Maria KORYTOWSKA

Autorka hasła: Katarzyna Batora

ur. 1947

Imiona metrykalne: Maria Elżbieta.

Prace podpisywała też nazwiskiem: do 1985 Cieśla, od 1986 także: Cieśla-Korytowska lub Korytowska (publikacje zagraniczne).

Historyk literatury.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 7 grudnia 1947 w Krakowie; córka Adolfa Cieśli, inżyniera architekta oraz muzyka, i Stanisławy z domu Batko. Uczyła się w IX Liceum Ogólnokształcącym im. I. Joteyki, a następnie w VII Liceum Ogólnokształcącym im. Z. Nałkowskiej w Krakowie; w 1965 zdała maturę. Następnie studiowała polonistykę oraz romanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). Po uzyskaniu w 1970 magisterium z polonistyki podjęła pracę w Instytucie Filologii Polskiej (później Instytut Polonistyki, od 2004 Wydział Polonistyki) UJ w Katedrze Literatury XIX wieku. W pracy badawczej zajęła się głównie literaturą i kulturą romantyzmu, historią idei, związkami między literaturą a sztuką oraz komparatystyką. Jako badaczka debiutowała w 1972 recenzją książki M. Janion pt. Romantyzm. Studia o ideach i stylu, zamieszczoną w „Tekstach” (nr 5). W tymże roku otrzymała magisterium z romanistyki. Recenzje, artykuły i przekłady publikowała m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1973, 1994, 2003), „Tekstach” (1974, 1979), „Literaturze” (1976, 1977), „Ruchu Literackim” (1978, 1982, 1992, 1994-95, 2015), „Znaku” (1983, 1986, 1993), „Tekstach Drugich” (1996), „Kwartalniku Filozoficznym” (1997, 2016), „Pracach Komisji Filologicznej. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk” (2007-08), „Acta Poloniae Historica” (2014), „Roczniku Komparatystycznym” (2015), „Alma Mater” (2017). W 1975 obroniła na UJ doktorat na podstawie pracy pt. Mityczna struktura wyobraźni Słowackiego (promotor prof. Kazimierz Wyka) i otrzymała stanowisko adiunkta na UJ. W tymże roku wyjechała do Francji, gdzie do 1977 była lektorką języka polskiego na Université Nancy II. W 1985 przebywała na stypendium Oxford Colleges Hospitality Scheme. W 1988 habilitowała się na UJ w zakresie literatury polskiej i porównawczej rozprawą pt. Romantyczna poezja mistyczna. Ballanche, Novalis, Słowacki. Brała udział w międzynarodowych konferencjach i kongresach m.in. w Paryżu, Lille, Grenoble, Nancy, Londynie, Oksfordzie, Lejdzie, Fryburgu, Atenach i Stambule. W 1990 założyła w Instytucie Filologii Polskiej UJ Zakład Komparatystyki Literackiej, przekształcony w 2000 w Katedrę Komparatystyki Literackiej, którego została kierownikiem; zorganizowała wówczas także studia komparatystyczne jako specjalność w obrębie polonistyki UJ, zaoczne studia komparatystyczne i Podyplomowe Studium Interdyscyplinarne