkcji naukowych na UMK, m. in. była współorganizatorką specjalizacji teatrologicznej na kierunku filologia polska, opiekunem Koła Naukowego Edytorsko-Tekstologicznego, Koła Teatrologów na Wydziale Humanistycznym, kierownikiem Studium Zaocznego Filologii Polskiej, członkiem Komisji Dydaktycznej na Wydziale Humanistycznym, członkiem, a następnie wiceprzewodniczącą i przewodniczącą Komisji Wydawniczej na Wydziale Filologicznym, członkiem Rady Bibliotecznej UMK. W 2001-04 pełniła funkcję kierownika międzyuczelnianego zespołu realizującego w OBTA UW projekt Przekształcenia antycznych mitów tematów i symboli w literaturze i sztuce romantyzmu i modernizmu. W 2001 została redaktorem naczelnym serii OBTA i ILP UMK Antyk Romantyków.W 2004 otrzymała tytuł naukowy profesora. W 2005 podjęła także pracę na UW w OBTA (od 2008 Instytut Badań Interdyscyplinarnych, od 2012 Wydział „Artes Liberales” UW) na stanowisku profesora wizytującego, gdzie zajęła się problematyką dziedzictwa greckiego w literaturze i kulturze romantyzmu. Od końca lat dziewięćdziesiątych kilkakrotnie przebywała na stypendiach i stażach badawczych, m.in. w Jesus College na Uniwersytecie w Cambridge, w Bibliotece Polskiej w Paryżu, w Grecji (m.in. na Uniwersytecie im. Arystotelesa w Salonikach i w National Hellenic Research Foundation w Atenach) i w Collegium Budapest na Węgrzech. Brała udział w kilkudziesięciu konferencjach naukowych (polskich i zagranicznych, część z nich współorganizowała na UMK i UW) oraz w międzynarodowych projektach, m.in. w East European Travel Writing on Europe, organizowanym przez University College, London’s School of Slavonic and East European Studies (zakończony w 2008), w Multiple antiquities – multiple modernities. Ancient histories in nineteenth century European cultures, organizowanym przez Collegium Budapest (2005), w International PhD project in the humanities na Wydziale „Artes Liberales” UW (w realizacji, z Międzynarodową Szkołą Humanistyczną Europy Wschodniej, MSH EW). W 2006-09 kierowała międzyuczelnianym zespołem realizującym projekt Filhellenizm romantyków – specyfika polska i konteksty europejskie (słowiańskie i zachodnie), a od 2011 projektem Sparta w literaturze i kulturze polskiej – od okresu staropolskiego do XX wieku. Między recepcją dziedzictwa greckiego a poszukiwaniem narodowej tożsamości. W 2007-2014 była redaktorem naczelnym kwartalnika Wydziału Filologicznego UMK „Litteraria Copernicana”; następnie weszła w skład Rady Naukowej tego pisma. W 2012 została wyróżniona Nagrodą Rektora UW. W 2013 otrzymała stanowisko profesora zwyczajnego na UMK. W 2014 odeszła z UMK i przeszła do pracy na Wydziale Artes Liberales UW. Odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2008) i Medalem Złotym za Długoletnią Służbę (2012). Mieszka w Toruniu.
TWÓRCZOŚĆ
1. Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności. [Studium]. Wwa: PIW 1986, 278 s. PAN IBL Historia Lit. Studia, 46.
Nagroda im. M. i K. Górskich przyznana przez Tor. Tow. Nauk. w 1989.
2. Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej. Tor.: UMK 1995, 171 s. Rozprawy UMK.
Zawartość: Wstęp. – Cz. I. Romantyczne wizerunki Grecji. Analizy i interpretacje: Byronowska wizja Grecji; Wizja Grecji w przedmowie do I tomu „Poezji” Adama Mickiewicza; Wizerunek Grecji w „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu” Juliusza Słowackiego; O podróży greckiej w twórczości Norwida. – Cz. II. Romantyczny mit Grecji. Syntezy: Grecja romantyków europejskich (problematyka badań nad hellenizmem i filhellenizmem literatury romantycznej); Egotyzm w romantycznych wyobrażeniach Grecji.
