Marta FOX
ur. 1952
Podpisywała utwory również nazwiskami: Fręś; Fręś-Fox, Siemieniuk-Fręś oraz imieniem i nazwiskiem: Miśka Fręś.
Krypt.: M.F.
Powieściopisarka, poetka, felietonistka.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzona 1 stycznia 1952 w Siemianowicach Śląskich; córka Henryka Siemieniuka, cieśli, i Ludwiki z Jóźwików. Dzieciństwo spędziła w Katowicach. Od 1965 uczęszczała do V Liceum Ogólnokształcącego im. W. Broniewskiego w Katowicach. Po zdaniu w 1969 matury studiowała filologię polską na Uniwersytecie Śląskim (UŚl.) w Katowicach; magisterium uzyskała w 1974. Następnie do 1995 pracowała jako nauczycielka języka polskiego i bibliotekarka w V Liceum Ogólnokształcącym im. W. Broniewskiego w Katowicach; ukończyła Studium Podyplomowe przy UŚl. (1982) oraz otrzymała drugi stopień specjalizacji pedagogicznej (1988). Debiutowała w 1984 sprawozdaniem zamieszczonym w katowickim „Wieczorze” (nr 237; podp. Miśka Fręś); od 1985 ogłaszała liczne recenzje książkowe, teatralne, wywiady, artykuły i sprawozdania m.in. w piśmie „Tak i Nie” (tu także podp. (M.F.)), a w 1986-87 w „Radarze”. W latach osiemdziesiątych mieszkała krótko w Gdańsku. W 1987-89 redagowała wkładkę tygodnika „Nowy Medyk” pt. „Młoda Sztuka”. Jako prozaiczka debiutowała w 1989 w „Tak i Nie” (nr 47) opowiadaniem pt. Gra, nagrodzonym w Lubinie tytułem Grand Prix w Ogólnopolskim Konkursie Literatury Miłosnej (1989). W tymże roku otrzymała główną nagrodę Warszawskiej Jesieni Poetyckiej za esej poświęcony amerykańskiej poetce, Anne Sexton. W 1990-95 pełniła obowiązki kierownika literackiego Teatru Dzieci Zagłębia w Będzinie. W 1990 została członkiem Towarzystwa Kultury Teatralnej (International Amateur Theatre Association, IATA); w 1994-98 pełniła funkcję prezesa Oddziału Wojewódzkiego w Katowicach. W 1993-94 była zastępcą redaktora naczelnego „Górnośląskiego Diariusza Kulturalnego”. W 1995-99 współpracowała z Miejską Galerią Sztuki „Extravagance” w Sosnowcu, gdzie zajmowała się m.in. organizacją konkursu poetyckiego „Inspiracje” i przygotowywaniem wstępów do katalogów wystaw Galerii. W 1995 rozpoczęła współpracę z miesięcznikiem „Śląsk” (tu wywiady, recenzje, a do 2001 stały felieton pt. Listy spod kapelusza), w 1996-97 redagowała dział poezji w kwartalniku „Wyrazy”. Otrzymała nagrody m.in. w konkursie im. J.I. Kraszewskiego (1990), T. Micińskiego (1990), H. Poświatowskiej (1992), E. Stachury (1993), w Ogólnopolskim Konkursie Literatury Miłosnej (1994). Została dwukrotnie nagrodzona przez Polską Sekcję Stowarzyszenia Przyjaciół Książki dla Młodych (IBBY; 1995, 2000). Została członkiem Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego (w 1995) i SPP (w 1996). Od 2002 wchodziła w skład redakcji pisma „Migotania, przejaśnienia” (od 2011 pt. „Migotania”). W 2007 zaczęła prowadzić blog w Internecie (marta-fox.blog.onet.pl). Wyróżniona odznaką „Zasłużony dla kultury polskiej” (2006).
Jest matką Magdaleny (ur. 1974) i Agaty (ur. 1979). Mieszka w Katowicach.
