Michał MASŁOWSKI

Autorka hasła: Maria Kotowska-Kachel

ur. 1944

Imiona metrykalne: Michał Bożydar Aleksander.

Podpisywał teksty także: Michel Maslowski.

Pseud.: mas; mas.; (mas); mm; (PAT); Stanisław Ernest.

Historyk literatury i teatru, krytyk literacki i teatralny, tłumacz.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 15 lutego 1944 w Warszawie; syn Stanisława Masłowskiego, polonisty, nauczyciela i dyrektora liceum, lektora w Polskim Radiu, a także prelegenta Filharmonii Narodowej, i Zofii z domu Ernest, lektorki w Polskim Radiu. Od 1956 uczęszczał do Liceum im. Władysława IV w Warszawie; maturę zdał w 1961. Następnie studiował przez rok na Wydziale Aktorskim warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST), po czym podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW); w 1967 uzyskał magisterium. Debiutował w 1965 recenzjami teatralnymi pt. Staropolszyzna i Sarmatyzm z wystawienia Historyi o zmartwychwstaniuPańskim M. Reja w Teatrze Narodowym w Warszawie oraz Sarmatyzmu F. Zabłockiego w warszawskim Teatrze Ludowym, opublikowanymi w tygodniku „Współczesność” (nr 9; podp.: mas.); w piśmie tym zamieszczał regularnie do 1975 recenzje teatralne (także podp.: mas, (mas), (PAT)). W 1967 ogłosił w „Dialogu” (nr 12) rozprawę pt. Bohaterowie dramatów Witkacego. W 1967-68 przebywał w Paryżu, gdzie uczęszczał na zajęcia w Université Internationale du Théâtre; w 1968 wystawił tu (przetłumaczoną wspólnie z Christiane Dancy) i wyreżyserowaną przez siebie sztukę S.I. Witkiewicza pt. L’oeuvre sans nom (Bezimienne dzieło). Po powrocie do Polski kontynuował w 1968-69 studia na Wydziale Reżyserskim PWST. Artykuły, szkice i recenzje teatralne publikował m.in. w „Teatrze” (od 1969), „Tygodniku Kulturalnym” i „Odrze” (od 1971). W 1970 został zatrudniony na Wydziale Filologii Polskiej UW na stanowisku asystenta (w 1973-74 starszego asystenta). W 1974 obronił doktorat na UW na podstawie rozprawy pt. Ideologia narodowa w przedstawieniach „Dziadów”, „Kordiana” i „Nie-Boskiej Komedii” do drugiej wojny światowej (promotor prof. Maria Staszewska) i otrzymał stanowisko adiunkta. W tym czasie występował w teatrach studenckich STS i Hybrydy. W 1975 wyjechał do Francji i do 1979 prowadził lektorat języka polskiego na Université Grenoble III. W tymże roku zamieścił w „Poezji” (nr 9) tłumaczenie wiersza Jacquesa Donguy Apocalypse selon l’homme anonyme (Apokalipsa według anonimowego człowieka), rozpoczynając pracę tłumacza poezji i dramatu z języka francuskiego oraz (wraz z Jacques’em Donguy) pracę tłumacza poezji i dramatu z języka polskiego na francuski. W 1976-77 uczestniczył w seminarium metodologicznym prof. Marca Soriano w paryskiej École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS). W badaniach naukowych zajął się romantyzmem i teatrem romantycznym, teorią i historią teatru, tematyką religijną w literaturze współczesnej, a w latach późniejszych także antropologią kulturalną Europy środkowej. Rozprawy i szkice poświęcone tej tematyce zamieszczał m.in. w „Pamiętniku Literackim” (od 1979) i w „Revue des Études Slaves” (Paryż; od 1985). Był członkiem Komitetu Solidarité avec Solidarność w Grenoble (1980-84), odpowiedzialnym za konkurs i budowę pomnika Solidarności. W 1982 habilitował się na Université Paris-Sorbonne (Paris IV) na podstawie rozprawy Le geste, le symbole et les rites du théâtre romantique polonais. Od tegoż roku pracował jako profesor języka i kultury polskiej na Université Nancy 2; w 1988-2005 pełnił nadto obowiązki dyrektora Départament de Polonais et de Tchèque. W 1987 został diakonem stałym w diecezji katolickiej Nanterre. W 1989-94 wchodził w skład Rady Wydziału Języków i Literatur Obcych uniwersytetu w Nancy, a w 1996-97 pełnił obowiązki dziekana tego wydziału. Był założycielem i dyrektorem Groupe de recherche sur l’Europe centrale (GREC; Grupa Badań nad Europą Środkową; 1989-96 ), członkiem Centre de recherche sur les cultures littéraires européennes (CERCLE; Centrum Badań nad Europejskimi Kulturami Literackimi; 1996-2005). W 1992 był założycielem i do 1996 wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Nancy-Lublin. W 1994-96 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego, a w 2005-12 przewodniczącego Société Française des Études Polonaises. W 1996 został doradcą w zakresie tłumaczenia dramaturgii polskiej w La Maison Antoine Vitez, Centre International de la Traduction Théâtrale w Montpellier. Był prezesem Comité français du bicentelnaire de la naissance d’Adam Mickiewicz (1996-2002). W 2002-05 wchodził w skład Rady Naukowej Uniwersytetu Nancy 2. W 2005 otrzymał (wspólnie z J. Donguy) nagrodę ZAiKS-u za tłumaczenia dramaturgii polskiej. W 2005 został profesorem literatury polskiej na Université Paris-Sorbonne (Paris IV), dyrektorem departamentu Języka i Kultury Polskiej (program magisterium polsko-francuskiego, przygotowywanego wspólnie z UW) oraz członkiem Centre Interdisciplinaires de Recherches Centre-Européennes na Université Paris IV (CIRCE; Centrum Interdyscyplinarne Badań Środkowej Europy). W 2010 wszedł do rady programowej czasopisma internetowego Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego „Teologia, Kultura, Media”. Należy do wielu towarzystw naukowych, m.in. Société Historique et Littéraire Polonaise à Paris (od 1985), Conseil Scientifique du Centre Mondial de la Paix et des Droits de l’Homme et de l’Université de la Paix w Verdun (od 1995), Société des études romantiques et dix-neuviémiste (od 1998), Stowarzyszenia Chopin à Nohant (wiceprzewodniczący w 2000-06), Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie w Londynie (od 2003), Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Polonistycznych (od 2011). W 2010 został członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności (PAU). W 2012 przeszedł na emeryturę. W 2017 został wykładowcą na Studium Europy Wschodniej UW jako profesor wizytujący. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta (2012) oraz francuskim orderem Commandeur de l’Ordre des Palmes académiques.

