Marian KISIEL
ur. 1961
Krypt. i pseud.: m., (m), M.K., raM, Zbigniew Marek.
Historyk literatury, krytyk literacki, poeta.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzony 7 grudnia 1961 w Jędrzejowie; syn Stanisława i Józefy z Antoszewskich, rolników. W 1981 ukończył Technikum Elektryczne im. I. Pawłowicza Kamyszewa w Sosnowcu, po czym rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Śląskim (UŚl.). Debiutował w 1980 utworem poetyckim Pieśni, ogłoszonym w tyskim tygodniku „Echo” (nr 33). W 1983 rozpoczął współpracę z miesięcznikiem „Poezja”, w którym zamieszczał recenzje i artykuły. Wiersze i recenzje publikował też w czasopismach studenckich „Kwartał” (od 1983; w 1987 został zastępcą redaktora naczelnego pisma) i „Student” (1986-88) oraz w pismach „Fakty” (1985-88), „Pismo Literacko-Artystyczne” (1986-88), „Radar” (1986-87), „Życie Literackie” (1986-89), a także w antologiach poetyckich. W 1984 otrzymał stypendium Naczelnej Rady Kultury ZSP. Ukończywszy studia w 1986, został zatrudniony w sekretariacie Zakładu Filologii Germańskiej. Od 1987 był asystentem (z przerwą w latach 1988-89, kiedy odbywał służbę wojskową w Szkołach Podchorążych Rezerwy w Szczecinie i Tczewie), a od 1989 starszym asystentem w Instytucie Literatury i Kultury Polskiej (od 1991 Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, INoLP, od 2005 Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. I. Opackiego) UŚl. W 1987-88 pracował na pół etatu w tygodniku „Życie Literackie”. W 1989 otrzymał Stypendium im. T. Borowskiego. Rozpoczął stałą współpracę jako recenzent z miesięcznikiem „Twórczość” (1989-96, 2000-01). W 1991 otrzymał stopień doktora na podstawie rozprawy Twórczość Adama Czerniawskiego (promotor prof. Włodzimierz Wójcik) i został zatrudniony na stanowisku adiunkta w INoLP. W 1992 i 2004 był redaktorem naczelnym „Rocznika Sosnowieckiego”, w którym także zamieszczał recenzje, a w 1995-2003 kierownikiem działu krytyki i eseju w miesięczniku „Śląsk” (i odtąd stale w nim publikował). Współpracował też m.in. z „Opcjami” (1995-98, 2001) i „Nowymi Książkami” (stale w 1998-2005). W 1993 wszedł w skład Komisji Historycznoliterackiej Oddziału PAN w Katowicach. W latach 1993-98 był sekretarzem, a następnie wiceprzewodniczącym Towarzystwa Zachęty Kultury, w 1993 członkiem-założycielem Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego w Katowicach (w 1993-2001 sekretarz, 2001-05 i od 2013 wiceprezes, 2005-13 członek zarządu). W 1998 został członkiem Towarzystwa Literackiego im. T. Parnickiego, a w 2000 SPP. W 1996-2002 był zastępcą dyrektora INoLP UŚl. W 1999 uzyskał habilitację na podstawie książki Zmiana. Z problemów świadomości literackiej przełomu 1955-1959 w Polsce (wyd. 1999) i w 2000 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego UŚl. W 2002-08 pełnił funkcję dyrektora INoLP, w 2002 został kierownikiem Zakładu Literatury Współczesnej, w 2008-11 był kuratorem Zakładu Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki w tymże Instytucie. W 2008 wszedł do Senatu Uniwersytetu Śląskiego i został przewodniczącym Senackiej Komisji ds. Kadry Naukowej. Okresowo pracował także jako profesor w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie (2002-04), Wyższej Szkole Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach (2005-06), Wyższej Szkole Mechatroniki w Katowicach (2009-10). W 2004 został członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN, m.in. w Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej przy Komitecie (2004-07). W 2004 uzyskał tytuł naukowy profesora, a w 2007 otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego UŚl. W 2008 został ekspertem Państwowej Komisji Akredytacyjnej i przewodniczącym Komitetu Okręgowego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego w Katowicach. W tymże roku objął funkcję prodziekana ds. Rozwoju i Promocji Wydziału Filologicznego UŚl., a w 2010 pełnomocnika rektora ds. reprezentowania uczelni w Akademii „Artes Liberales”. W 2011-13 kierował Studiami Podyplomowymi Logopedii i Medialnej Emisji Głosu, w 2013 był pomysłodawcą i współtwórcą Centrum Logopedii i Audiodeskrypcji UŚl. Został członkiem rady naukowej czasopism „Śląskie Studia Polonistyczne”, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, „Tematy i Konteksty”, „Logopedia Silesiana” (przewodniczący rady naukowej). W 2012 był laudatorem w przewodach doktorskich honoris causa dla Sławomira Mrożka (UŚl.) i Wiesława Myśliwskiego (Uniwersytet Rzeszowski). Za zasługi na polu nauki i na rzecz kultury polskiej otrzymał wiele nagród, w tym Medal im. S. Grochowiaka (1988), Nagrodę Funduszu Literatury (1990), dwukrotnie Nagrodę Artystyczną dla Młodych Twórców Wojewody Katowickiego (1992, 1994), Nagrodę Literacką im. M. Jodłowskiego (1996), nagrodę torontońskiej Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich (2003) i Miasta Sosnowca (2004). W 2015 Senat Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie nadał mu tytuł doktora honoris causa. Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2002), Złotą Odznaką za Zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego (2005), Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005), Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego (2006), Srebrnym Krzyżem Zasługi (2006), Odznaką Honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej (2007).