1. Kapelusz zawsze zdejmuję ostatni. [Wiersze i opowiadania]. [B.m.]: Ofic. Wydawn. Sygnatura 1992, 78 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wr.: Siedmioróg 1996, Wokół Nas, 28; wyd. 3 Wr.: Ofic. Wydawn. Promocja 2006.
Zawartość: Wstęp: Z. Joachimiak, – [Opowiadania:] Gra; Oczekiwanie; Między snem a snem; Grzech; Trójkąt równoboczny; Demon; Magilla; PPPP. – W. Sadkowski: Posł.
2. Agaton-Gagaton. Jak pięknie być sobą. [Powieść dla młodzieży]. Tor.: C&T Editions1994, 117 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1996; Wr.: Siedmioróg 1997, Wokół Nas, 50, tamże: 2000, 2004 [5]. Przedr. zob. poz. 30. Por. poz. 11.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wr.: Siedmioróg 2012, plik w formacie EPUB, MOBI.
Nagroda „Książki Roku” Pol. Sekcji Stow. Przyj. Książki dla Młodych (IBBY) w 1995.
3. Batoniki Always miękkie jak deszczówka. [Powieść dla młodzieży]. Tor.: C&T Editions 1994, 93 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1996; Wr.: Siedmioróg 1997, Wokół Nas, 49, tamże: 2000, 2003, 2004, 2006. Przedr. zob. poz. 30.
4. Chcę być chłopcem jak mój ojciec. [Wiersze]. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1994, 54 s.
5. Zapłakać czerwonym deszczem. [Widowisko poetycko-muzyczne]. Muz.: B. Mizerski. Praprem. Katow., T. Śląski im. S. Wyspiańskiego 1994.
Spektakl prezentowany w ramach III Górnośląskiego Festiwalu Kameralistyki.
6. Magda. doc [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1996, 159 s., Wokół Nas, 33. Wyd. nast. tamże: 1997, 1998, 2000, 2008.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wr.: Siedmioróg 2012, plik w formacie EPUB.
Cz. 1 cyklu; cz. 2-3 zob. poz. 9, 28.
7. Wielkie ciężarówki wyjeżdżają z morza. [Powieść]. Tor.: C&T Editions 1996, 143 s. Wyd. 2 zmien. Wr.: Siedmioróg 1998.
8. Zdarzyć się mogło. Zdarzyć się musiało. Z Wisławą Szymborską spotkanie w wierszu. Katow.: Tow. Zachęty Kultury [1996], 158 s. Wyd. nast.: Wr.: Siedmioróg 2002, tamże 2004.
Nagroda XX Międzynarodowego Listopada Poetyckiego w 1997.
Zawiera poza tekstem M. Fox wiersze i kolaże W. Szymborskiej, wypowiedzi twórców i krytyków literatury na temat twórczości W. Szymborskiej oraz grafiki Mariusza Pałki.
9. Paulina. doc [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1997, 165 s., Wokół Nas, 43. Wyd. nast. tamże: 2001, 2003, 2004, 2005.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wr.: Siedmioróg 2012, plik w formacie EPUB.
Cz. 2 cyklu; cz. 1, 3 zob. poz. 6, 28.
10. Dotknij mnie tak dawno nie miałem kobiety. [Wiersze]. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1998, 87 s.
11. Firma Agaton-Gagaton. Wypróbuj bez szorowania. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1998, 126 s., Wokół Nas, 55. Wyd. nast. tamże: 2000, 2004. Przedr. zob. poz. 30. Por. poz. 2.
12. Do rana daleko. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1999, 77 s. Pierwsza Miłość. Wyd. nast. tamże: 2000, 2003, 2004, 2005, 2006, 2013. Przedr. zob. poz. 24.
13. Nie jestem która wszystko zniesie. [Wiersze i proza]. Katow.: Forum Sztuk 1999, 102 s.
14. Po nitkach babiego lata. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg1999, 75 s. Pierwsza Miłość. Wyd. nast. tamże: 2000, 2003, 2013. Przedr. zob. poz. 24.
