Nota edytorska

Nota edytorska

Publikację elektroniczną dramatu Przemiana 1999 (na motywach opowiadania Franza Kafki) oparto na wydaniu:

Lidia Amejko, Farrago. Dramaty, wybór i wstęp Jacek Kopciński, opracowanie edytorskie Grzegorz Wroniewicz, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 2020, seria „Dramat Polski. Reaktywacja”.

Informacje o przekazach i zasady edytorskie przyjęte w wydaniu papierowym, respektowane w publikacji elektronicznej:

 

Wykaz źródeł tekstu

Przekazy niepublikowane: przesłane przez Autorkę drogą mailową dwa dokumenty programu Word nazwane SensoTV i SensoTeatr (data ostatniej modyfikacji: 21.06.2004, data przesłania: 25.04.2018); oba dokumenty zawierają kompletny tekst sztuki Przemiana 1999, różnią się jednak między sobą.

 

Wybór podstawy

Porównano oba przesłane przez Lidię Amejko teksty, zawarte w dokumentach programu Word nazwanych SensoTV i SensoTeatr. Autorka opatrzyła je w mailu takim komentarzem: „Przemiana 1999 jest w załączniku pod tytułem Senso. Laco Adamik zrealizował sztukę w TV [pod tytułem Przemiana 1999, Teatr Telewizji, 1.04.2001 – przyp. G.W.], ale ja zrobiłam również wersję na scenę”. Rzeczone wersje dość znacznie się różnią (m.in. ilością, długością i kolejnością scen, czy niekiedy nawet obecnością innych postaci), ogólne przesłanie utworu pozostaje jednak niezmienione, tak samo jak kreacja głównego bohatera, uznano więc, że nie są to dwa odrębne teksty, a jedynie dwa warianty tej samej sztuki, czy też – mówiąc inaczej – odmienne opracowania tego samego tematu. Ostatecznie, po porównaniu obu tekstów, profesor Jacek Kopciński, autor koncepcji tomu i wstępu historycznoliterackiego, zdecydował, że podstawą pierwodruku będzie wersja wcześniejsza, przeznaczona dla Teatru Telewizji (zawarta w dokumencie Word pod nazwą SensoTV). Decyzja ta zyskała aprobatę Autorki.

 

Wykaz wprowadzonych zmian (wybór)

Dramat nie był dotąd publikowany. Wybrana podstawa tekstowa została poddana pracom redakcyjnym w ścisłej współpracy z Autorką – wprowadzono jedynie te poprawki językowe i interpunkcyjne, które zostały przez nią zatwierdzone. Ponadto Lidia Amejko dodała kilka własnych zmian o charakterze wyłącznie stylistycznym.

 

Didaskalia, interpunkcja i pisownia

Ujednolicono pisownię didaskaliów według dwóch podstawowych wzorców. Didaskalia, które kreują nową sytuację dramaturgiczną, oddzielono od tekstu interlinią i zapisano w postaci całego zdania (zdań) nieujętego w nawiasy (kiedy dłuższa kwestia postaci była przerywana tego typu didaskaliami, po zapisaniu didaskaliów zawsze powtarzano nazwę postaci kontynuującej swoją kwestię). Natomiast didaskalia będące dopełnieniem wypowiedzi danej postaci (najczęściej charakteryzujące jej zachowanie lub sposób mówienia) zapisano od małej litery w nawiasach zwykłych wewnątrz kwestii, bez kropki lub innego znaku interpunkcyjnego po nawiasie zamykającym.

[…]

Pojawiające się w didaskaliach nazwy postaci konsekwentnie zapisano od wielkiej litery. Na prośbę Autorki zmodyfikowano sposób zapisu didaskaliów wieloakapitowych – wprowadzono odstęp (światło) między następującymi po sobie akapitami didaskaliów.

Dostosowano interpunkcję do norm współczesnych, wyłączając sytuacje, kiedy Autorka stanowczo prosiła o zachowanie konkretnych znaków przestankowych użytych w funkcji intonacyjnej. Poprawiono oczywiste błędy, m.in. uzupełniono brakujące kropki na końcu zdań (także po cudzysłowie zamykającym cytat) i usunięto kropki postawione po wielokropku. Przecinki i inne znaki interpunkcyjne stojące po didaskaliach nawiasowych (nieuzasadnione składniowo i semantycznie) przeniesiono przed te didaskalia. Konsekwentnie wprowadzono przecinki w zdaniach złożonych, gdzie norma wymaga przestankowania (np. oddzielono przecinkiem imiesłowowe równoważniki zdań). […]

Ujednolicono pisownię przytoczeń – zapisano je po dwukropku od wielkiej litery i ujęto w cudzysłowy. Przytoczenia zaznaczane przez Autorkę bez cudzysłowu, jedynie za pomocą dwukropka, pozostawiono jednak bez zmian. Jako cudzysłowów drugiego stopnia używano konsekwentnie cudzysłowów ostrokątnych niemieckich.

Lidia Amejko znakomicie posługuje się zarówno metaforą, jak i stylizacją, a każda stworzona przez nią postać jest inna i ma swój własny język. W zakresie pisowni starano się więc wprowadzać poprawki z dużą ostrożnością, przede wszystkim zachowując wszystkie cechy idiolektu poszczególnych osób. Dlatego bez zmian pozostawiono język niektórych bohaterów, czasem z intencjonalnie wprowadzonymi przez Autorkę błędami (np. język Mężczyzny I w scenie 11).

W pozostałych przypadkach dostosowano pisownię do norm współczesnych. Przede wszystkim ujednolicono pisownię dużą i małą literą – zapisano od małej litery m.in. pozorne nazwy własne (np. dom towarowy, bank) i sfrazeologizowane zdania z przymiotnikiem boski (np. Na miłość boską!, Cud boski, że nikt nie zginął!).

Wprowadzono konsekwentnie pisownię łączną nie z imiesłowami przymiotnikowymi . Poprawiono pisownię słów i zwrotów obcojęzycznych (np. Uttar-Pradesz na Uttar Pradesh). Pozostawiono pojedyncze przypadki użycia mianownika w funkcji wołacza, poprawiono jednak inne błędy fleksyjne. Poprawiono również pisownię utartego zwrotu na pół gwizdka (usunięto cudzysłowy).

Rozwinięto wszystkie skróty (jedyny wyjątek uczyniono dla konsekwentnie używanego przez Barmana skrótu prpana, który należy do żargonu). […] Zachowano konsekwentnie stosowane przez Autorkę graficzne wyróżnienia słów (rozstrzelona czcionka).

 

[fragmenty Noty edytorskiej przygotowanej przez Grzegorza Wroniewicza do tomu dramatów]