W 1990 ożenił się z Joanną z domu Dusiło, polonistką; ma syna Michała (ur. 1991), anglistę. Mieszka w Katowicach.
TWÓRCZOŚĆ
1. Götterdämmerung – emigracja wewnętrzna – Reduta. O literaturze i pokoleniu literackim lat osiemdziesiątych. [Szkic]. Sosnowiec: Piwnica Lit. „Remedium” 1983, [44] s. powiel.
Zawartość: Dwa pokolenia [po Sierpniu 1980 i Grudniu 1981]; Pokolenie Reduty; Literatura młodych po Sierpniu i Grudniu; Dyspozycje światopoglądowe; Stan na dzisiaj.
2. Nie śnijcie mnie w waszych snach. [Wiersze]. Sosnowiec: Studenckie Centrum Kultury RU [Rady Uczelnianej] ZSP UŚl. „Zameczek-Remedium”, Piwnica Lit. „Remedium” 1983, 19 s., Tomiki Debiutanckie PL [Piwnicy Lit.] „Remedium”.
3. Zanim rozpierzchniemy się w słowach. [Wiersz]. Sosnowiec: Studenckie Centrum Kultury RU [Rady Uczelnianej] ZSP „Zameczek-Remedium” 1984, [4] s.
Zaproszenie na wieczór autorski.
4. U podstaw twórczości Adama Czerniawskiego. [Studium ]. Gliwice: „Wokół Nas” 1991, 125 s.
5. Czego nie ma w podręcznikach języka polskiego. Mały przewodnik po współczesnej literaturze polskiej. Gliwice: „Wokół Nas” 1992, 115 s.
6. Kronika nocy. Wiersze z lat 1982-1990. Wwa: Staromiejski Dom Kultury 1992, 54 s. Rękopisy Nie Płoną.
7. Gdy stoję tak nieruchomo. [Wiersze]. Katow: Tow. Zachęty Kultury 1993, 40 s.
8. Bliżej zimy niż lata. Wiersze, przekłady, imitacje. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1995, [70] s.
9. Mały leksykon kultury. Kierunki, style, tendencje. [Współaut.:] J. Kisielowa, Z. Marcinów. Katow.: Videograf II 1996, 276 s.
10. Więzy i wzloty. Przełom 1955-1959 w literaturze polskiej – próba modelu. Kielce: Szumacher 1996, 49 s. PAN. Oddz. w Katow. Komisja Hist.-lit. Przedr. zob. poz. 15, 16.
11. Świadectwa, znaki. Glosy o poezji najnowszej. Katow.: Śląsk 1998, 240 s.
12. Od Różewicza. Małe szkice o poezji. Katow.: Forum Sztuk 1999, 143 s.
Zawartość: I. Na początku był „Niepokój”; Dylematy Różewiczowskie; Poezja i godność; Role poety; Wiersz – „znieruchomiały obraz świata”; Dwa krajobrazy tej samej kultury; Uwiedziony; Młodzi i Różewicz. – II. Czytanie Herberta; Akwinata przewrócił się w niebie. – III. Poetyka wielogłosowości; Głosów zbieranie; „Poezja jest metaforą”. – IV. Symbolizm egzystencjalny; Pośrodsku cienia i światła; W stronę milczenia. – V. „Prawdą jest to, co nas wiąże”; Rozmowa – znak obecności; „Przestań się bać, nie pisać”.
13. Zmiana. Z problemów świadomości literackiej przełomu 1955-1959 w Polsce. Katow.: Wydawn. UŚ 1999, 145 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 1788. Wyd. 2 [popraw.] tamże 2014, 220 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 3147.
Zawartość: Wstęp: Symboliczna data polskiej kultury; Potrzeba syntezy; Słowo o książce. – Dialektyka przełomu 1955-1959 w Polsce: Wprowadzenie; Światopogląd; Tradycja; Nowa faza kultury; Porządki literatury; Zakończenie. – Egzystencjalizm doby Października. Prolegomena recepcyjne: Wprowadzenie; Wrogowie i sprzymierzeńcy; Zmiana paradygmatu; Zakończenie. – O model literatury nowoczesnej: Wprowadzenie; Plastyka; Poezja; Proza; Zakończenie. – Od „realizmu socjalistycznego” do „literatury tematu”: Wprowadzenie; Między realizmem i awangardą; W stronę literatury tematu; Zakończenie.
14. Pamięć, biografia, słowo. Szkice o poetach dwóch generacji. Katow.: Gnome 2000, 121 s., Obrazy Lit. XX w., t. 4.
Zawartość: Tragiczna świętość. O „Rodzie Anhellich” Zdzisława Stroińskiego; Skrwawiony mit. O „Śniły mi się szarże…” Zdzisława Stroińskiego; Pamięć, biografia, poezja. Przypisy do wierszy Tadeusza Różewicza; Poeta „punktu zero”. Tadeusz Różewicz wobec „cezury oświęcimskiej”; Bunt i satyra. Poeci z Kontynentów wobec fantazmatów polskości; Szkic do portretu Bogdana Caykowskiego; Metapoezja. Adama Czerniawskiego istnienie w wierszu.