W 1971 ożenił się z Jacqueline Lachèvre, aktorką, demografem i gerontologiem. Ma troje dzieci: Nicolasa (ur. 1972), politologa, Krystynę (ur. 1975), teatrologa, i Sophie (ur. 1979), rzeźbiarkę. Mieszka w Paryżu i w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Dzieje bohatera. Teatralne wizje „Dziadów”, „Kordiana” i „Nie-Boskiej Komedii” do II wojny światowej. Wr.: Ossol. 1978, 221 s., Bibl. Tow. Lit. im. A. Mickiewicza, t. 10.
Zawartość: Wstęp. – Cz. I. Problemy ideowo-estetyczne: „Uznanie się narodu w jestestwie swoim”; Sens kształtu scenicznego: „Dziady”, „Kordian”, „Nie-Boska Komedia”, Konkluzje. – Cz. II. Realizacje sceniczne: Premiery (dyrekcja J. Kotarbińskiego): „Kordian” (1899), „Dziady” w opracowaniu inscenizacyjnym S. Wyspiańskiego, „Nie-Boska Komedia” (1902); Ku klasyczności (dyrekcja T. Trzcińskiego): „Nie-Boska Komedia” (1919) (oprac. dramaturg. T. Sinki, scenografia K. Frycza), „Kordian” (1924) (inscenizacja T. Trzcińskiego), „Dziady” (1931) (oprac. dramaturg. i inscenizacja T. Trzcińskiego); Ku monumentalności: „Nie-Boska Komedia” (1920) A. Szyfmana i W. Drabika, Inscenizacje L. Schillera: „Nie-Boska Komedia” (1926, 1938), „Kordian” (1930, 1935, 1939), „Dziady” (1932, 1933, 1934). – Zakończenie. – Aneks. – Schemat dziejów heroicznych.
2. Le Geste, le rite et les symboles du théâtre romantique polonais. T. 1-2. Lille 1987, 205 + 549 s. Por. poz. 3.
Rozprawa habilitacyjna.
Zawartość: [T. 1:] Préface. – L’introduction à l’analyse théâtrale: Le sens des gestes; La séquence symbolique; Le rituel du théâtre; L’herméneutique du théâtre. – [T. 2]: Le discours du théâtre romantique: La révolution copernicienne du romantisme polonais; Le discours de la vision théâtrale: Les Aïeux ou la fête des morts; Kordian [J. Słowackiego]; La Comédie Non-Divine [Z. Krasińskiego], – Le théâtre de la seconde naissance; Conclusions. – Le théâtre monumental: Vers le monumental: La Comédie Non-Divine d’A. Szyfman et de W. Drabik (1920); Les mises en scène de Léon Schiller: La Comédie Non-Divine (1926, 1938); Kordian (1930, 1935, 1939); Les Aïeux (1932, 1933, 1934), – Anthropologie et théâtre.
3. Gest, symbol i rytuały polskiego teatru romantycznego. Wwa: PWN 1998, 399 s. Por. poz. 2.
Zawartość: Wprowadzenie. – Romantyczna antropologia: Granice romantyzmu; Estetyka natchnienia; Matryce historii; Religia – polityka – kultura. – Rytuał „Dziadów”: Rytualna syntagma; Heroiczny paradygmat; Poetyka inicjacji; Jedność „Dziadów”; Schemat przekształceń symbolicznych. – Gest Kordiana: Bohater w poszukiwaniu misji; Problem narodu; Słowo gestu; Etyka i historia; Schemat przekształceń symbolicznych. – Symbol „Nie-Boskiej komedii”: Kręgi rzeczywistości; Stare i nowe ryty; Symbol i obecność; Schemat przekształceń symbolicznych, – Teatr uczestnictwa: Struktury nowego teatru; Projekt estetyczny; Projekt realizacji; Typ obecności w polskim teatrze romantycznym; Konkluzje. – Wiara i historia: Przełom religijny; Teologia wpisana w „Dziady”; Nowy obraz świata i mesjanizm; Kopernikański przewrót postaw religijnych; Późniejsze rozwinięcia romantycznej religijności; Między Wschodem a Zachodem; Uwagi końcowe. – Zakończenie.
4. Kordian et Lorenzaccio. Héros modernes? Montpellier: Espace 1999, 52 s.
Zawartość: Kordian [J. Słowackiego] et Lorenzaccio [A. de Musseta], héros modernes?: Analogies; Le rêve héroïque; „Pour le peuple, sans le peuple”; Le geste fécond; Conclusion). – Juliusz Słowacki (1809-1849).