3. Los, miłość, sacrum. Studia o dramacie romantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji. Tor.: Wydawn. UMK 2003, 336 s.
Zawartość: Słowo wstępne. – Cz. I. Między Losem a Opatrznością – świat dramatów Juliusza Słowackiego: Antymisteryjność „Kordiana” (w kręgu romantycznej ironiczności); O losie w „Horsztyńskim”; Miłość i sacrum w „Mazepie”; Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego dwugłos o formach: „ariostycznej”, „homerycznej”, „eschylowskiej”; Wokół listów dedykacyjnych do „Balladyny” i „Lilii Wenedy”; O ostatniej pieśni chóru „Lilii Wenedy” – Słowackiego greckie sny o Polsce w „Grobie Agamemnona”; „Agezylausz” [J. Słowackiego]: między tragedią i misterium. – Cz. II. Dziady i teatr misteryjny Reduty: „Dziady” Mieczysława Limanowskiego; Trzy misteria. Dramaty romantyczne w interpretacji Mieczysława Limanowskiego; „Mickiewicz go na tej drodze prowadził…” Reduta jako laboratorium teatralne: między psychologią a metafizyką; „Hamlet” w kręgu Reduty. Hamlet, Szczęsny i polski teatr misteryjny. – Cz. III. Wobec romantycznych form i narodowych stereotypów: „Zwolon” Cypriana Norwida wobec stereotypów polskiego romantyzmu; Dwie interpretacje „Dziadów”: Czesława Miłosza i Jarosława Marka Rymkiewicza.
Przekł. ang. studium „Hamlet” w kręgu Reduty: „Hamlet” and the Reduta theatre. W: „Hamlet” East-West. Gdańsk 1998.
4. Juliusza Słowackiego „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. Glosy. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2011, 437 s. Wiek XIX, t. 5.
Zawiera także: H. Głębocki: Zaginiony raptularz J. Słowackiego z podróży na Wschód (1836-1837) – odnaleziony po 70 latach w zbiorach ros.
Wyd. w wersji elektronicznej Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2015, plik w formacie MOBI, EPUB.
5. „Agezylausz” Juliusza Słowackiego. Glosy. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2015, 325 s, [32] s. tabl. Wiek XIX, t. 6.
Wyd. w wersji elektronicznej Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2014, 403 s., plik w formacie EPUB MOBI.
Monografia historycznoliteracka i edytorsko-tekstologiczna utworu, wraz z nową edycją dramatu.
Artykuły, rozprawy i studia w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Romantyczne antynomie samotności. W: Od Kochanowskiego do Różewicza. Wwa 1988 s. 27-41. – O przestrzeni międzyludzkiego obcowania w „Horsztyńskim” Juliusza Słowackiego. „Acta Univ. Nicolai Copernici” 1989 nr 193 s. 49-75. – „Szybkość”: oraz „tempo” i „rytm” jako kategorie teatrologiczne. (Próba sformułowania pytań). W: Szybko i szybciej. Wwa 1996 s. 204-216. – Kilka słów o posągowej piękności marmurowej w twórczości Juliusza Słowackiego. W: Lustra historii. Wwa 1998 s. 107-116. – „Zdania i uwagi” i tzw. „Trzy urywki” Mickiewiczowskie. W: Wiersze Adama Mickiewicza. Analizy, komentarze, interpretacje. Łódź 1998 s. 197-208. – „Agezylausz” Juliusza Słowackiego – obszary świata poetyckiego. (Próba sformułowania pytań); Wokół Mickiewiczowskiej hermeneutyki kultury antycznej w wykładach lozańskich. Próba sformułowania pytań. W: Antyk romantyków: model europejski i wariant polski. Rekonesans. Tor. 2003 s. 359-375, 195-204. – Warsztat edytorski Czesława Zgorzelskiego jako wydawcy wierszy Mickiewicza. „Rocz. Hum.” 2003 s. 21-37.