15. Pokolenia i przełomy. Szkice o literaturze polskiej drugiej połowy XX wieku. Katow.: Wydawn. UŚl. 2004, 181 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 2205.
Zawartość: Pięćdziesięciolecie. Próba periodyzacji literatury polskiej po 1939 roku; Obecność emigracji. Literatura polska na obczyźnie w krajowej świadomości badawczej; Skamander i Awangarda? O nową typologię poezji polskiej na obczyźnie po 1939 roku; Polrealizm. Przyczynek do opisu współczesnych doktryn literackich; Więzy i wzloty. Przełom 1955-1959 w literaturze krajowej – próba modelu [por. poz. 10, 16]; Między kulturą rodzimą i obcą. Doświadczenie poetyckie londyńskiej grupy Kontynenty; Zjawa pokolenia. Uwagi o generacji 60; Strategia i poetyka Nowej Fali. Szkic materiałowy; Nazwy młodej poezji po 1968 roku. Szkic materiałowy; Przełom 1980-1989: hipoteza zmiany kulturowej.
16. Przypisy do współczesności. [Szkice]. Katow.: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katow.; Ag. Artyst. Para 2006, 183 s.
Zawartość: Współczesność, czyli nieciągłość faktografii. – Druga Wojna: Ocean wojny. O „Pamiętniku po klęsce” Kazimierza Wyki; Zerwane przymierze. O wierszu „Bóg” Zdzisława Stroińskiego; Krajobraz po klęsce. O wierszu „Staw się zaplątał” Zdzisława Stroińskiego; Ponura polskość. O wierszu „Polska” Zdzisława Stroińskiego; Prawdziwy debiut Różewicza. – Wielki Przełom: Gatunek i forma świata. Wstępna próba opisu form poetyckich przełomu 1955-1959 [por. poz. 10, 15]; Osąd historii, rodowodu i zbrodni. O „Ziemi przypisanym” Juliana Kawalca; Apologeta moderny. Rzecz o Ryszardzie Zenglu. – Emigracja: Aksjomat Ihnatowicza. Przypis do światopoglądu londyńskiej grupy Kontynenty; Krytyka literacka na emigracji. Rekonesans.
17. Wypominki. Wiersze z lat 1995-2008. Katow.: Śląsk 2009, 43 s.
18. Ananke i Polska. O liryce Zdzisława Stroińskiego. Katow.: Wydawn. UŚl. 2010, 165 s., Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 2833.
19. Czułość. Wiersze. Katowice: Śląsk 2011, 41 s.
20. Było i się zmyło. Wiersze. Katowice: Śląsk 2012, 64 s.
21. Critica varia. Katow.: Wydawn. UŚl. 2013, 256 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 3062.
Zawartość: Antescriptum: Współczesność: tekst umykający. – Przeglądy: Narracje emigracyjne. O typologiach prozy polskiej na obczyźnie po roku 1939; Tekst Orientacji. Jak czytano/czytamy „nieobecne pokolenie”; Po roku 1989. Jak możliwa jest synteza literatury polskiej. – Portrety: Prawo sądu. O Stanisławie Baczyńskim; Historiozof polskiej emigracji. Tymon Terlecki w pierwszych latach drugiego wychodźstwa niepodległościowego; Pamięć i widmo świata. O „Rozmowach z Marią Kuncewiczową”; Krytyka jako autobiografia. Szkic do portretu Jacka Łukasiewicza; Literatura, czyli świat. O Andrzeju K. Waśkiewiczu; Marzenie i śmierć. O Stefanie Szymutce. – Rozmowy: Z Katowic na wojnę. Rozmowa z Wojciechem Żukrowskim; Romantyzm to walka o oddech. Rozmowa z Ireneuszem Opackim; O literaturze, literatach i badaniach literackich. Rozmowa z Henrykiem Markiewiczem. – Laudacje: „Nic, najwyżej piękno”. Pochwała Czesława Miłosza; Jeden z pokolenia. Pochwała Tadeusza Różewicza; Jeden z nas. Pochwała Sławomira Mrożka; Kulturę umarłą przeniósł do wieczności literatury. Pochwała Wiesława Myśliwskiego.
22. Droga. [Wiersze]. Katowice: Śląsk 2013, 66 s.
23. Ruiny istnienia. Szkice o poetach mniej obecnych. Katow.: Wydawn UŚl. 2013, 154 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 3047.
Zawartość: Poezja świadectwa. Wprowadzenie do „Hymnów” Józefa Wittlina; Ekstaza i płacz. O jednej balladzie Emila Zegadłowicza; Płacz i euforia. O dwóch wierszach śląskich Juliana Przybosia; Norma Dnia i Pasja Nocy. Glosa do symboliki poetyckiej Tadeusza Sułkowskiego; Między przepaściami. O poezji Wilhelma Szewczyka; Teologia losu. Noty o poezji Bogdana Czaykowskiego; Ruiny istnienia. O poezji Andrzeja K. Waśkiewicza.