5. Zwierciadła Kordiana. Rola i maska bohatera w dramatach Słowackiego. Wwa: Świat Lit. 2001, 246 s. Nauka o Literaturze Pol. za Granicą, t. 7.
6. Problemy tożsamości. Szkice mickiewiczowskie i (post)romantyczne. Lubl.: Inst. Europy Środkowo-Wschodniej 2006, 499 s.
Zawartość: Wprowadzenie. – Los i historia: Mickiewicz: tożsamość indywidualna a naród; Kryzys. O tworzeniu się dynamicznego modelu kultury; Polski bohater romantyczny; Etyzacja polityki – naczelna idea polskiego romantyzmu; Autonomia społeczna a „Przymierze Ludów” w polskiej tradycji. – Hermeneutyka utworów: Kto jest bohaterem „Dziadów”?; Praca autora nad rolą w „Dziadach”; Mickiewiczowska wizja teatru; Synteza religijna Mickiewicza; „Zdania i uwagi” Adama Mickiewicza; „Liryki lozańskie” – mistyka poranka; Reinterpretacja kultu maryjnego w dziele Mickiewicza; Kanon kultury w dziele Adama Mickiewicza; „Pragnę, więc jesteś”. Trzy figury „Innego” w polskim romantyzmie. – Recepcja a tożsamość kultury: Romantyczne korzenie polskiej tożsamości; O recepcji Mickiewicza we Francji; Tożsamość indywidualna a zbiorowy los. Od Norwida do Gombrowicza; Teatr i gest społeczny; Norwidowy „trudów trud” w dzisiejszej perspektywie; Mickiewiczowski „Gestus” Karola Wojtyły; Ostatni polski romantyk; Romantyzm czy oświecenie: fałszywa alternatywa. – Aneks: Święte błądzenie brata Adama [wywiad].
Przekł. poszczególnych szkiców: Mickiewicz: tożsamość indywidualna a naród: hiszp.: Identidad romántica en la obra de Adam Mickiewicz. „Aleph”, Menizales 1999 nr 110 s. 60-72. – Kryzys. O tworzeniu się dynamicznego modelu kultury: franc.: Initiation et crise. De la formation d’un modèle dynamique de la culture. W: Crise et conscience du temps. Des Lumières à Auschwitz. Nancy 1998 s. 35-47. – Polski bohater romantyczny: franc.: Pologne. Un héros romantique moderne. W: Mythes et symboles politiques en Europe Centrale. Paris 2002 s. 302-315; niem.: Der polnische romantische Held. W: Romantik und Geschichte. Wiesbaden 2007 s. 184-194. – Etyzacja polityki – naczelna idea polskiego romantyzmu: franc.: L’éthique du politique dans le romantisme polonais. „Romantisme. Revue du dix-neuvième siècle. Le privé et le social”, Paryż 2003 nr 119 s. 7-20. – Autonomia społeczna a „Przymierze Ludów” w polskiej tradycji: franc.: Autonomie sociale et „alliance des peuples” dans la tradition polonaise. W: L’Europe du milieu. Nancy 1991 s. 263-278 – Synteza religijna Mickiewicza: franc.: La Synthèse religieuse de Mickiewicz. W: Le Verbe et l’Histoire. Mickiewicz, la France et l’Europe. Paris 2002 s. 150-165. – „Zdania i uwagi” Adama Mickiewicza. Mądrość i samotność: franc.: „Notes et pensées” d’Adam Mickiewicz. Sagesse et solitude. W: Mickiewicz par lui-même. Paris 2000 s. 35-54; niem.: Die „Ansichten und Bemerkungen” von Adam Mickiewicz. Weisheit und Einsamkeit. W: Adam Mickiewicz und die Deutschen. Wiesbaden 2000 s. 107-126. – Kanon kultury w dziele Adama Mickiewicza: franc.: Le canon de la culture dans l’œuvre d’Adam Mickiewicz. „Revue des Études Slaves”, Paryż 2002-2003 [t. 74 fasc. 2-3] s. 339-352. – Romantyczne korzenie polskiej tożsamości: franc.: Les Racines romantiques de l’identité polonaise. W: Convergences européennes. Conscience nationale et conscience européenne dans les littératures slaves, baltes, balkaniques et hongroise au XXe siècle. Paris 1993 s. 59-72. – O recepcji Mickiewicza we Francji: franc.: De la perception de Mickiewicz en France. W: Langues et peuples d’Europe Centrale et Orientale dans la culture française. Paris 1998 s. 163-177. – Teatr i gest społeczny: franc.: Théatre et geste social. „Silex”, Grenoble 1983 nr 24 s. 57-72.