15. Romeo zjawi się potem. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1999, 77 s. Pierwsza Miłość. Wyd. nast. tamże: 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2013. Przedr. zob. poz. 24.
16. Westchnienia jak morskie huragany. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1999, 77 s. Pierwsza Miłość. Wyd. nast. tamże: 2000, 2003, 2004, 2005, 2012. Przedr. zob. poz. 24.
17. Więc nie wiń mnie za to. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1999, 78 s. Pierwsza Miłość. Wyd. nast. tamże: 2000, 2005, 2013. Przedr. zob. poz. 24.
18. Zanim nadejdzie rozstanie. [Powieść dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 1999, 76 s., Pierwsza Młość. Wyd. nast. tamże: 2000, 2003, 2005, 2013. Przedr. zob. poz. 24.
19. Czerwień raz jeszcze daje czerwień. [Powieść]. Wr.: Siedmioróg 2001, 175 s.
20. Listy spod kapelusza. [Felietony]. Chorzów: Itatis 2001, 215 s.
Felietony zamieszczane w 1995-2001 w tygodniku „Śląsk”.
21. Kochać. [Wiersze]. Chorzów: Itatis [2002], 137 s.
Adapt. teatr.: Scenariusz: W. Jędrzejczak. Wyst. Leszno, T. Małych Form 2005.
22. Niebo z widokiem na niebo. [Powieść]. Wr.: Siedmioróg 2003, 199 s. Wyd. nast. tamże: 2005, 2007.
23. Coraz mniej milczenia. O dramatach dzieciństwa bez tabu. Wr.: Siedmioróg 2004, 215 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wr.: Siedmioróg 2012, plik w formacie EPUB, MOBI.
Honorowe odznaczenie „Złoty Telefon” przyznane przez Ogólnopol. Pogotowie do Walki z Przemocą w Rodzinie „Niebieska Linia” w 2004.
24. Pierwsza miłość. [Powieści dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 2004, 438 s. Wyd. nast. tamże: 2005, 2006.
Zawartość: Do rana daleko [poz. 12]; Po nitkach babiego lata [poz. 14]; Romeo zjawi się potem [poz. 15]; Westchnienia jak morskie huragany [poz. 16]; Więc nie wiń mnie za to [poz. 17]; Zanim nadejdzie rozstanie [poz. 18].
25. Alicja w Krainie Komórkowców. [Monodram]. Praprem.: Reż.: P. Napora. Wr., T. KORBA 2005.
26. Święta Rito od Rzeczy Niemożliwych. [Proza autobiograficzna]. Wr.: Siedmioróg 2005, 311 s. Wyd. nast. tamże 2011.
Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Fox. [Katow.:] Wydawn. Aleksandria 2006, 4 płyty CD w formacie mp3.
27. Któremu serce dasz. [Utwór dramatyczny]. Praprem. jako sztuka czytana: Przygot.: A. Dopierała. Katow., T. Śląski 2007.
28. Paulina w orbicie kotów. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Wydawn. Akapit Press 2007, 245 s.
Cz. 3 cyklu; cz. 1, 2 zob. poz. 6, 9.
29. Kaśka Podrywaczka. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2008, 245 s.
30. Agaton-Gagaton. [Powieści dla młodzieży]. Wr.: Siedmioróg 2009, 325 s. Bibl. Nastolatków. Wyd. nast. tamże 2017.
Zawartość: Batoniki Always miękkie jak deszczówka [poz. 3]; Agaton-Gagaton. Jak pięknie być sobą [poz. 2]; Firma Agaton-Gagaton. Wypróbuj bez szorowania [poz. 11].
31. Karolina XL. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2009, 152 s.
32. Karolina XL zakochana. Łódź: Akapit-Press 2009, 124 s.
Kontynuacja powieści Karolina XL, poz. 31.