24. C’est la vie. Wiersze. Katow.: Śląsk 2014, 59 s.
25. Martwa natura. [Wiersze]. Katow.: Śląsk 2015, 57 s.
26. Między wierszami. Jedenaście miniatur krytycznych. Katow.: Wydawn UŚl. 2015, 120 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 3379.
Zawartość: ?
27. Łazarz. [Wiersze]. Katow.: Śląsk 2016, 55 s.
28. Wieniec dla zmarłych. Wybór wierszy w układzie autora. Posł.: K. Niesporek. Katow.: Śląsk 2017, 81 s.
Studia i artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Poezja w świetle filozofii literatury. O „wewnętrznej” teorii poznania w twórczości Adama Czerniawskiego. W: Poezja i nostalgia. Katow. 1987 s. 134-152. – Wybory Ryszarda Milczewskiego-Bruno. „Pis. Lit.-Artyst.” 1987 nr 11-12 s. 230-240. – Czy istnieje młoda poezja? W: Moje miejsce: Wczoraj i Dziś. Kr. – Chorzów 1988 s. 91-105. – Nowa Fala: wprowadzenie do tematu. „Pis. Lit.-Artyst.” 1988 nr 9 s. 96-104. – „Z gapiostwa, z ekstazy i z niebycia”. O niektórych aspektach światopoglądu Marii Kuncewiczowej. W: W stronę Kuncewiczowej. Katow. 1988 s. 19-30. – „Co też mogłem mieć przed sobą?” Propozycja interpretacyjna „Królewicza” Edwarda Stachury. W: Małe formy prozatorskie. Katow. 1990 s. 62-73. – Polskie przekłady „Requiem” Anny Achmatowej. Uwagi wstępne. W: Przekład Artystyczny. T. 2. Katow. 1991 s. 31-43. – Kontynenty. W: Literatura emigracyjna 1939-1989. T. 1. Katow. 1993 s. 133-146. – Literatura polska przełomu 1955-1959 wobec egzystencjalizmu. W: Plotka. Katow. 1994 s. 62-80. – Przełom 1955-1959 w literaturze polskiej. Tezy. W: Cezury i przełomy. Katow. 1994 s. 84-98. – Tadeusza Różewicza spory o poezję. W: Świat integralny. Katow. 1994 s. 39-54.– Poetics or Politics: Contemporary Polish Literature. [Transl. W. Maj]. W: „Canadian Review of Comparative Literature” / „Revue Canadienne de Littérature Comparée”, Toronto 1995 vol. 22 nr 3-4 s. 837-844. [Współautor: P. Fast]. – O model literatury nowoczesnej. W: Październik ‘56. Kraków 1996 s. 39-75. – Sześćdziesięciolecie. Próba nowej periodyzacji literatury polskiej po 1939 roku. „Okolica Poetów” 1999 nr 4 s. 9-13. – Czy istnieje „literatura zagłębiowska”? W: Zagłębie Dąbrowskie. Katow. 2001 s. 315-319. – Rzut oka na polską literaturę na Śląsku w XX wieku. W: Śląsk literacki. Katow. 2001 s. 66-79. – Próba periodyzacji literatury polskiej po roku 1939. W: Dzieło literackie i książka w kulturze. Katow. 2002 s. 262-270. – Diaspora śląska: pytania bez odpowiedzi. W: „My som tukej”. Katow. 2004 s. 41-46. – Jak zrobić wiersz? Z zagadnień warsztatu poetyckiego Ryszarda Milczewskiego-Bruno. W: Žánry živé, mrtvé, revitalizované. Opava 2006 s. 72-78. – Prowincjusz. Modele lektury poezji Ryszarda Milczewskiego-Bruno. W: Żonglerzy słów w literaturze. Katow. 2006 s. 139-152. – Różewicz i Šajtar. Przypis do nieznanego fragmentu kontaktów polsko-czeskich. W: Chodec cestami poezie. Opava 2007 s. 85-91. – Śląsk poza Logosem. O „Piątej stronie świata” Kazimierza Kutza. W: Kutzowisko 2. Katow. 2009 s. 251-256. – Dwa wiersze Juliana Przybosia. W: Alfabet Paszka. Katow. 2010 s. 182-201. – Z czym się żegnamy? O „Zaśpiewie” Czesława Miłosza (miniatura). W: Stolice i prowincje kultury. Warszawa 2012 s. 486-489. – Zagłada Różewicza. W: Niepokoje: twórczość Tadeusza Różewicza wobec Zagłady. Katow. 2014 s. 21-29. – Założenia, modele, struktury. O syntezach historycznoliterackich Józefa Bujnowskiego. W: Zesłania i powroty: twórczość Józefa Bujnowskiego. Katow. 2014 s. 157-172. – Ekstaza i płacz. O jednej balladzie Emila Zegadłowicza. W: Emil Zegadłowicz daleki i bliski. Katow. 2015 s. 199-208. – Herbert i świat Rzymu. „Śl. St. Polonist.” 2015 nr 2 s. 241-248. – O zagłębiowsko-śląskiej szkole badań skamandryckich. W: Reinterpretacje. Katow. 2015 s. 369-381. – Poróżnienie w śmierci. O „Dwóch śmierciach” Władysława Szlengla. W: Balaghan. Mikroświaty i nanohistorie. Katow. 2015 s. 77-84.