– Mickiewiczowska wizja dramatu i teatru w prelekcjach paryskich. W: Wykłady lozańskie Adama Mickiewicza. Katow. 2006 s. 159-170. – Motyw Sądu Bożego w dramaturgii Juliusza Słowackiego. (Zarys projektu lektury). W: Słowacki teatralny. Pozn. 2006 s. 177-185. – „Podróż” Zbigniewa Herberta – kilka uwag do próby lektury. W: Przez dwa stulecia. Tor. 2006 s. 379-390. – Romantyczny wojaż ironiczny – gra identyfikacji i obcości. W: Światy przedstawione. Tor. 2006 s. 93-101. – Mickiewiczowskie wizje egzystencji – pamięć jako ocalenie. W: Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Tor. 2007 s. 71-80. – Powieść o artyście w teatrze Krystiana Lupy. Próba sformułowania pytań. W: Księga Janion. Gdańsk [2007] s. 277-282. – Wizja Grecji w pismach Józefa Kremera. W: Józef Kremer (1806-1875). Kr. 2007 s. 167-179. – Wprowadzenie. Filhellenizm romantyków, specyfika polska i konteksty europejskie. Perspektywy badawcze; Romantyczni Spartanie i Majnoci. W kręgu filhellenizmu wielkich romantyków polskich. Rekonesans. W: Filhellenizm w Polsce. Rekonesans. Wwa 2007 s. 11-24, 202-226. – European identity and romantic irony: Juliusz Słowacki’s journey to Greece. [Przeł.] A. Wróbel. W: Under eastern eyes. A comparative introduction to East European travel writing on Europe. Budapest, New York 2008, s. 223-235. – Ciche ziarna i błyszcząc imiona. (Analiza i interpretacja wiersza Adama Mickiewicza „Pytasz za co Bóg trochą sławy mnie przyozdobił…”); „Nowy w duchu człowiek” i „echa śpiewane w niebie”. (Kilka uwag o wizji poezji w wierszu Juliusza Słowackiego „Nastał, mój miły, wiek eschylesowy…”). W: Poezja świadoma siebie. Toruń 2009 s. 57-65, 67-73. – Podróż grecka jako gatunek literacki, czyli o pewnej hipotezie badawczej. W: Album gdańskie. Gdańsk 2009 s. 735-742. – Antropologia romantyczna a idee antropologiczne humanizmu. W: Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej. Cz. 1. Paradygmaty – Tradycje – profile historyczne. Wwa 2009-2010. s. 477-496. – Kilka słów wprowadzenia. W: Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza. Wwa 2011 s. 7-16. – The myth of Sparta in Juliusz Słowacki and Cyprian Norwid’s dramas. Romantic reinterpretation of Greek heritage – the Polish variant. W: Multiple antiquities – multiple modernities. Frankfurt, New York 2011 s. 547-562. – Sparrows on Parnassus. W: Birthday beasts´ book. Wwa 2011 s. 93-99. – Byron jako uczestnik walk greckich w romantyzmie polskim. W: Filhellenizm w Polsce. Wwa 2012 s. 213-218, toż w jęz. ang.: Byron and the history of modern Greece from the perspective of Polish romanticism. [Przeł.:] A. Wróbel, J. Dutkiewicz. W: The place of Lord Byron in world history. London 2012. – Greckie liryki Cypriana Norwida („Marmur biały”, „Z listu do Włodzimierza Łubieńskiego”). W: Filhellenizm w Polsce. Wwa 2012 s. 235-248. – Grecja – miejsca zachowane i przemienione. W: Geografia Słowackiego, Wwa 