7. Etyka i metafizyka: perspektywa transcendencji poziomej we współczesnej kulturze polskiej. Wwa: Neriton 2011, 393 s. Nauka o Lit. Pol. za Granicą, t. 13.
Zawartość: I. Wprowadzenie. Transcendencja pozioma: Transcendencja pozioma. Zachowania, obrazy, koncepty; Literatura a religia; Religia–kultura–wiara. – II. Metafizyka zła i groteska: Zło nowoczesności: „Jądro ciemności” Josepha Conrada a „Czas Apokalipsy” Francisa Forda Coppoli; „Kościół międzyludzki” w „Ślubie” Witolda Gombrowicza; Rytuały polskiej groteski; Sławomir Mrożek: teatr absurdu czy absurd jako teatr?; Tadeusz Konwicki: kryzys tożsamości; Konwicki albo mit Żyda Wiecznego Tułacza; Ból nie-istnienia: o „postmodernistycznej” powieści Tomka Tryzny [dot.: Panna Nikt]; Tragedia ludzka według Zbigniewa Herberta. – III. Tęsknota za dobrem: poezja etosu i etos poezji po II wojnie światowej; Formy religijności życia codziennego: obraz literacki i postawy kulturowe; Czesław Miłosz – świadomość emigranta; Tożsamość indywidualna, tożsamość zbiorowa, romantyzm w dziele Miłosza; Religia Miłosza; Miłosz, Merton, buddyzm zen; Dwa traktaty poetyckie o wierze: „Traktat teologiczny” Czesława Miłosza, „Tryptyk rzymski” Jana Pawła II; Opatrzność Jana Pawła II; Myśl etyczna opozycji demokratycznej w Polsce; Odniesienia sensu.
Przekł. poszczególnych szkiców: „Jądro ciemności” Josepha Conrada a „Czas Apokalipsy” Francisa Forda Coppoli: ang.: The evil of modernity. Joseph Conrad’s „Heart of darkness” and Francis Ford Coppola’s „Apocalypse now”. Przeł. E. Kowal. „Yearbook of Conrad Studies” Kr. 2007 s. 195-211; wersja franc.: Le mal de la modernité. „Au Cœur des ténèbres” de Joseph Conrad et „Apocalypse now” de Francis Ford Coppola. W: Joseph Conrad – un Polonais aux confins de l’Occident. Paris 2009 s. 103-120. – „Kościół międzyludzki” w „Ślubie” Witolda Gombrowicza: wersja franc.: „l’Eglise interhumaine” dans le „Mariage” de Gombrowicz. W: La littérature polonaise du XXe siècle. Paris 2000 s. 209-221. – Rytuały polskiej groteski teatralnej: wersja franc.: Le grotesque polonais. Les rituals de l’absurde dans le théâtre polonais. W: L’Humour européen. T. 2. Lubl.-Sèvres 1993 s. 229-246. – Sławomir Mrożek: teatr absurdu czy absurd jako teatr?: wersja franc.: Sławomir Mrożek. Théâtre de l’absurde ou l’absurde comme théâtre? „Revue des Études Slaves“, Paryż 1988 nr 1 s. 209-219. – Ból nie-istnienia. O „postmodernistycznej” powieści Tomka Tryzny [dot.: Panna Nikt]: wersja franc.: Le mal d’être personne. A propos du roman „postmoderne” de Tomek Tryzna. W: (Post)modernisme en Europe Centrale. La crise des idéologies. Paris 1999 s. 171-186. – Tragedia ludzka według Zbigniewa Herberta: wersja franc.: La tragédie humaine selon Zbigniew Herbert. „Les Nouveaux Cahiers Franco-Polonais”, Wwa, Paryż 2005 nr 5 s. 99-112. – Religia Miłosza: wersja franc.: Miłosz et le religieux. W: Czesław Miłosz et le vingtième siècle. Paris 2006 s. 211-230. – Miłosz, Merton, buddyzm zen: wersja franc.: Miłosz, Merton et le boudhissme zen. W: Czesław Miłosz: dialogue des cultures. Paris 2013 s. 195-212.

Artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Bohaterowie dramatów Witkacego. „Dialog” 1967 nr 12 s. 84-98. – Tematyka pracy. W: Literatura wobec przemian społecznych. Wwa 1973 s. 238-267. – Misja „Solidarności”. „Aneks”, Londyn 1984 nr 34 s. 99-125 [podp.: Stanisław Ernest]. – La structure initiatique des „Aïeux” (Dziady) d’Adam Mickiewicz. „Revue des Études Slaves”, Paryż 1985 nr 3 s. 421-445. – Czesław Miłosz, la conscience de l’émigré. W: Les effets de l’émigration et de l’exil dans les cultures tchèque et polonaise. Paris 1987 s. 121-147. – Les „Aïeux” de Mickiewicz, théâtre de la participation issu du romantisme. „Les Cahiers Franco-Polonais”, Wwa, Paryż 1984, wyd. 1987 s. 27-46. – L’identité culturelle de la Pologne et la symbolique de la foi incarnée. W: L’Europe Centrale. Réalité, mythe, enjeux. XVIIIe-XXe siecles. [Varsovie] 1991 s. 231-242. – Tadeusz Konwicki ou le mythe du Juif errant. „Revue des Études Slaves”, Paryż, 1991 t. 63 [z.] 2 s. 547-559. – Wiara i historia. Dynamiczny model religii wcielenia w dziele Adama Mickiewicza. „Pam. Lit.” 1991 z. 3 s. 31-54; wersja franc.: Le renversement copernicien du religieux dans l’oeuvre d’Adam Mickieiwcz. „Cahiers Mennaisiens”, Paryż 1992 nr 26 s. 86-116. – Culture et politique en Europe Centre-Est. „Nova Renascença”, Porto 1992, vol. XII s. 219-235. – Les formes du religieux dans le quotidien en Pologne. Représentation littéraire et attitudes culturelles. „Revue des Études Slaves”, Paryż 1993 z. 3 s. 511-524. – Tadeusz Konwicki et la crise de l’identité. W: Pologne singulière et plurielle. La prose polonaise contemporaine. Lille 1993 s. 91-101. – Mickiewicz, Norwid et la nation „messianique”. Mise au point sur les concepts et les thèmes. W: Regards sur l’indomptable Europe du Centre-Est du XVIIIe siecle à nos jours. Lille 1996 s. 117-130. – Nos repères du Sens. W: Quels repères pour l’Europe?, Paris 1996 s. 75-95; tłum. hiszp.: Nuestros referentes del sentido. W: La crisis de los referentes y la reconstrucción de las identidades en Europa. Bogotá 1999 s. 59-76. – La dérision comme manière de vivre ou l’humeur polonais à la Gombrowicz. W: La Comédie sociale. Paris 1997 s. 115-127. – Nicolas Sęp-Szarzyński et l’imagerie baroque de la foi. W: L’homme baroque. Nancy 1997 s. 27-41. – Entre l’Orient et l’Occident. La religiosité romantique en Pologne. „Archives de Sciences Sociales des Religions”, Paryż 1998 nr 101 s. 107-129; inna wersja w: Eglises-Etats-Nations à l’époque des Lumières et au XIXe siècle. Lubl. 2000 s. 125-138. – Foi et Histoire. W: Mickiewicz 1798-1998. Bicentenaire de la naissance. Paris 1998 s. 135-176. – El espejo roto. W: 10 años después del Muro. Visiones de Europa y América Latina. Bogotá 1999 s. 40-55. – Influences orthodoxes, juives et ésotériques sur la religiosité de Mickiewicz. W: Adam Mickiewicz. Kontexte und Wirkung. Contexte et rayonnement. Fribourg 1999 s. 115-128. – L’imaginaire romantique et le théâtre. „Kordian” de Juliusz Słowacki. W: Solitude et conscience politique sur la scène romantique. Musset, Słowacki, Kleist. Paris 1999 s. 49-64. – Réactualisation des mythes littéraires. Shakespeare, Słowacki, Kordian. „Bulletin de littérature générale et comparée”, Paryż 1999 nr 25 s. 105-135. – Le combat du héros romantique avec son double. W: Figures du double dans les littératures européennes. Lausanne 2001 s. 134-144. – Koncept roli w dramatach Słowackiego. „Pam. Lit.” 2001 z. 3 s. 65-75; wersja franc.: Le concept du rôle dans théâtre de Słowacki. W: Słowacki aujourd’hui. Paris 2002 s 145-154. – La société civile en Pologne et l’Union Européenne. Les enjeu identitaires. „Transitions”, Génève 2001 nr 2 s. 139-149. – Le théâtre romantique polonais. „Romantisme”, Clermont-Ferrand 2001 nr 111 s. 57-74. – L’absurde dans le théâtre de Tadeusz Różewicz. W: Absurde et dérision dans le théâtre est-européen. Paris 2002 s. 153-166. – Les relations entre la culture française et la culture polonaise. W: Les relations entre la France et la Pologne au XXe siècle. Kr. 2002 s. 35-56. – Tożsamość polska w kontekście europejskim. „Nauka” 2002 nr 2 s. 91-101. – Msza święta jako przedstawienie. W: Ikony niewidzialnego. Opole 2003 s. 81-100. – La Société historique et littéraire polonaise et la Bibliothèque polonaise de Paris. W: Histoire de la slavistique. Le rôle des institutions. Paris 2003 s. 158-168. – „L’Autre Europe“ et l’idée européenne (rapport de synthèse). W: L’Union Européenne en débat. Nancy 2004 s. 13-34. – La poésie de l’éthos et l’éthos de la poésie dans la Pologne de l’après-guerre. W: La Poésie polonaise du vingtième siècle. Voix et visages. Paris 2004 