Przekłady wierszy M. Kisiela w antologii serb.: Stâne pripravnosti. Pregled savremene pôlske poezje. Generacǐja BruLiona i novǐji autori. [Wybór i przekł.:] A. Šaranac. Belgrad 2010.
Prace edytorskie i redakcyjne
1. Nic nam nie zostało z marzeń ojców. [Antologia wierszy]. Red.: M. Kisiel. Katow.: Piwnica Lit. przy Studenckim Centrum Kultury RU [Rady Uczelnianej] ZSP UŚl. „Zameczek-Remedium” 1985, 15 s.
2. B. Prejs: Jak gdyby nic się nie stało. [Wiersze]. Red.: M. Kisiel. Katow.: Piwnica Lit., Studencka Rada Lit. ZSP 1986, 16 s.
3. B. Gruszka-Zych: Napić się pierwszej wody. [Wiersze]. Red.: M. Kisiel. Wwa: MAW 1989, 29 s. Pokolenie, które wstępuje.
4. Co zostanie… Antologia młodej poezji. Wybór i oprac.: M. Kisiel, Z. Łączkowski. [Halin: Wydz. Kultury, Nauki i Edukacji Nar. Stow. PAX 1990], 109 s.
5. Z. Łączkowski: Zaklęty jeleń. Wybór prozy poetyckiej z lat 1950-1990. Wybór i posł.: M. Kisiel. Wwa: Staromiejski Dom Kultury 1992, 107 s.
6. Bohaterowie literatury polskiej. Pod red. … Katow.: Videograf 1993, 240 s. Kieszonkowa Encyklopedia Literatury i Sztuki, 15.
7. P. Majerski, P. Majdanik: Trans-pozycje liryczne. Wyboru wierszy z lat 1988-1993 dokonał . M. Kisiel. Katow.: [b.w.] 1993, [44] s.
8. Inny świt. Antologia młodej poezji na Śląsku. Wybór, wstęp i oprac.: M. Kisiel. Katow.: Górnośląskie Tow. Lit. 1994, 144 s.
9. Świat integralny. Pół wieku twórczości Tadeusza Różewicza. Materiały konferencji literackiej, 14 listopada 1994. Pod red. M. Kisiela. Katow.: Górnośląskie Tow. Lit. 1994, 125 s.
10. A. Wernerowa: Na wydmie z białą rybą. Wyboru wierszy dokonał M. Kisiel. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1994, 89 s.
11. Leksykon bohaterów literackich. Pod red. M. Kisiela i M. Pytasza. Katow.: Videograf 1995, 320 s.
12. Mity, stereotypy, konwencje. Prace ofiarowane Włodzimierzowi Wójcikowi. Pod red. B. Gutkowskiej, M. Kisiela, E. Tutaj. Bytom: Kwartalnik Lit. „FA-art”; Katow.: Zakład Lit. Współcz. INoLP UŚl. 1995, 182 s.
13. G. Słobodnik: Wiersze. Wybór i przedm.: M. Kisiel. Katow.: Górnośląskie Tow. Lit. 1995, 138 s.
14. Przełomy – rok 1956. Studia i szkice o polskiej literaturze współczesnej. Pod red. W. Wójcika, przy współudziale M. Kisiela. Katow.: Wydawn. UŚl. 1996, 192 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 1573.
15. Szkice o polskich pisarzach emigracyjnych. [T.] 1. Pod red. M. Kisiela i W. Wójcika. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1996, 132 s.
16. Śląsk inaczej. Materiały I sesji śląskoznawczej Pracowników Naukowych i Studentów Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 25 kwietnia 1996. Pod red. T. Głogowskiego i M. Kisiela. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1997, 86 s. Zob. też sesje II-V poz. 17, 21, 23, 25.
17. Familok. Materiały II sesji śląskoznawczej Pracowników Naukowych, Studentów i Gości Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 15-16 maja 1997. Pod red. T. Głogowskiego, M. Kisiela i M. Spornia. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1998, 106 s. Zob. też sesje I – III-V poz. 16, 21, 23, 25.
18. Słowo za słowo. Szkice o twórczości Tadeusza Różewicza. Pod red. M. Kisiela i W. Wójcika. Katow.: „Kwart. Lit. FA-art” 1998, 98 s.
19. Sytuacja kultury w województwie katowickim. Pod red. M. Kisiela. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1998, 223 s. Program Zrównoważonego Rozwoju Społecznego Województwa Katowickiego, raport nr 7.
20. Szkolny słownik bohaterów literackich. Pod red. M. Kisiela i M. Pytasza. Wyd. 2 [!] Katow.: Videograf II 1998, 464 s. Wyd. 2 tamże 2000.
21. Nowy Śląsk. Materiały III sesji śląskoznawczej Pracowników Naukowych, Studentów i Gości Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 6-7 maja 1998. Pod red. T. Głogowskiego, M. Kisiela i M. Sporonia. Katow.: Forum Sztuk 1999, 188 s. Zob. też sesje I, II, IV, V poz. 16, 17, 23, 25.
22. Tadeusz Różewicz. Doctor honoris causa Universitatis Silesiensis. Oprac.: M. Kisiel, D. Rott i W. Wójcik. Katow.: Wydawn. UŚl. 1999, 49 s.