i Komparatystyczne. W 1993 była założycielką Polskiego Towarzystwa Komparatystycznego (członka International Comparative Literature Association, ICLA/AILC), którego została prezesem, a w 1998-2000 także członkinią Komitetu Wykonawczego ICLA/AILC. W 1999 uzyskała tytuł naukowy profesora, po czym w 2000 otrzymała nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 2006 – profesora zwyczajnego UJ. W 2007 została redaktorem naczelnym założonej przez siebie serii UJ Komparatystyka Polska. Tradycja i współczesność (do 2015 wydano siedemnaście tomów). W 2009 weszła w skład Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. W 2010 zorganizowała kierunek studiów polonistyka – komparatystyka na Wydziale Polonistyki UJ (studia licencjackie i magisterskie), a także podyplomowe studium interdyscyplinarne i komparatystyczne (Wiedza o literaturze, kulturze i sztuce). W 2013 została członkiem korespondentem PAU. Odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1998), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2000), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2002), Złotym Medalem za Długoletnią Służbę (2011), Nagrodami Rektorskimi UJ I stopnia (2011) i II stopnia (2012), Krzyżem Wolności i Solidarności (2011) oraz Odznaką „Honoris Gratia”, przyznaną za szczególne zasługi na rzecz m. Krakowa (2017). Mieszka w Krakowie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Mityczna struktura wyobraźni Słowackiego. Wr.: Ossol. 1979, 114 s. Z prac Inst. Filol. Pol. UJ. PAN Komitet Nauk o Literaturze Polskiej. Rozprawy Lit., 27.
Podp.: Maria Cieśla. – Rozprawa doktorska.
Zawiera rozdziały: I. Wyznaczniki mitu; II. Składniki mitu kreowanego przez poetę; III. Świadomość mityczna Słowackiego.
2. Romantyczna poezja mistyczna. Ballanche, Novalis, Słowacki. Kr.: Znak 1989, 271 s.
Rozprawa habilitacyjna.
3. „Dziady” Adama Mickiewicza. Wwa: WSiP 1995, 183 s. „Bibl. Analiz Lit.”, 79. Wyd. 2 tamże 1998.
4. O romantycznym poznaniu. Kr.: WL 1997, 634 s. Bibl. Romantyczna.
Zawiera tekst M. Cieśli-Korytowskiej pt. „Romantyzm a poznanie”, s. 8-201, oraz antologię tekstów z epoki związanych z tym tematem, s. 205-532 i przypisy do antologii, s. 533-614.
5. O Mickiewiczu i Słowackim. [Studia]. Kr.: Universitas 1999, 225 s.
Zawartość: Wstęp. – Topika i symbolika mistycznych pism Słowackiego; Metaforyka poznania u Słowackiego; O wolności mesjasza – „Samuel Zborowski” Juliusza Słowackiego; Etyczny aspekt mesjanizmu Juliusza Słowackiego; O formie dramatycznej „Samuela Zborowskiego”; Słowiańszczyzna w oczach polskich romantyków; Co Mickiewicz i Słowianie mają do ofiarowania Zachodowi?; Polski romantyk w poszukiwaniu tożsamości [dot. twórczości A. Mickiewicza, J. Słowackiego, Z. Krasińskiego]; O polskim bohaterze romantycznym po latach; Spór jako element kreacji świata przedstawionego w „Dziadach”; Zagadnienie poznania w „Dziadach”; Dlaczego romantycy nienawidzili Newtona. (Z dziejów romantycznej gnoseologii: Goethe, Blake, Mickiewicz); O wzniosłości „Dziadów”.