s. 101-119. – Rytuały jedzenia i picia we Francji i w Polsce. Rekonesans. „Napis” 2004 s. 359-372. – Face au néant. Les dissidences de Czesław Miłosz. W: Dissidences. Paris 2005 s. 35-56. – Les confines de l’Europe Centrale; Richesse et périls de la recontre des cultures. W: Europe. La danse sur les limites. Paris 2005 s. 179-198; 305-316. – Le poète, constructeur de l’imaginaire national. W: Ecriture de l’histoire. Strasbourg 2005 s. 135-152. – Les chrétiens avec ou sans Dieu et l’Etat laïque en Pologne. W: La laïcité, une question au présent. Nantes 2006 s. 197-218. – Oratoryjne „Dziady” w realizacjach Andrzeja Seweryna. W: Tradycja romantyczna w teatrze polskim. Kr. 2007 s. 21-34. – Kilka uwag o hymnie „Smutno mi Boże!…” Juliusza Słowackiego oraz o aporiach tłumaczenia. W: Oblicza Narcyza. Obecność autora w dziele. Kr. 2008 s. 101-114, wersja franc.: Comment lire et traduire et l’Hymne de Juliusz Słowacki, „Smutno mi Boże”. W: Juliusz Słowacki. Lectures contemporaines. Paris 2010 s. 85-96. – La traduction du non-verbal. W: Aspects sociologiques et anthropologiques de la traduction. Paris-Varsovie 2008 s. 61-72. – Chrzest jako rytuał inicjacji. „Znak” 2009 nr 11 s. 99-109, przedr. w: Słowo i gest. Opole 2009 s. 67-78. – Culture et identité. L’héritage de la Res Publica des Deux Nations. les courants slavophiles, panslaves et messianiques. W: L’héritage de la Res Publica des Deux Nations. Lublin-Paris 2009 s. 91-104. – La naissance d’une „nation culturelle”. W: East-Centrale Europe in European History. Lublin 2009 s. 211-228, wersja pol.: Formowanie się narodu kulturowego w Polsce i Europie Środkowej. W: Sploty kultury. Wwa 2010 s. 382-399 . – La structure rituelle des „Aïeux” et ses conséquences esthétiques. W: L’Âge d’or du théâtre polonais de Mickiewicz à Wyspiański, Grotowski, Kantor, Lupa, Warlikowski… Paris 2009 s. 43-61. – Prawda słowa, prawda gestu w teatrze i w liturgii. W: Słowo w kulturze współczesnej. Wwa 2009 s. 177-198. – Śmierć Mickiewicza. „Prz. Hum.” 2009 nr 5/6 s. 37-47. – Traité de poésie de Czesław Miłosz. W: L’antre des mots. Autour de la poésie de Vladimir Holan. Praha 2009 s. 163-174. – Humanistyczna problematyka przełomu antropologicznego. Okres romantyzmu. W: Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej. Cz. 1. Wwa 2010 s. 497-534. – Scenariusz Grotowskiego według Kordiana. W: Słowacki/Grotowski. Rekontekstualizacje. Wr. 2010 s. 77-89. – „Słowiański papież”: stosunek romantyków do Kościoła. „Znak” 2010 s. 71-87, przedr. w: Słowacki mistyczny – rewizje po latach. Wwa 2012 s. 124-138. – Mieszkaniec Północy. Trzy wiersze – trzy miasta: Wilno, Paryż, Berkeley. W: Czesława Miłosza „północna strona”. Gdańsk 2011 s. 49-62. – La symbolisation de l’histoire: example du romantisme polonais. W: Fiction et histoire. Strasbourg 2011 s. 221-234. – Wobec nicości. Miłosz – dysydent. „Postscriptum Polonist.” 2011 nr 1 s. 29-46. – France-Pologne au XXe siècle: recontres culturelles. W: L’Autre Francophonie. Paris 2012 s. 33-54. – Permanence(s) du religieux: introduction; Le paradigme romantique du croire et son rôle au XXe siècle en Pologne. W: Religion et identité en Europe Centrale. Paris-Brno 2012 . – „Et elle brillait cette ville”: Le Paris de Miłosz. W: Miłosz et la France. Paris 2013 s. 75-89. – „Inna Europa”, „Europa porwana”, Europa Środkowo-Wschodnia..: tożsamość kulturowa i paradygmat romantyczny. [Przeł.] M. Nicińska. „Prz. Filoz.-Lit.” 2013 nr 1/ 2 s. 115-136. – Le monument d’Adam Mickiewicz á Varsovie. W: Mémoire(s) des lieux dans la prose centre-européenne après 1989. Lausanne; [Paris] 2013 s. 139-153. – Recepcja Dziadów przez Kościół. W: „Dziady nasze mają to szczególnie…”. Studia i szkice współczesne o dramacie Adama Mickiewicza. Wwa 2013 s. 179-194. – Changement du paradigme: le théâtre polonais avant et après 1989. „Revue des Études Slaves”, Paryż 2014 nr 4 s. 709-722. – Dramat (w) religii. „Sędziowie” Stanisława Wyspiańskiego. W: Dramat i teatr religijny. Wyróżniki i paradygmaty. Lubl. 2014 s. 195-210. – Symbole tożsamości zbiorowej w dramatach romantycznych: wczoraj i dziś. W: Polonistyka wobec wyzwań współczesności. T. 1. Opole 2014 s. 246-256. – Cyprian Norwid, esquisse d’une anthropologie culturelle. W: Norwid: notre contemporain. Paris 2015 s. 25-43, wersja pol.: Zarys antropologii kultury w dziele Norwida. „Stud. Norwidiana” 2016 T. 34 s. 3-20. – „Wyznania patrycjusza” Sándora Máraiego i „Rodzinna Europa” Czesława Miłosza: dwa portrety Europy Środkowej. W: W ogrodzie świata. Kr. 2015 s. 237-253. – Partykularne i uniwersalne w literaturach narodowych. „Postscriptum Polonist.” 2016 nr 2 s. 125-134.