23. Hałda. Materiały IV Sesji Śląskoznawczej Pracowników Naukowych, Studentów i Gości Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 6-7 maja 1999. Pod red. M. Głogowskiego i M. Kisiela. Katow.: Pallas Silesia 2000, 149 s. Zob. też sesje I-III, V poz. 16, 17, 21, 25.
24. Światy Tadeusza Różewicza. Materiały konferencji naukowej, Katowice, 28 kwietnia 1999 roku. Red. i słowo wstępne: M. Kisiel, W. Wójcik. Katow.: Wydawn. Gnome 2000, 165 s.
25. Śląsk literacki. Materiały V Sesji Śląskoznawczej Pracowników Naukowych, Studentów i Gości Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 8-9 listopada 2000. Pod red. M. Kisiela, B. Morcinek-Cudak i T.M. Głogowskiego. Katow.: Pallas Silesia 2001, 203 s. Zob. też sesje I-IV poz. 16, 17, 21, 23.
26. Zagłębie poetów. Antologia. Wybór i oprac.: M. Kisiel i P. Majerski, przy współudziale W. Wójcika. Przedm.: M. Czarski. Wstęp: M. Kisiel, P. Majerski. Katow.: Gnome 2002, 214 s.
27. Godność i styl. Prace dedykowane Włodzimierzowi Wójcikowi. Pod red. M. Kisiela, przy współudziale P. Majerskiego i Z. Marcinowa. Katow.: Wydawn. UŚl. 2003, 353 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 2139.
28. Literackie Zagłębie. Materiały I Sesji Zagłębiowskiej Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Gustawa Daniłowskiego w Sosnowcu oraz Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Sosnowiec, 22 listopada 2002 roku. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2003, 136 s. Zob. też materiały sesji II-X poz. 31, 33, 36, 39, 41, 42, 44, 45, 48.
29. Słownik bohaterów literatury polskiej. Pod red. M. Kisiela i M. Pytasza. Katow.: Videograf II 2003, 188 s. Słownik za Dychę.
30. Słownik bohaterów literatury powszechnej. Pod red. M. Kisiela i M. Pytasza. Katow.: Videograf II 2003, 263 s. Słownik za Dychę.
31. Biografie z Zagłębia. Materiały II Sesji Zagłębiowskiej. Sosnowiec, 20 listopada 2003. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2004, 131 s.
32. Pod znakiem Ikara. Antologia poetycka. Wybór: T. Kijonka i M. Kisiel. Wstęp: T. Kijonka. Katow.: Górnośląskie Tow. Lit. 2004, 127 s.
33. O Janie Pierzchale. Materiały III Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 9 grudnia 2004 roku. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2005, 125 s.
34. Proza polska XX wieku. Przeglądy i interpretacje. T. 1. Pod red. M. Kisiela przy współudziale G. Maroszczuk. Słowo wstępne: M. Kisiel. Katow.: Wydawn. UŚl. 2005, 196 s. Pr. Nauk UŚl. w Katow., 2289.
35. Intymność wyrażona. Pod red. M. Kisiela i M. Tramera. Katow.: Wydawn. UŚl. 2006, 309 s. Pr. Nauk UŚl. w Katow., 2471.
Materiały konferencyjne.
36. Mozaika kultur. Materiały IV Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 1 grudnia 2005 roku. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2006, 187 s.
37. Nasz XX wiek. Style, tematy, postawy pisarskie. Pod red. A. Opackiej i M. Kisiela. Katow.: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Jęz. Obcych; Ag. Artyst. Para 2006, 312 s.
38. Po pierwsze – Śląsk. Tadeuszowi Kijonce w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Red.: M. Kisiel, T. Sierny. Katow.: Śląsk 2007, 452 s.
39. Symbole Zagłębia. Materiały V Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 30 listopada 2006 roku. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2007, 114 s.
40. Śląski Wawrzyn Literacki 2006. Pod red. J. Malickiego i M. Kisiela. Katow.: Bibl. Śląska 2007, 118 s. Bibl. Śląska.
41. Zagłębiowskie rody. Materiały VI Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 6 grudnia 2007 roku. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2008, 150 s.
42. Artyści z Zagłębia. Materiały VII Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 27 listopada 2008 roku. Pod. red. M. Kisiela P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2009, 118 s.
43. Nie byłem sam. Na siedemdziesięciolecie urodzin Feliksa Netza. Pod red. M. Kisiela i T. Siernego. Katow.: Śląsk 2009, 292 s.
44. Pisarze z Zagłębia. Materiały VIII Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 22-23 października 2009 roku. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2010, 196 s.
45. Architektura Zagłębia. Materiały IX Sesji Zagłębiowskiej, Sosnowiec, 16-17 września 2010 roku Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2011, 266 s.
46. Dlaczego Suchanek? Spojrzenia i interpretacje. Pod red. M. Kisiela. Gdańsk: Fundacja Światło Literatury 2011, 224 s.
47. Ex pago Silensi. Zbiór jubileuszowy dla Alojzego Lyski. Pod red. M. Kisiela i T. Siernego. Katow.: Śląsk 2011, 156 s.
48. Przyroda Zagłębia. Materiały X sesji zagłębiowskiej. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Sosnowiec: Miej. Bibl. Publiczna im. G. Daniłowskiego 2012, 183 s.
49. Sławomir Mrożek doctor honoris causa Universitatis Silesiensis. Red. nauk.: M. Kisiel. Katow.: Wydawn. UŚl. 2012, 73 s. + dysk optyczny.