Przekł. franc. studium: Etyczny aspekt mesjanizmu Juliusza Słowackiego pt. L’aspect éthique du messianisme de J. Słowacki. W: Messianisme et slavophilie. Cracovie 1987 s. 67-77.
6. Romantyczne przechadzki pograniczem. [Studia]. Kr.: Universitas 2004, 366 s., [12] k. tabl.
Zawartość: I. Z kim się muzyką podzielę? [dot. wątków muzycznych w twórczości Mickiewicza]; II. Szmery i trzaski w „Panu Tadeuszu”; III. Jak wyrazić smutek? [dot. wierszy: A. Mickiewicz: „Te rozkwitłe świeżo drzewa”; J. Słowacki: „Hymn o zachodzie słońca”]; IV. Dlaczego się minęli? [dot. J. Słowackiego i F. Chopina]; V. Duch czy „kałkuł”? [dot. poglądów F. Chopina oraz polskich romantyków na istotę muzyki]; VI. Czy Norwid tańczył krakowiaka?; VII. Dlaczego tu nikt nie śpiewa? [o roli pieśni w twórczości romantyków]; VIII. Słowa muzyka [dot. listów Chopina]; IX. Wypowiedzieć muzykę [o utworach poetyckich na temat Chopina].
7. Autor, autor! [Studia]. Kr.: Wydawn. UJ 2010, 230 s.
Zawartość: „W poezji liliowym oparze”, czyli krytyk w lustrze literatury; Co mnie dziwi w „Widzeniu” Mickiewicza; Jak wyrazić smutek? [poz. 6]; „Uciec z duszą na listek” [dot. podróży A. Mickiewicza]; Czy Norwid tańczył krakowiaka? [poz. 6]; Duch czy „kałkuł”? [poz. 6]; Pułapka Norwida; O bohaterach Juliusza Słowackiego; Brzydota (u) Słowackiego; Miłość romantyczna Słowackiego – mit czy kompleks?; Piękno oblicza, piękno ducha; O mężnych kobietach romantyzmu; „Sadźmy, przyjacielu, róże! – czyli o optymizmie [dot. wiersza S. Goszczyńskiego: „Przy sadzeniu róż”]; Comparaison n’est pas raison [dot. podobieństw między „Czarodziejską górą” T. Manna i „Dziadami” A. Mickiewicza]; Czy komparatyście wolno kochać?, – nadto posł.: [M. Korytowska] U. von Aachen: Nieskończenie subtelnie…
8. Te książki zbójeckie… [Esej]. Kr.: Wydawn. UJ 2011, 251 s. Komparatystyka Polska.
Dot.: A. Mickiewicz: Dziady, cz. IV; M. de Cervantes: Don Kichote; Listy Abelarda i Heloizy; Tristan i Izolda (fragmenty średniowieczne); Dante Alighieri: Boska Komedia. Pieśń V. Piekło; J.J. Rousseau: Julia czyli Nowa Heloiza; J.W. Goethe: Cierpienia młodego Wertera; F. Schiller: Zbójcy; G. Byron: Don Juan; S. Kierkegaard: Dziennik uwodziciela; Ch. de Laclos: Niebezpieczne związki; Stendhal: Czerwone i czarne; G. Flaubert: Pani Bovary; L. Tołstoj: Anna Karenina; J. Bédier: Dzieje Tristana i Izoldy.

Artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Folklorystyczny aspekt „Króla-Ducha” Juliusza Słowackiego. W: Ludowość dawniej i dziś. Wr. 1973 s. 57-77. – „Rękopis znaleziony w Saragossie” [J. Potockiego] rozpisany na głosy. „Pam. Lit.” 1973 z. 4 s. 43-68. – Słowackiego mit o sobie. „Teksty” 1974 nr 3 s. 80-93. – „Beatryks Cenci” [J. Słowackiego] – czerwona tragedia. „Ruch Lit.” 1978 nr 1 s. 45-53. – Ballanche – prorok nieśmiały. „Teksty” 1979 nr 6 s. 131-151 [analiza utworu P.-S. Ballanche’a „La vision d’Hébal, chef d’un clan écossais”]. – L’univers mystique d’un poète polonais. W: “Revue du dix-neuvième siècle. L’ ombre de l’histoire” 1978 nr 19 s. 64-74. – Topika i symbolika przedmistycznych i mistycznych pism Słowackiego. W: Słowacki mistyczny. Wwa 1981 s. 160-170. – Z badań nad mistycyzmem. (O potrzebie uściślenia znaczeń). „Ruch Lit.” 1982 nr 5/6 s. 247-261. – Mickiewicz et les Slaves. Que peuvent-ils offrir a l’Occident? W: The Slavs in the eyes of the Occident, the Occident in the eyes of the Slavs. Cracow 1992 s. 83-95. East European Monographs, 355. – Rozkład formy dramatycznej „Samuela Zborowskiego” pod wpływem mistycyzmu Słowackiego. W: Dramat i teatr romantyczny. [T.] 1. Wr. 1992 s. 93-109. – L’Apocalypse romantique: „Samuel Zborowski” de Jules Slowacki. „IRIS”, Grenoble (Francja) 1995 nr 15. – Komparatystyka w Polsce. „Ruch Lit.” 1995 z. 4 s. 521-530, przedr. w: Wiedza o literaturze i edukacja. Wwa 1996 s. 614-623, wersja franc.: La Littérature comparée en Pologne. „Bulletin de Littérature Générale et Comparée”, Paris 1996 nr 19. – Narodowy i ponadnarodowy charakter „Dziadów” Adama Mickiewicza = Le caractère national et supranational des „Aïeux” d’Adam Mickiewicz. W: Narodowy i ponadnarodowy charakter literatury. Kr. 1996 s. 95-103; 104-113. – Zosia z barankiem a intertekstualizm. W: Lustra historii. Wwa 1998 s. 75-78. – Kordian par Juliusz Słowacki. W: Le héros romantique et l’histoire. Paris 1999 s. 169-191. – La conception mickiewiczienne de l’homme (d’après les „Aïeux”). W: Adam Mickiewicz. Kontext und Wirkung. Freiburg/Schweiz 1999 s. 103-115 – Un comparatiste polonais au Collège de France. W: Littérature comparée. Théorie et pratique. Paris 1999 s. 93-107. – La spécificité du romantisme polonais. W: Identity and alterity in literature, 18th-20th c. T. 1. Athens (USA) 2000 s. 235-245. – Słowacki i Wordsworth o dojrzewaniu. W: Juliusz Słowacki – poeta europejski. Kr. 2000 s. 28-40. – On the romantic cognition. W: Romantic poetry. Amsterdam 2002 s. 39 -53. – Chopin in Vienna. W: Austria and Austrians. Image in world literature. Tübingen 2003 s. 221-231. – Słowacki a kalokagathia. W: Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Tor. 2003 s. 263-270. – Od autobiografii do … w „Czarnych” i „Białych kwiatach”. W: Biografie romantycznych poetów. Pozn. 2007 s. 263-276. – To wszystko trwa jak Szopen… w poezji polskiej. W: Chopin w kulturze polskiej. Wr. 2009 s. 193-219. – Hic mulier? O mężnych kobietach romantyzmu. W: Persefona, czyli dwie strony rzeczywistości. Kr. 2010 s. 231-247. – My z niego wszyscy. Jan Gwalbert Pawlikowski „Mistyka Słowackiego”. W: Słowacki mistyczny – rewizje po latach. Wwa 2011 s. 261-270. – Mickiewicz et l’Europe. W: Mickiewicz – Turcja – Europa. Wwa 2012 s. 221-231. – Sprostać wyzwaniom. W: Prace Herkulesa. Kr. 2012 s. 331-355. – Tragiczny Irydion? W: Wokół Krasińskiego. Kraków 2012 s. 91-115. – Co zabiło Gustawa? W: Dziady nasze mają to szczególnie… Studia i szkice współczesne o dramacie Adama Mickiewicza. Wwa 2013 s. 83-99. – Mistrz i uczeń. W: Olimp – ideał, doskonałość, absolut. Kr. 2014 s. 85-109. – Liczebność Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII w. „Kwart. Hist.” 2015 nr 2 s. 245-268. – Tragizm w „Panu Tadeuszu”. „Ruch Lit.” 2015 nr 2 s. 143-155. – Raz tylko… „Polen Lieder”. „Rocz. Komparatystyczny” 2015. R. 6 s. 109-137. – Akrasja w filozofii i literaturze. „Kwart. Filoz.” 2016 t. 44 z. 1 s. 5-27.