Przekłady

1. S.I. Witkiewicz: L’oeuvre sans nom. [Przeł.:] M. Masłowski, Ch. Dancy. Wyst.: Reż.: M. Masłowski. Paris, Théâtre de la Cité 1968.
Tytuł oryginału pol.: Bezimienne dzieło.
2. C. Fuentes: Jednooki jest królem. [Utwór dramatyczny]. Wyst. : Reż.: R. Szejd. Wyst. Wwa, T. Dram. 1975.
3. Poésie polonaise contemporaine. [Antologia]. [Przeł. i red.:] M. Masłowski, J. Donguy. Paris: le Castrol astral et Lettres Slaves 1982 [3], 204 s., Collection Voix Off Pologne, 2.
Wyd. w jęz. pol. i franc. – Zawiera przekłady wierszy: M. Białoszewskiego, S. Grochowiaka; Z. Herberta; T. Nowaka; T. Różewicza; W. Szymborskiej; S. Barańczaka; K. Karaska; J. Kornhausera; R. Krynickiego; E. Lipskiej; R. Wojaczka; A. Zagajewskiego, – nadto: Repères; Presse et Éditions Clandestines; Moi, soldat qui ai tiré sur les ouvriers à Gdansk, en décembre 1970 (Extraits), [Trois textes annexes:] (L. Dymarski – J. Kornhauser – S. Barańczak); Crédit photographique.
4. Pologne. Anthologie de l’etat de guerre. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Toulouse: Tribu 1984, 166 s.
Przekł. podp. pseud.: Stanisław Ernest.
5. A. Mickiewicz: Les Aïeux=Dziady. Poème. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. [Lausanne]: L’Âge d’Homme 1992, 397 s. Collection Classiques Slaves.
Tu także wprowadzenie M. Masłowskiego: Permanence des „Aieux”, s. 13-43 i przyp.
6. T. Słobodzianek: Merlin. L’autre histoire. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Wyst. Bruksela, Festiwal Temporalia 1994.
Tytuł oryginału pol.: Merlin. Inna historia.
7. J. Słowacki: Kordian. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Lausanne; [Paris]: L’Âge d’Homme 1996, 185 s. Collection Classiques Slaves.
Tu także M. Masłowskiego: Note biographique, s. 7-10; Plaidoyeur pour Kordian, s. 11-14; Un héros en quête de mission, s. 14-18; Cet indépassable nationalisme…, s. 19-24; La parole du geste, s. 24-29; La Gloire de la poésie, s. 29-32, a także przyp.
8. Z. Herbert: La Chambre d’à côté. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Praprem. jako sztuka czytana: Nancy, Festiwal Passages de Nancy 1999.
Tytuł oryginału pol.: Drugi pokój.
9. Z. Herbert: Lalek. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Praprem. jako sztuka czytana: Paris, T. de l’Odéon 1999.
10. Cz. Miłosz: Traité de théologie. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Le Chambon-sur-Lignon: Cheyne 2003, 102 s. D’une voix l’autre. Praprem. jako sztuka czytana : Paris : Comédie Française 30 X 2004.
Tekst w jęz. pol. i franc. – Tytuł oryginału pol.: Traktat teologiczny.
11. K. Bizio: Toxines. [Utwór dramatyczny]. [Przeł.:] M. Masłowski, J. Donguy. Praprem. jako sztuka czytana: Caen, Panta théâtre 22 IV, 15 V 2004.
Tytuł oryginału pol.: Toksyny.
12. T. Różewicz: La chute. [Utwór dramatyczny]. Praprem. jako sztuka czytana: Paris, Comédie Française 27 X 2004.
Tytuł oryginału pol.: Spadanie.
13. T. Różewicz: Le Fichier; Témoignage ou notre petit confort. [Utwory dramatyczne]. (Théâtre 1). [Przekł. i wstęp:] M. Masłowski, J. Donguy. Lausanne: L’Âge d’Homme 2005, 134 s. Petite bibliothèque slave, 28.
Tytuły oryginałów pol.: Kartoteka; Nasza mała stabilizacja.
14. T. Różewicz: La Vieille femme qui couve; Un drôle de petit vieux; La sortie de l’artiste de la faim. [Utwory dramatyczne]. (Théâtre II). Lausanne; Paris: l’Âge d’Homme 2008, 166 s. Petite bibliothèque slave.
Tytuł oryginału pol.: Stara kobieta wysiaduje; Śmieszny staruszek; Odejście głodomora.
15. Cz. Miłosz: Traité de poésie; L’apprenti. Avec des commentaires de l’auteur . [Przeł.]: J. Donguy, M. Masłowski. Paris: Honoré Champion Éditeur 2013, 218 s. Poétiques et Esthétiques XXe-XXIe Siècles, 13.
Tytuł oryginału pol.: Traktat poetycki; Czeladnik.

