09. Natura i człowiek – sentymentalny obraz nawigacji życiowej

Początek utworu przynosi jeszcze jedną ważną informację, kształtującą zarówno treść wiersza, jak i jego sens – chodzi o wodę, w której płyną gałązki. Jest ona bardzo istotnym elementem świata przedstawionego chociażby dlatego, że niemal w każdej jego strofie, z wyjątkiem jedenastej, poeta używa słowa semantycznie łączącego się z wodą. Pole znaczeniowe pojęcia „woda” wypełniają więc sensy następujących wyrazów: „płynąć”, „woda”, „brzeg”, „toń”, „strumień”, „wart”, „nurt”, „zmącić”, „rzeka”, „fala”, „powódź”. Do listy tych wyrazów należy włączyć jeszcze jeden, którym posługuje się poeta w ostatniej strofie utworu w odniesieniu do sytuacji, w jakiej znalazła się jedna z gałązek – „uschnąć”. Trzeba jednak zauważyć, że znaczenie tego czasownika nie łączy się bezpośrednio z zarysowanym powyżej polem semantycznym, a raczej dopełnia je poprzez dodatkowy sens. Uschnięcie gałązki oznacza bowiem jej obumarcie wynikające z  braku  wody; woda odsyła więc tutaj do innego kręgu znaczeniowego niż główny, wyznaczony słowami wymienionymi powyżej – jest ważnym czynnikiem życiodajnym, bez którego egzystencja się kończy. Główne pole znaczeniowe pojęcia „woda” wyznaczają więc w wierszu słowa, które pozwalają określić co najmniej dwie jego cechy – nieustanny ruch („płynąć”, „toń”, „strumień”, „wart”, „nurt”, „zamącić”, „rzeka”, „fala”, „powódź”) i kształt („brzeg”, „strumień”, „rzeka”). Łatwo więc zrozumieć, pomimo że otwierająca strofa wiersza nie mówi o tym wprost, że mamy do czynienia z rzeką. Poeta nie konkretyzuje jej, nie wyznacza topografii terenu z przepływająca wodą. Nie to jest bowiem dla niego istotne, ważniejsze staje się konwencjonalne zarysowanie sytuacji – z rzeką jako drogą, po której wędrują oderwane z drzew gałązki. W tak ogólnie zarysowanym obrazie poetyckim ujawnia się podłoże metaforyczne. Kniaźnin nawiązuje tutaj do kulturowego rozumienia rzeki, bardzo często obecnego w literaturze i oznaczającego wodę płynącą w jednym kierunku, będącą w nieustannym ruchu, a więc ulegającą ciągłej zmianie; rzeki, której nurt, ograniczany brzegami, jest wyznaczoną w sposób naturalny drogą dla płynących w nim różnych „rzeczy”. Postrzegana w ten sposób rzeka otwiera interpretacyjną przestrzeń dla pojawienia się skojarzeń, z których najważniejsze będą odnosiły się do upływającego czasu, przemijalności czy drogi, rozumianej jednoznacznie: jako życiowej wędrówki człowieka. Wprowadzone do inicjalnej strofy wiersza konkretne, nacechowane kulturowo, elementy natury (gałązki drzew i rzeka), przedstawione w sposób schematyczny, projektują lekturę utworu, dając jednocześnie do zrozumienia, że obserwacja przyrody będzie stanowiła w wierszu źródło refleksji na temat ludzkiego życia.

Strona: 12345678910