35. Metafora idzie na wojnę

Dzięki zmultiplikowanej parafrazie i kompilacji poeta płynnie przechodzi od świata dziecięcych zabaw do politycznych gier dla dorosłych. Przywołana przez niego metoda kija i marchewki to może niezbyt wysublimowana, za to nader skuteczna metoda wywierania wpływu. Chętnie stosowano ją w okresie stalinowskim, np. wobec pisarzy i poetów, których – jako autorów „wierszy antywojennych” – uznać przecież można za zbiorowych bohaterów interpretowanego tu utworu. Liskowacki jako szczecinianin dobrze zna historię „idylli nad Głębokim”, dzielnicy poniemieckich willi na rogatkach Szczecina, pięknie usytuowanych nad leśnym jeziorem, które zostały przez komunistycznego wojewodę przyznane twórcom pióra, właśnie awansowanym do rangi „inżynierów dusz”. To w tym malowniczym zakątku zamieszkali m.in. Witold Wirpsza, Wiktor Woroszylski, Jerzy Andrzejewski. Ten ostatni w willi nad jeziorem napisze m.in. broszurę: Partia i twórczość pisarza (1952). Tak, władza ludowa zdecydowanie potrafiła korzystać z dobrodziejstw kija i marchewki (niekiedy w odwrotnej kolejności).

„Dla obu stron” – dopowiada Liskowacki. Jak rozumieć ową osobliwą binarność („dwa kije i dwie marchewki”)? Byłaby ona immanentną cechą poetyki „wierszy antywojennych”? Zgromadzone dotąd tropy i poszlaki skierowały wektor naszej uwagi w stronę czasów komunistycznych, z ich rozbudowaną symboliką, „liturgią”, frazeologią. Jeśli przystać na tak rozumianą hipotezę ukrytej całości analizowanego utworu, wówczas wiersz Liskowackiego dałoby się potraktować jako swego rodzaju minitraktat poetycki na temat czasów, w których sztuka (poezja) poddana była skrajnej presji ideologii (czego wcieleniem był socrealizm, wraz z wysypem „antywojennych” wierszy przeciwko amerykańskim imperialistom). Bez wątpienia jednym z głównych skutków owych „niebezpiecznych związków” polityki i literatury, były różnego rodzaju manipulacje językowe. Poeci pragnąc brać udział w życiu literackim, zmuszeni byli dopasowywać swoje artystyczne wizje świata do ideologii marksizmu i zmieniającej się linii partii.