09. O mądrości każdego i głupocie wszystkich

Taki charakter utworu uprawnia, jak sądzę, do uznania go za list poetycki, gatunek często występujący w literaturze oświecenia, wyraźnie eksponujący relacje nadawczo-odbiorcze (właściwe dla wypowiedzi epistolarnej), stwarzający też z reguły możliwość stosunkowo dużej – większej niż w przypadku innych klasycznych gatunków poetyckich – swobody stylistycznego ukształtowania wypowiedzi. Trzeba jednak pamiętać, że wiersz Do księdza Marcina jest także bardzo regularnie napisanym utworem poetyckim: składa się z czterech sekstyn o wersach jedenastozgłoskowych ze średniówką po piątej sylabie. Wybór samej formy sekstyny (dość często stosowanej w poezji tamtego czasu), w ramach której po pierwszych czterech wersach o rymach przeplatanych następuje parzyście rymowany dystych, stanowi przedsięwzięcie ambitne, wymagające od twórcy sporych umiejętności. Tutaj – w połączeniu ze wskazanymi wyżej cechami listu – wnosi więc pewien element poetyckiego popisu. Należy również zauważyć, że w omawianym wierszu każda ze strof, służąc oczywiście konstytuowaniu wymowy całości utworu, stanowi też w dużym stopniu oddzielną jednostkę treściową, obejmującą – czemu sprzyja właśnie ów dystych zamykający sekstynę – wyodrębnioną myśl poety.

Na tym etapie ważne jest określenie formy gatunkowej interpretowanego utworu oraz podstawowych wyznaczników jego artystycznego ukształtowania

Co godne uwagi, pierwszą i ostatnią strofę wieńczy niewątpliwie zaskakująca opinia podmiotu wypowiedzi, stwierdzającego: „wszyscy ludzie głupi”. Na dodatek w końcowych wersach drugiej i trzeciej sekstyny figurują konstatacje o podobnym charakterze, jak zapewne należy rozumieć występujące w funkcji synonimicznej określenia: „szaleni” oraz „niespełna rozumu”. Odnosimy wrażenie, że poeta demonstruje, nie bez sporej dozy dowcipu, umiejętność ujęcia rozważanej przez siebie kwestii z różnych punków widzenia, a równocześnie chce zaakcentować, że każdorazowo przyjęty tok rozumowania prowadzi do podobnego, choć niekoniecznie identycznie sformułowanego, wniosku.