09. O mądrości każdego i głupocie wszystkich

Interpretacja

Ignacy Krasicki

Do księdza Marcina

Ludźmi zysk, bojaźń i nadzieja rządzi,
Każdy z nich, własną żądzą oszukany,
Siebie nie patrzy, a o drugich sądzi.
Filozof wielki, mędrzec zawołany,
5 Króle, statysty, rycerze, biskupi,
Księże Marcinie, wszyscy ludzie głupi.
Dziwisz się temu, mój księże Marcinie?
Nie dziw się, prawda to jest oczywista,
Na tym się wszyscy oparli terminie,
10 A żaden z głupstwa swego nie korzysta.
Pytaj się wszystkich, jak się każdy mieni:
Wszyscy są mądrzy, a przecie szaleni.
Ale mi rzeczesz, że to niepodobna,
Żem się zbyt zaciekł w nieostrożnej mowie.
15 Weźże z nich tylko każdego z osobna,
Spytaj, a jeśli w szczerości odpowie,
Poznasz dowodnie, że z całego tłumu
On mądry, drudzy niespełna rozumu.
I tak, kiedy się każdy górno ceni,
20 Razem w błąd gruby nieostrożnie wpadli,
Własnym wyrokiem głupi i szaleni,
Wszyscy niechcący swój przydomek zgadli.
Żaden się z tego cechu nie okupi,
Księże Marcinie, wszyscy ludzie głupi.

Objaśnienia

w. 3 | Siebie nie patrzy – siebie nie uwzględnia, na siebie nie zwraca uwagi
w. 4 | zawołany – znakomity, sławny
w. 5 | statysty – mężowie stanu, politycy
w. 9 | termin – położenie, sytuacja (z reguły trudna, zła); Na tym się […] oparli terminie – znaleźli się w tym stanie
w. 11 | mienić się – nazywać się, oceniać się
w. 17 | dowodnie – przekonująco
w. 19 | kiedy – ponieważ
w. 19 | górno – wysoko
w. 20 | gruby – ciężki, poważny
w. 23 | cech – tu: społeczność, bractwo

Wiersz niedrukowany za życia autora. Jak ustalił Mieczysław Klimowicz, utwór powstał w latach
1775–1776, kiedy poeta był arcybiskupem warmińskim; adresatem jest jego młodszy brat, Marcin
Krasicki, pełniący od 1773 roku funkcję kanonika warmińskiego.

Tekst wg: Ignacy Krasicki, Dzieła zebrane, pod red. Zbigniewa Golińskiego, kontynuowaną przez
Józefa Tomasza Pokrzywniaka i Macieja Parkitnego, seria pierwsza: „Pisma Literackie”, t. 2: Zbiory
wierszy, oprac. Teresa Kostkiewiczowa, Poznań 2019, s. 210.