Przekład

1. Feliks Jasieński i jego Manggha. Wstęp i oprac.: E. Miodońska-Brookes. Wybór tekstów franc. i pol.: M. Cieśla-Korytowska i E. Miodońska-Brookes. Przekł. tekstów z franc.: M. Cieśla-Korytowska. Kr.: Universitas 1992, 381 s., [40] s. tabl. Select.

Prace redakcyjne

1. Messianisme et slavophilie. Colloque polono-français, 2-7 octobre 1985, Cracovie Université Jagellonne. [Red. i wstęp:] M. Cieśla-Korytowska. Cracovie: UJ 1987, 206 s. Varia – UJ, 227.
2. The Slavs in the eyes of the Occident, the Occident in the eyes of the Slavs. [Red.:] M. Cieśla-Korytowska. Cracow: Universitas; East European Monographs 1992, 127 s. East European Monographs, 355.
3. Narodowy i ponadnarodowy charakter literatury = National and supranational character of literature = Nationaler und übernational Charakter der Literatur = Le caractère national et supranational de la litterature. Studia i rozprawy. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej. Kr.: Universitas 1996, 476 s.
Materiały z sesji zorg. w Kr. 15-18 listopada 1995. – Tekst częściowo w jęz. ang., franc., niem.
4. O Kazimierzu Wyce. W dwudziestolecie śmierci. Materiały z sympozjum poświęconego Kazimierzowi Wyce, Modlnica, 1995. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej. Kr.: Universitas 1996, 85 s.
5. A. Mickiewicz: Dziady. Oprac.: M. Cieśla-Korytowska. Kr.: Universitas 1998, 359 s.
6. Juliusz Słowacki – poeta europejski. Red.: M. Cieśla-Korytowska, W. Szturc, A. Ziołowicz. [Wstęp:] M. Cieśla-Korytowska. Kr.: Universitas 2000, 205 s.
Materiały z konferencji.
7. Archipelag porównań. Szkice komparatystyczne. Red. [i wstęp]: M. Cieśla-Korytowska. Kr.: Universitas 2007, 298 s. Komparatystyka Pol.
8. Dziedzictwo Odyseusza. Podróż, obcość i tożsamość, identyfikacja, przestrzeń. Red.: M. Cieśla-Korytowska, O. Płaszczewska. Kr.: Universitas 2007, 459 s. Komparatystyka Pol.
9. Oblicza Narcyza. Obecność autora w dziele. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej, M. Siwiec. [Tłum. tekstów:] K. Spiechlanin. Kr.: Wydawn. UJ 2008, 623 s., [34] s. tabl. Komparatystyka Pol.
10. J.G. Pawlikowski: Mistyka Słowackiego. Przedm.: K. Tarnowski. Pod red. [ze wstępem i komentarzami] M. Cieśli-Korytowskiej. Kr.: Wydawn. UJ 2008, XXI, 422 s. Komparatystyka Pol.
11. Ja – poeta Juliusz Słowacki. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej. Kr.: Wydawn. UJ 2010, 202 s.
12. Persefona, czyli dwie strony rzeczywistości. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, M. Sokalskiej. Kr.: Wydawn. UJ 2010, 551 s., [16] s. tabl.
13. Prace Herkulesa. Człowiek wobec wyzwań, prób i przeciwności. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, O. Płaszczewskiej. Kr.: Wydawn. UJ 2012, 644 s. Komparatystyka Pol.
14. Olimp. Ideał, doskonałość, absolut. Pod red. M. Cieśli-Korytowskiej, I. Puchalskiej. Kr.: Wydawn. UJ 2014, 553 s. Komparatystyka Pol.

Zob. też Przekład poz. 1

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2015.

• M. ZACZYŃSKI: Maria Cieśla-Korytowska – biobibliografia. W: Loci (non) communes. Kr. 2017.

Mityczna struktura wyobraźni Słowackiego

• E. ŁUBIENIEWSKA. „Pam. Lit.” 1981 z. 4.

Romantyczna poezja mistyczna

• S. BURKOT. „Ruch Lit.” 1990 z. 4/5.
• D. SIWICKA: Słowacki i słońce. „Teksty Drugie” 1990 nr 5/6.
• A. MEST’AN. „Revue de Littérature Comparée”, Paryż 1993 R. 67 nr 2.

O romantycznym poznaniu

• J. BOROWCZYK. „Pozn. Stud. Polonist. Ser. Lit.” 1998 t. 5.
• J. LEOCIAK: Pragnienie objęcia całości. „Nowe Książ.” 1998 nr 7.
• K. TURAJ-KALIŃSKA: Nagi Newton. „Universitas” 1998 nr 21 [właśc. 22].

Romantyczne przechadzki pograniczem

• K. MACIĄG: Romantyczne pogranicza, czyli o muzycznych zainteresowaniach Mickiewicza i literackich talentach Chopina. „Fraza” 2005 nr 4.
• J. DĄBROWSKA. „Ruch Lit.” 2006 z. 6.

Feliks Jasieński i jego Manggha

• M. WYKA: Lektury kwartalne. „Zesz. Lit.” 1993 nr 43.
• W. ODOROWSKI: „Manggha” wskrzeszona. „Nowe Książ.” 1994 nr 2.

Messianisme et slavophilie

• P. DREUS. „Revue de Littérature Comparée”, Paryż 1993 r. 67 nr 2.

The Slavs in the eyes of the Occident, the Occident in the eyes of the Slavs

• S. DIXON. „The Slavonic and East European Review”, Londyn 1994 t. 72 nr 2.
• P. DREUS. „Revue de Littérature Comparée”, Paryż 1994 r. 68 nr 3.