2012, s. 329-338. – Grób Agamemnona na trasach greckich podróży (rekonesans). W: Stolice i prowincje kultury. Wwa 2012 s. 315-327. – Między tekstologią a sztuką interpretacji. Kilka uwag na marginesie edycji „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu” Juliusza Słowackiego. W: Spotkania w przestrzeni idei – słów – obrazów. Księga pamiątkowa dedykowana Prof. dr hab. Zofii Mocarskiej-Tycowej. Tor. 2012 s. 195-208. – Grecka podróż Herberta. W: Pogranicza, kresy, Wschód a idee Europy. Białystok 2013 s. 207-216. – Waning worlds and budding hopes: anti-idyllic visions of antiquity in Polish Romanticism. W: The missing link: classical reception in the „Younger” Europe. „Classical Receptions Journal”, Oxford 2013 vol 5. nr 3, s. 320-335. – Odnaleziony autograf francuskiego wiersza Juliusza Słowackiego. [Współaut.:] J. Brzozowski, E. Fradois, Z. Przychodniak. „Pam. Lit.” 2014 z. 2 s. 127-145. – Sparta w dialogach „greckich” dzieł Juliusza Słowackiego i Stanisława Wyspiańskiego (próba sformowania pytań)… W: Sparta w kulturze polskiej. Cz. 1. Wwa 2014 s. 197-218. – Cypr – terra incognito literatury polskiej? W: Cypr, dzieje, literatura, kultura. Wwa T. 2. 2015 s. 241-256. – Jeszcze o Majnotach… Przyczynek do lektury Mickiewiczowskiego „Giaura” i Norwidowskiego „Epimenidesa”. W: Sparta w kulturze polskiej. Cz. 2. Wwa 2015 s. 269-282. – From the history of the friendship between the founders of Reduta Theatre. [Przeł.] J. Dutkiewicz. W: De amicitia. Wwa 2016 s. 133-145. – Marii Żmigrodzkiej wizja romantyzmu polskiego. W: IBL w PRL. Studia i wspomnienia. [T.] 1. Wwa 2016 s. 274-297. – Słowo wstępu do fragmentów „Literatury Polski Odrodzonej 1918–1945” Artura Hutnikiewicza. W: Profesor. Pamięci Artura Hutnikiewicza. Tor. 2016 s. 139-154. – Historia i ironia. Wspomnienie o Profesor Marii Żmigrodzkiej. „Litteraria Copernicana” 2017 nr 2 s. 135-140.
Prace redakcyjne
1. Lustra historii. Rozprawy i eseje ofiarowane Profesor Marii Żmigrodzkiej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej. Pod red. M. Kalinowskiej i E. Kiślak. Wwa: Wydawn. IBL 1998, 278 s.
2. Mieczysław Limanowski. Człowiek, twórca, świadek czasów. Materiały z sesji naukowej. Toruń 1-3 grudnia 1995. Pod red. M. Kalinowskiej i A. Sadurskiego. Tor.: Wydawn. UKM 1998, 445 s.
3. Wiersze Adama Mickiewicza w podobiznach autografów. Część druga. 1830-1855. Oprac.: Cz. Zgorzelski. Red. nauk.: Z. Stefanowska i M. Kalinowska. Wr.: Ossol. 1998, 254 s. , [109] s., tabl.
4. Inspiracje Grecji antycznej w dramacie doby romantyzmu. Rekonesans. [Studia]. Pod red. M. Kalinowskiej. Tor.: A. Marszałek 2002, 317 s. Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej UW, Inst. Literatury. Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków.
5. M. Żmigrodzka: Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX wieku. Oprac.: M. Kalinowska i E. Kiślak. Wwa: Wydawn. IBL 2002, 522 s.
6. Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans. [Studia]. Pod red. M. Kalinowskiej i B. Paprockiej–Podlasiak. Tor.: Wydawn. Nauk. Grado 2003, 647 s. Antyk Romantyków.