50. Światy poetyckie Stanisława Krawczyka. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Katow.: Śląsk 2014, 134 s.
51. Światy poetyckie Andrzeja Szuby. Pod red. M. Kisiela i P. Majerskiego. Katow.: Śląsk 2016, 172 s. Światy Poetyckie, t. 3.
52. Światy poetyckie Tadeusza Sławka. Pod red. E. Bartos i M. Kisiela. Katow.: Śląsk 2017, 234 s.
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2013.
Wywiady: Porządek w chaosie. Z M.K. i T. Soldenhoffem rozm. P. Cielesz. „Fakty” 1988 nr 51; Między strategią a etyką. Rozm. P. Zaczkowski. „Nowy Medyk” 1989 nr 5 dod. „Młoda Sztuka” nr 7; Krytyk-poeta. Rozm. B. Prejs. „Echo”, Tychy 1995 nr 21; O myśleniu pokoleniami, o krytyce literackiej… Rozm. M. Fox. „Topos” 1998 nr 1/2; Wychodzenie z getta. Rozm. K. Karwat. „Dz. Zach.” 1999 nr 248; Przyjdzie pora i na żart. [Rozm.] D. Lubina-Cipińska. „Rzeczpospolita” 2000 nr 78; Krytyk z domieszką naukowca. Rozm. B. Gruszka-Zych. „Śląsk” 2004 nr 4; Żyjąc, wypominamy. Rozm. A. Nęcka. „Fraza” 2010 nr 1; Polonistą zostaje się w tramwaju. Rozm. B. Widera. „Śląsk” 2011 nr 12; Mniej regulacji. „Wprost” 2016 nr 11 [dot. organizacji szkolnictwa wyższego].
LP XX w. (P. Majerski).
Pisarze i badacze literatury w Zagłębiu Dąbrowskim, t. 1 Sosnowiec 2002.
Ogólne
S. SZYMUTKO: Maniek. „Śląsk” 2000 nr 2.
K. MALISZEWSKI: Akty nowej aksjologizacji. W tegoż: Zwierzę na J. Wr. 2001.
A. NĘCKA: Marian Kisiel laureat Nagrody Miasta Sosnowca za działalność publicystyczno-naukową. „Rocz. Sosnowiecki” 2004 t. 13.
K. KŁOSIŃSKI: Przymierze soli. „Śląsk” 2013 nr 12.
J. PASZEK: Padwana dla Mariana. „Śląsk” 2013 nr 12.
A. WĘGRZYNIAK: Uczony i poeta. „Śląsk” 2016 nr 1[dot. nadania tytułu doktora honoris causa Akademii im. J. Długosza w Częstochowie].
W. WÓJCIK: Talent i pasja. Droga twórcza M.K. W tegoż: Spotkania zagłębiowskie. Katow. 2006.
Götterdämmerung – emigracja wewnętrzna – Reduta
K. KARWAT: Remedium. „Nowy Medyk” 1986nr 12.
K. KARWAT: Wydawnictwa sosnowieckiej „Piwnicy Literackiej”. „Integracje” 1987 z. 21.
R. TWARDOŃ: Raport z „Piwnicy”. „Student” 1987 nr 6, toż: „Rocz. Sosnowiecki” 1992, z. 1, s. 44-50.
Kronika nocy
S. MUTZ: Poezja neo-filologiczna. „Opcje” 1993 nr 3.
Z. ŁĄCZKOWSKI: Artysta szkiełka i oka. „Sł.
Dz. Katol.” 1994 nr 55.
U podstaw twórczości Adama Czerniawskiego
E. DYMOWSKI: Do kraju tego… „Sł. Powsz.” 1992 nr 7.
A.K. WAŚKIEWICZ: Nieidentyfikacje. „Twórczość” 1994 nr 1.
Czego nie ma w podręcznikach języka polskiego
K. ĆWIKLIŃSKI: Książka dla maturzysty. „Nowości. Dz. Tor.” 1992, nr 60.
A. WIERCIŃSKI: Pisanie i czytanie. „Opole” 1992 nr 4/5/6.
Gdy stoję tak nieruchomo
P. MAJERSKI: Rytm zdania rytm życia. „Górnośląski Diar. Kult.” 1993 nr 8.
P. MIECZNIK. „Mag. Lit.” 1993 nr 2.
Bliżej zimy niż lata
J. SZYMIK: Poezja „z tej Ziemi” (Wernerowa, Kisiel, Gruszka). „Gość Niedz.” 1995 nr 19; K. KARWAT: Bliżej poezji. „Dz. Zach.” 1995 nr 131, s. 6.
J. ZACZKOWSKA: Bolesne dojrzewanie Mariana Kisiela. „Dz. Śl.” 1995 nr 24.
Więzy i wzloty
P. MAJERSKI: Model przełomu. „Nowe Książ.” 1997 nr 6.
K. ĆWIKLIŃSKI: Model przełomu. „PAL Prz. Artyst.-Lit.” 1997 nr 10.
Świadectwa, znaki
[K. UNIŁOWSKI] G. BYLICA. „FA-art” 1998 nr 4.
