09. Natura i człowiek – sentymentalny obraz nawigacji życiowej

Wiersz Franciszka Dionizego Kniaźnina Dwie Gałązki należy do tego rodzaju utworów poetyckich, które – mimo powstania w określonym czasie historycznym (druga połowa XVIII wieku) – podejmują refleksje uniwersalne, niewymagające od interpretatora szczegółowej znajomości pozatekstowego tła, które skłoniło twórcę do sięgnięcia po pióro. Nieznajomość zastosowanych w utworze środków wyrazu  oraz konwencja literacka, jednoznacznie odsyłające do konkretnego etapu rozwoju procesu literackiego i jednego z dominujących w nim prądu (sentymentalizmu), również nie stanowi przeszkody w rozpoznaniu sensu dzieła, choć ich identyfikacja pozwala dokładniej zrozumieć poszczególne elementy wypowiedzi, które kształtują tematykę i przesłanie wiersza.

Utwór składa się z trzynastu tetrastychów, z których każdy ma tę samą liczbę sylab, ułożonych następująco – trzy wersy po osiem, czwarty pięć. Układ rymów jest parzysty. W zbudowanej w ten sposób wypowiedzi, która stanowi tematyczną i logiczną całość, można wydzielić trzy części. Podstawą proponowanego wyodrębnienia tych cząstek jest rola podmiotu wypowiadającego się w wierszu i jego stosunek do opisywanych zdarzeń – opowieści o losach dwóch gałązek płynących rzeką. W strofach od pierwszej do piątej oraz w dwunastej i trzynastej, a więc na początku i w zakończeniu utworu, podmiot wiersza się nie ujawnia.

Należałoby to jednak doprecyzować, bowiem ukrywanie się podmiotu za wypowiedzią ma miejsce wyłącznie w pięciu strofach otwierających wiersz. W dwóch ostatnich dysponujemy już wiedzą o bohaterze wypowiadającym się, poznaną w części środkowej utworu. Chodzi tu więc o rolę, jaką w wierszu odgrywa podmiot. W części pierwszej i trzeciej jest on obserwatorem wydarzeń, które bezstronnie relacjonuje. We fragmencie środkowym (strofy od szóstej do jedenastej) jego rola zmienia się, gdyż prowadzona do tej pory obserwacja obiektywna zostaje zastąpiona obserwacją zaangażowaną, czego potwierdzeniem jest wypowiedź podmiotu, odsłaniająca jego przeżycia wewnętrzne. Ich opis stanowi komentarz i jest częścią ogólnej refleksji na temat relacjonowanych wydarzeń. Można też zauważyć, co stanowi dodatkowy argument za wyodrębnieniem w wierszu trzech części, że podmiot ujawnia się w dość ważnym momencie opowiadanej w utworze historii, odsłania się w chwili, kiedy płynące rzeką gałązki się spotykają.