33. Kobieta zaklęta w kamień. [Powieść]. Kr.: WL 2009, 304 s.
34. Iza Anoreczka. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2010, 133 s.
35. Iza Buntowniczka.[Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2011, 132 s.
36. Rozmowy z Mirό. [Wiersze]. Nowa Ruda: Mamiko Apolonia Maliszewska 2011, 76 s.
37. Zuzanna nie istnieje. [Powieść dla młodzieży]. Kr.: WL 2011, 244 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: WL 2011, plik w formacie EPUB.
38. Café Plotka [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2012, 152 s.
39. Eveerything that is impossible. Selected poems = Wszystko co niemożliwe. Wiersze wybrane. Wybór i przekł.: A. Gąsienica Byrcyn. Gdańsk: Fund. Światło Literatury 2012, 191 s.
Tekst w jęz. ang. i pol.
40. Pierwsza miłość. [Minipowieści]. Wr.: Siedmioróg 2012, 221 s. Ważne Sprawy Dziewcząt i Chłopców – Siedmioróg.
41. Plotkarski sms. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2012, 138 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Łódź: Akapit Press 2013, plik w formacie MOBI.
42. Autoportret z Lisiczką. [Powieść]. Piastów: Dom Wydawn. Mała Kurka 2013, 430 s.
43. Sekret-nik. [Poradnik]. Łódź: Akapit Press 2013, 173 s.
44. Przybij piątkę! [Powieść dla dzieci]. Łódź: Akapit Press 2014, 79 s.
45. Zołzunie. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2014, 176 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Łódź: Akapit Press 2014, plik w formacie EPUB, MOBI.
46. Zakochaj się, mamo. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2015, 175 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Łódź: Akapit Press 2015, plik w formacie MOBI.
47. Idol. [Powieść dla młodzieży]. Łódź: Akapit Press 2016, 184 s.
48. Zielona Nikola. [Powieść dla dzieci]. Łódź: Akapit Press 2016, 78 s.
Przekład i adaptacja
1. J. Synková: Przygoda malutkiej czarownicy. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Przeł.: M. Fox, P. Nosálek. Teksty piosenek: M. Fox. Wyst.: Reż.: P. Nosálek. Opole, Opol. T. Lalki i Aktora im. A. Smolki 1995.
2. P. Nosálek: Opowieść o miłości, o drzewie i o tobie. [Utwór dramatyczny dla dzieci]. Poetycka wersja tekstu: M. Fox. Wyst.: Reż.: P. Nosálek. Wwa, T. Lalka 1996.
Prace redakcyjne
1. Inspiracje. Ogólnopolski Konkurs Poetycki. [Red.: M. Fox]. Sosnowiec: Extravagance 1998, [32] s.
2. Ogrodnicy północy. Poetów portret potrójny. [Oprac. i red.: M. Fox] Gdańsk: Tower Press 1998, 271 s.
Zawiera wywiady z poetami: A. Czekanowicz, Z. Joachimiakiem, W. Zawistowskim, wybór ich wierszy, recenzje i inne teksty krytyczne.
3. J.L. Woźniak: Z oczu bielmo, z serca strach. [Wiersze]. [Red.: M. Fox]. Sosnowiec: Extravagance 1998, [60] s.
Inf. o udziale M. Fox od autorki.
4. Wilgotny strach pod powiekami. Turniej Jednego Wiersza. [Antologia wierszy]. [Red.: M. Fox]. Katow.: Miej. Dom Kultury „Koszutka” 2000, 52 s.
Inf. jak w poz. 3.
5. Gdzie na słońcu dojrzewają pocałunki. II Ogólnopolski Turniej Jednego Wiersza. [Antologia wierszy]. [Red.: M. Fox]. Katow.: Miej. Dom Kultury „Koszutka” 2001, 55 s.
Inf. jak w poz. 3.
6. Płatki pękniętej czereśni. III Ogólnopolski Turniej Jednego Wiersza. [Antologia wierszy]. [Red.: M. Fox]. Katow.: Miej. Dom Kultury „Koszutka” 2002, 56 s.
Inf. jak w poz. 3.