Prace redakcyjne

1. L’Europe du Milieu. Actes du colloque; organisé par le Groupe de recherche sur l’Europe centrale de l’Université de Nancy II, Septembre 1989. [Red.:] M. Masłowski, [przy współpracy:] A. Kurc. Nancy: Presses universitaires de Nancy 1991, 303 s., Espaces Centre-Européens (Nancy).
2. Identité(s) de l’Europe centrale. [Red.] M. Masłowski. Paris: Institut d’Études Slaves 1995, 221 s., Cultures et Sociétés de l’Est,21.
3. Histoire des idées politiques de l’Europe centrale. [Red.:] M. Masłowski, Ch. Delsol. Paris: Presses Universitaires de France 1998, XV, 603 s., Politique d’Aujourd’hui.
Nagroda Joseph du Teil przyznana przez Académie des Sciences Morales et Politiques w 1998 za współredakcję.
4. Le verbe et l’histoire. Mickiewicz, la France et l’Europe. [Red.:] M. Masłowski, F-X. Coquin. Paris: Institut d’Études Slaves: Éd. de la Maison des sciences de l’homme 2002, 423 s., Travaux (Institut d’Études Slaves), 42.
5. Mythes et symboles politiques en Europe centrale. [Red.:] M. Masłowski, Ch. Delsol, J. Nowicki. [Wstęp:] P. Chaunu. Paris: Presses Universaitaires de France 2002, XX, 690 s., Politique D’Aujourd’hui.
6. Dissidences. [Red.:] M. Masłowski, Ch. Delsol, J. Nowicki. Paris: Presses Universitaires de France 2005, 304 s.
7. L’Âge d’or du théâtre polonais de Mickiewicz à Wyspiański, Grotowski, Kantor, Lupa, Warlikowski … [Actes du colloque, Paris, octobre 2006.] [Red.:] M. Masłowski, A. Grudzińska. Paris: Éd. de l’Amandier 2009, 452 s.
8. Culture et identité en Europe Centrale. Canons littéraires et visions de l’Histoire. [Red.:] M. Masłowski, P. Gradvohl, D. Francfort. Paris: Institut d’Études Slaves; Brno: Masarykova Univerzita 2011,660 s., Travaux (Institut d’Études Slaves, 62.
9. Religion et identité en Europe Centrale. [Red.:] M. Masłowski, [przy współpr.:] D. Bechtel, C. Royer. Paris: Éditions Belin 2012, 346 s. Histoire et Société. Europes Centrales.
10. L’anthropologie théâtrale selon Jerzy Grotowski. [Red.:] J. Fret, M. Masłowski. Paris: Éd. de l’Amandier 2013, 391 s.

Nadto zob. Przekłady poz. 3.

OPRACOWANIA (wybór)

Ank. 2010.
Wywiady: Święte błądzenie brata Adama. Rozm. P. Goźliński. „Gaz. Wybor.” dod. „Magazyn” 1999 nr 83, przedr. w: M. Masłowski: Problemy tożsamości. Lubl. 2006; Wiara wieku męskiego. Rozm. J. Bątkiewicz-Brożek. „Tyg. Powsz.” 2009 nr 44.

Le monde contemporain de la Lorraine. Dictionnaire biographique. Paris 1997.

Dzieje bohatera
M. PRUSSAK. „Pam. Lit.” 1979 nr 3, polem. M. Masłowski: O interpretacji. „Pam. Lit.” 1980 z. 3.
Z. PRZYCHODNIAK. „Ruch Lit.” 1979 z. 4.
I. GUSZPIT. „Zag. Rodzaj. Lit.” 1980 nr 1.

Gest, symbol i rytuały polskiego teatru romantycznego
E. BIEŃKOWSKA: Kosmiczny parlament. „Tyg. Powsz.” 1998 nr 14.
P. GOŹLIŃSKI: Przemiany bohatera Polaków. „Dialog” 1999 nr 4.
T. KUBIKOWSKI: Byt romantyczny. „Nowe Książ.” 1999 nr 3.
M. KOZŁOWSKA: W kręgu mitów, herosów, rytów i gestów. „Prz. Powsz.” 2000 nr 6.
M. REGULSKI. „Pam. Lit.” 2000 z. 4.

Kordian et Lorenzaccio
J. GROMADZKI. „Pam. Lit.” 2001 z. 3.

Problemy tożsamości
Z. PRZYCHODNIAK: Tożsamość polska, Mickiewicz i Europa. „Prz. Hum.” 2009 nr 5/6.
D. SOSNOWSKA: Nadal romantyzm. O książce „Problemy tożsamości” Michała Masłowskiego. „Znak” 2009 nr 1.

Etyka i metafizyka
Ł. TISCHNER: Metamorfozy „bez-wiednego kapłana”. „Znak” 2012 nr 10.
A. MALINOWSKA: Wołanie o Sens. „Tekstualia” 2013 nr 1.
A. ŚWIĄTEK: Człowiek nadzieją naszych czasów. „Kronos: metafizyka, kultura, religia” 2013 nr 1.
M. BĄK: Romantyzm to dziś, tylko cokolwiek dalej. „Pam. Lit.” 2014 z. 2.