7. Świat z tajemnic wyspowiadany… Studia o „Samuelu Zborowskim” Juliusza Słowackiego. Praca zbiorowa pod red. M. Kalinowskiej, J. Skuczyńskiego i M. Bizior. [Słowo wstępne:] M. Kalinowska. Tor.: Wydawn. UMK 2006, 382 s. Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej UW, Inst. Literatury Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków.
8. Światy przedstawione. Prace z historii i teorii literatury ofiarowane profesorowi Jerzemu Speinie. Pod red. M. Kalinowskiej, E. Owczarza, J. Skuczyńskiego, M. Wołka. Tor.: Wydawn. UMK 2006, 553 s.
9. Filhellenizm w Polsce. Rekonesans. Pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, J. Ławskiego i K. Tomaszuk. Wwa: Wydawn. UW 2007, 348 s. Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej UW, Inst. Literatury Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków.
10. Poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego. Struktura, konteksty, recepcja. Pod red. M. Kalinowskiej i M. Leszczyńskiego. Tor.: Wydawn. Nauk. UMK 2011, 461 s.
11. Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza wobec tradycji kultury polskiej i europejskiej. Próba nowego spojrzenia. Praca zbiorowa. Pod red. M. Kalinowskiej, J. Ławskiego i M. Bizior-Dombrowskiej. Wwa: Wydawn. UW 2011, 404 s.
12. Filhellenizm w Polsce. Wybrane tematy. Praca zbiorowa. Pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej i K. Tamaszczuka. Wwa: Wydawn. UW 2012, 400 s. Wydz. „Artes Liberales” UW, Inst. Literatury Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków
13. Wyspiański, Kazandzakis i modernistyczne wizje antyku. Red. nauk.: M. Borowska, M. Kalinowska, P. Kaniecki. Wwa: Wydz. „Artes Liberales” UW; Wydawn. Nauk. Sub Lupa 2012, 278 s.
14. Co Słowacki ma nam dziś do powiedzenia? Debaty Wydziału „Artes Liberales”. T. 5. Red. nauk.: M. Kalinowska, J. Kieniewicz i P. Kaniecki. Wwa: Wydz. „Artes Liberales” UW; Wydawn. Nauk. Sub Lupa 2013, 194 s.
15. Sparta w kulturze polskiej. Cz. 1-2. Wprowadzenie: M. Kalinowska. Wwa: Wydwn. Nauk. Sub Lupa. Wydz. „Artes Liberales” UW. Antyk Romantyków.
Cz. 1. Model recepcji, spojrzenie europejskie, konteksty greckie. Pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, J. Speiny i K. Tomaszuk. 2014, 557 s.
Cz. 2. Przekroje, syntezy, konteksty. Pr. zbiorowa pod red. M. Borowskiej, D. Kai, M. Kalinowskiej, J. Speiny. 2015, 411 s.
16. Profesor. Pamięci Artura Hutnikiewicza. Pod redakcją B. Burdzieja, M. Kalinowskiej i H. Ratusznej. Tor.: UMK 2016, 198 s. Litteraria Copernicana. 4.
Wyd. jako dok. elektroniczny; Tor.: UMK 2016, plik w formacie PDF.
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2008, 2013.
Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności
A. HUTNIKIEWICZ. Spraw. Tow. Nauk. w Tor. 1986 t. 40.
A. BAGŁAJEWSKI: Czy nasz romantyzm ma samotność? „Twórczość” 1990 nr 10.
P. JARMOCIK. „Ruch Lit.” 1990 z. 6.
J. LEOCIAK: Mowa – milczenie – samotność. „Nowe Książ.” 1990 nr 3.
T. Tyczyński. „Pam. Lit.” 1990 nr 3.
Grecja romantyków
R. KASPEROWICZ. „Znak” 1996 nr 8.
Z. PRZYBYŁA. „Pr. Nauk. WSP w Częst. Filol. Pol., Hist. i Teoria Lit.”1996 z. 6.
M. ŻMIGRODZKA. „Pam. Lit.” 1998 z. 1.