7. I wyszedł przed dom by zbierać atrament. IV Ogólnopolski Turniej Jednego Wiersza. [Antologia wierszy]. [Red.: M. Fox]. Katow.: Miej. Dom Kultury „Koszutka” 2003, 52 s.
Inf. jak w poz. 3.
OPRACOWANIA
- Ank. 2010.
- Strona internetowa: www.martafox.pl.
- Wywiady: Dlaczego wywiad z Martą Fox? Rozm. S. Bortnowski. „Polonistyka” 1995 nr 7; Napisz o pogodnej dziewczynce. Rozm. A. Gomóła. „Guliwer” 1996 nr 2; Łakoma na życie. Rozm. D. Stasikowska-Woźniak. „Śląsk” 2007 nr 3; Szaleństwa Marty Fox. Rozm. J.B. Serafińska. „Śląsk” 2008 nr 1; Wszystkie tajemnice ojca. Najważniejszy człowiek w moim życiu. Rozm. M. Nogaś. „Gaz. Wybor.” 2017 nr 6 dod. „Duży Format”.
Ogólne
- J. HURNIK: Kobieta wobec siebie. W tejże: Kobieta wobec świata. Częstochowa 2003.
- K. BĘCZKOWSKA: Polemika Ewy Nowackiej z Martą Fox; Batoniki Always miękkie jak deszczówka i Agaton–Gagaton: jak pięknie być sobą – powieści Marty Fox nie tylko dla młodzieży. W tejże: Powieść obyczajowa dla młodzieży po roku 1990. Kielce 2006.
- I. MAZURKIEWICZ-KRAUSE: Polska powieść dla dziewcząt wobec wartości. „Nowa Polszczyzna” 2007 nr 2.
- W. GÓRSKA: Nastolatki ze Śląska w powieściach młodzieżowych Marty Fox. „Migotania Przejaśnienia” 2008 nr 4.
Kapelusz zawsze zdejmuję ostatni
- E. DYMOWSKI: Posłowie, którego miało nie być. „Sł. Powsz.” 1992 nr 11.
- R. PUTZLACHER: Kobiety winne grzechu. „Głos Ludu” 1993 nr 124.
- J. PIERZCHAŁA: Niedyskrecje. „Pracownia” 1994/1995 nr 13.
Agaton-Gagaton. Jak pięknie być sobą
- D. ŚWIERCZYŃSKA-JELONEK: Pięknie być Gagatonem. „Guliwer” 1996 nr 1.
Batoniki Always miękkie jak deszczówka
- R. BEDNARCZYK: Proza jak deszczówka. „Życie Górnośl.” 1994 nr 16.
- E. POPŁAWSKI: Nowe oblicze Marty Fox. „Opcje” 1994 nr 1.
- A. ZAJĄC: Pyszne batoniki. „Guliwer” 1994 nr 3.
Chcę być chłopcem jak mój ojciec
- A. WĘGRZYNIAKOWA: Na cienkiej czerwonej linii. „Opcje” 1994 nr 4.
- A. WAWRYSZUK: W drodze do izby tortur… i z powrotem. „Fraza” 1996 nr 11/12.
- D.T. LEBIODA: Miłość i eutanazja. „Autograf” 1997 nr 5.
Magda. doc
- Z. BESZCZYŃSKA: I tylko jego brak… „Nowe Książ.” 1996 nr 9 [dot. też: Wielkie ciężarówki wyjeżdżają z morza].
- D. ŚWIERCZYŃSKA – JELONEK: Matki i córki. „Guliwer” 1997 nr 5.
Wielkie ciężarówki wyjeżdżają z morza
- Z. BESZCZYŃSKA: I tylko jego brak… „Nowe Książ.” 1996 nr 9 [dot. też: Magda.doc].
Zdarzyć się mogło. Zdarzyć się musiało. Z Wisławą Szymborską spotkanie w wierszu
- L. BRODA: O Wisławie Szymborskiej inaczej. „Zwrot” 1997 nr 7.
