19. Nad „trumną próżną” na cmentarzu Montmartre

II

W biografii Kazimierza Wierzyńskiego Paryż jest obecny od początku lat dwudziestych. Od października 1937 poeta przebywał we Francji pełny rok. Jako emigrant pojawił się nad Sekwaną dokładnie 28 października 1939 i pozostał tam do maja następnego roku, biorąc czynny udział w życiu polskiego środowiska kulturalnego. Sytuacja liryczna  w wierszu Na grobie Słowackiego kształtuje się w klimacie już bezlistnej, więc późnej, paryskiej jesieni; nie tyle w eschatologicznej atmosferze Dnia Zadusznego, ile w nostalgicznej aurze samotnej przechadzki w obcym mieście. Tytuł utworu prowadzi czytelnika do konkretnego miejsca, a narracja opisowa  w wersach dwunastym i trzynastym skupia naszą uwagę na szczegółach pomnika, znajdującego się na grobie Słowackiego. Nie sposób nie przypomnieć, że pomnik ten postawiono staraniem matki poety, Salomei Słowackiej secundo voto Bécu, która podczas dwu kolejnych pobytów w Paryżu (w latach 1850 i 1851) nie szczędziła kosztów na nagrobek oraz starań o zabezpieczenie wszelkich rękopisów i pamiątek po swym wielkim synu. Pomnik z jasnego piaskowca (tworzywa mocno narażonego na erozję, czego nie omieszkał odnotować Wierzyński w wersie dwunastym) wykonał jeden z najbliższych przyjaciół Słowackiego, francuski artysta Charles Pétiniaud-Dubos. Wieńczy go krzyż, a na płycie i kolumnie pomnikowej piętrzą się alegoryczne  przedstawienia, odpowiadające inskrypcji „Grand Poète Polonais” [Wielki Polski Poeta]: kamienne księgi pod wieńcem laurowym, lira (stąd u Wierzyńskiego: „[…] insygnia, trzy książki z kamienia i lira…”, w. 13) i płaskorzeźba portretowa dłuta Władysława Oleszczyńskiego, wkomponowana w zespół plastycznych alegorii.  

Nagrobek Juliusza Słowackiego na cmentarzu Montmartre

^[1]

Istota sprawy zawiera się jednak w informacji, że grób jest pusty, trumna – „próżna”. Dotyczy ona faktu, że w czerwcu 1927 roku dokonano ekshumacji na cmentarzu Montmartre i prochy wieszcza złożono w krypcie wawelskiej. Obok sarkofagu z jasnego dolomitu, który zawiera doczesne szczątki Adama Mickiewicza (przeniesiono je na Wawel podczas monumentalnej uroczystości narodowej w roku 1890), pojawiła się trumna Juliusza Słowackiego z czarnego marmuru.