J. DRZEWUCKI: Nowy ekspresjonizm. „Rzeczpospolita” 1998 nr 184.
K. KARWAT: Poetów przybywa. „Dz. Zach.” 1998 nr 134.
P. MAJERSKI: Świadectwo krytyka. „Akant” 1998 nr 9 s. 17-18.
A. POPRAWA: Dzieło (zbyt) otwarte. „Nowe Książ.” 1998 nr 11.
A. SADOWSKI: Z lektur i krytycznych ocen M.K. „Echo”, Tychy 1998 nr 29.
S. SADOWSKI: Powściągliwość i poezja. „Życie” 1998 nr 203.
K. UNIŁOWSKI: Bractwo poetów. (M.K.). „FA-art” 1998 nr 4, przedr. w tegoż: Koloniści i koczownicy. Kr. 2002.
K. DRWAL: Poznać istniejące. „Dz. Zach.” 1999 nr 106.
P. ZACZKOWSKI: Glosa o Kisielu. „Śląsk” 1999 nr 2.
K. MALISZEWSKI: Akty nowej aksjologizacji. „Twórczość” 1999 nr 5.
Od Różewicza
J. DRZEWUCKI: Od Różewicza do Nowej Prywatności. „Rzeczpospolita” 1999 nr 113.
K. KARWAT: Nowa książka M.K. „Dz. Zach.” 1999 nr 119.
P. ŁUSZCZYKIEWICZ: Sposób czytania. „Nowe Książ.” 1999 nr 6.
Zmiana
W. LIGĘZA: Świadomość przełomu: rewizja zwyczajna. „Nowe Książ.” 1999 nr 11.
B. PREJS: Egzystencjalizm dokonał przełomu. „Dz. Zach.” 1999 nr 205.
[A. SYNORADZKA] (b.t.) „Postscriptum” [2000] nr 33/34.
Pamięć, biografia, słowo
B. SZAŁASTA-ROGOWSKA. „Śląsk” 2000 nr 10.
S. GĘBALA: Krytyka i arytmetyka. „Twórczość” 2001 nr 6.
K. KARWAT: O dwóch generacjach. Zbiór szkiców M.K. „Dz. Zach.” 2001 nr 9.
S. STERNA-WACHOWIAK. „Nowe Książ.” 2001 nr 1.
Pokolenia i przełomy
P. MAJERSKI: Pięćdziesiąt lat minęło. „Śląsk” 2004 nr 11.
A. ZAWADA: Nowa próba scalenia. „Nowe Książ.” 2004 nr 9.
Przypisy do współczesności
I. MIKRUT: Odkrywanie zapomnianego. „Twórczość” 2006 nr 11.
A. NĘCKA: Siła tkwi w przypisie. „Fraza” 2006 nr 3.
K. UNIŁOWSKI: Przypis nie jest nauką łatwą ani przyjemną. „Śląsk” 2006 nr 7.
S. BURYŁA: Przyczynki do XX wieku. „Nowe Książki” 2007 nr 6.
J. PETROWICZ: Literackie drogowskazy. „Nowa Okolica Poetów” 2007 nr 2.
Wypominki
M. BOCZKOWSKA: „A pamięć przestrzeloną dźwigam już ja”. „Twórczość” 2009 nr 11.
A. NĘCKA: Ocalająca moc pamięci. „Nowe Zagłębie” 2009 nr 6.
W. WÓJCIK: Poeta wdzięcznej pamięci. M.K. „Wiad. Zagłębia” 2009 nr 49.
B. ZELER: Pamięć, śmierć, poezja. „Śląsk” 2009 nr 11.
Ananke i Polska
A. NĘCKA: Stroiński na nowo (od)czytany. „Gaz. Uniw.” 2011 nr 5.
D. OPACKA-WALASEK: Stroiński, Ananke i Kisiel. „Śląsk” 2011 nr 12.
A. PALICKA: Tragizm buntu. „Forum Akad.” 2011 nr 6.
Z. OŻÓG: Zdzisław Stroiński i jego liryka. „Zesz. Nauk. Uniw. Rzesz.” z. 70.
Czułość
A. NĘCKA: W uścisku czułej pamięci. „Nowe Książ.” 2012 nr 4.
M. Rygielska: Synonim bliskości. „Twórczość” 2012 nr 12.
B. WIDERA: Peace, perfect peace. „Śląsk” 2012 nr 12.
J. PASTERSKI: Zostaje czułość. „Fraza” 2013 nr 1/2 [dot. też: Było i się zmyło].
Było i się zmyło
M. Glosowitz: Pogodna nostalgia. „Nowe Zagłębie” 2013 nr 3.
J. PASTERSKI: Zostaje czułość. „Fraza” 2013 nr 1/2 [dot. też: Czułość].
Critica varia
M. ZDUNIAK-WIKTOROWICZ: Ślady poetyk cudzych i własnych. „Nowe Książ.” 2014 nr 4.
J. PASTERSKA: Lektury odnowione i przeżyte na nowo, czyli o powinnościach krytyka. „Postscriptum Polonist.” 2015 [nr] 1.
Ruiny istnienia
J. BECZEK: Ocalanie światopoglądu. „Nowe Książ.” 2014 nr 2.
Między wierszami
S. BURYŁA: Sztuka miniatury krytycznej. „Nowe Książ.” 2016 nr 6.
Wieniec dla zmarłych
K. NIESPOREK: Poeta dystychu. „Śląsk” 2017 nr 3.