- M. KRASSOWSKI: O Szymborskiej inaczej. „Wiad. Kult.” 1997 nr 4.
- P. SZEWC. „Nowe Książ.” 1997 nr 4.
Paulina. doc
- E. NOWACKA: Główna wygrana na loterii życia. „Nowe Książ.” 1999 nr 8.
Dotknij mnie tak dawno nie miałem kobiety
- D.T. LEBIODA: Słowo i żar. „Śląsk” 1998 nr 4.
- S. PASTUSZEWSKI: Blisko i daleko od Poświatowskiej. „Akant” 1998 nr 6.
- L. ŻULIŃSKI: Wcielanie. „Wiad. Kult.” 1998 nr 3.
- K. MALISZEWSKI. „Odra” 1999 nr 7/8.
Firma Agaton-Gagaton. Wypróbuj bez szorowania
- A.M. KRAJEWSKA: Co się stało z Gagatonem? „Nowe Książ.” 1999 nr 7.
- D. ŚWIERCZYŃSKA-JELONEK: Agaton w gorszej formie. „Guliwer” 1999 nr 5.
Nie jestem która wszystko zniesie
- E. BIELA: Pomiędzy ludźmi są słowa i sex. „Akant” 1999 nr 9.
Czerwień raz jeszcze daje czerwień
- M. KOBUS: Marta Fox o Marcie Fox. „Pogranicza” 2002 nr 3.
Listy spod kapelusza
- Z. BESZCZYŃSKA: Matki, żony, rozwódki, poetki… „Nowe Książ.” 2002 nr 5.
Niebo z widokiem na niebo
- E. RAK: Za szybką. „Nowe Książ.” 2003 nr 10.
Coraz mniej milczenia
- M. KRĘCISZÓWNA: Zniewolone dzieciństwo. „Nowe Książ.” 2004 nr 9.
- K.E. ZDANOWICZ: Zasznurowani. „Zadra” 2004 nr 3.
- J. STYCZEŃ: Polskie dzieciństwo. „Pomosty” 2005 [T.] 10.
Święta Rito od Rzeczy Niemożliwych
- A. HOJDEN: O Marty Fox „Święta Rito od Rzeczy Niemożliwych”. „Zadra” 2005 nr 4.
- E. BIELA: Zwierzenia pisarki – Andry Salamandry. „Gaz. Kult.” 2006 nr 5.
- D. LUBINA- CIPIŃSKA: Modlitwa do płatków róży. „Śląsk” 2006 nr 1.
- D. NOWACKI: O wychodzeniu na swoje. „Nowe Książ.” 2006 nr 2.
- W. WÓJCIK: Biografia i literatura. „Opcje” 2006 nr 1.
Paulina w orbicie kotów
- I. MIKRUT: Polifonia sieci. „Śląsk” 2007 nr 12.
- E. NOWACKA: Sklejanka. „Nowe Książ.” 2008 nr 5.
Kaśka Podrywaczka
- M. KĄKIEL: Trochę mydełka „Fa”. „Nowe Książ.” 2008 nr 10.
- M. RITUK: Uroki dojrzewania. „Guliwer” 2008 nr 2.
Iza Anoreczka
- I. MAZURKIEWICZ-KRAUSE. „Nowe Książ.” 2010 nr 7.
Rozmowy z Mirό
- I. FIETKIEWICZ-PASZEK. „Migotania” 2012 nr 1.
Zuzanna nie istnieje
- M. BOCZKOWSKA: Taka miłość się nie zdarza. „Twórczość” 2011 nr 12.
Café Plotka
- W. GÓRSKA: W poszukiwaniu życiowej roli. „Guliwer” 2012 nr 2.
Zakochaj się mamo
- M. RITUK: Listy z marzeniem. „Guliwer” 2015 nr 4.
Ogrodnicy Północy
- M. KISIEL. „Śląsk” 1998 nr 5.
- A. PAWLAK. „Topos” 1999 nr 2/3.