Paweł KĄDZIELA

Autorka hasła: Beata Dorosz

ur. 1958

Pseud. i krypt.: Jan Makowski; (p.k.); P.K.; (pk); PK; S.Ż.; Stanisław Bobowski; Stanisław Żółkowski; Stefan Borowicz; Stefan Żółkowski.

Edytor, historyk literatury.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 25 maja 1958 w Nadarzynie; syn Jerzego Kądzieli, historyka literatury i edytora, i Teresy z Żółkowskich, pedagoga. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. N. Żmichowskiej w Warszawie; jako uczeń ogłosił na łamach „Tygodnika Powszechnego” (1974 nr 36) obszerny list do redakcji pt. O pracy społecznej w szkole – inaczej, będący polemiką z artykułem prof. Andrzeja Grzegorczyka pt. Praca społeczna w szkole. W okresie licealnym uczestniczył w niezależnych wykładach dotyczących najnowszej historii i kultury polskiej. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych brał udział w dyskusjach na tematy polityczne, społeczne, historyczne i literackie w Sekcji Kultury warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (KIK); w 1978 został członkiem zwyczajnym KIK. W 1977 podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW); magisterium uzyskał w 1984. Podczas studiów przez rok był przewodniczącym Warszawskiego Koła Polonistów; współredagował almanach „Z archiwum Warszawskiego Koła Polonistów”. Pierwszy tekst krytycznoliteracki pt. Obowiązek odpowiedzialności, będący recenzją tomu J.J. Szczepańskiego Autograf, ogłosił na łamach „Nowych Książek” (1981 nr 2), po czym w następnych latach (do 1996, z przerwami) kontynuował współpracę z tym pismem jako recenzent. Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 był do 1984 współpracownikiem Sekcji Ewidencji i Informacji Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom. Jesienią 1981 podjął współpracę z miesięcznikiem „Więź”, a w połowie 1982 został tam zatrudniony etatowo, początkowo na stanowisku zastępcy sekretarza redakcji, później pełnił obowiązki kierownika działu literackiego, a w 1984 został członkiem Kolegium Redakcyjnego „Więzi”; w miesięczniku tym ogłaszał w 1981-2000 artykuły i recenzje literackie (także podp.: P.K. i PK). Publikował też w „Tygodniku Powszechnym” (1983-86), w kwartalniku „Znaki Czasu” (1986; tu pod pseud. Jan Makowski); we wrocławskim dwutygodniku „Nowe Życie” (1983-89; tu m.in. rozmowy z pisarzami), w „Przeglądzie Katolickim” (1984-85; tu drukował artykuły literackie, także podp. pseud.: S.Ż., Stanisław Żółkowski, Stefan Żółkowski). W 1986 został dyrektorem wydawnictwa Biblioteka „Więzi”. W 1987 ukończył Podyplomowe Studium Edytorsko-Tekstologiczne przy Wydziale Polonistyki UW i Instytucie Badań Literackich PAN. W 1987-89 i ponownie w 1996 przebywał na stypendiach w Paryżu i Londynie, prowadząc kwerendy badawcze w emigracyjnych bibliotekach i archiwach. W 1988-92 oraz 1994-99 publikował artykuły dotyczące literatury emigracyjnej na łamach nowojorskiego „Przeglądu Polskiego”. W 1993-96 redagował w Oficynie Wydawniczej „Interim” (przekształconej następnie w Wydawnictwo Książkowe „Twój Styl”) serię Utwory Nieznane, prezentującą dzieła najwybitniejszych polskich pisarzy emigracyjnych. W 2001 podjął współpracę z kwartalnikiem „Zeszyty Literackie”. W 2012 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 2012 otrzymał Nagrodę Edytorską przyznaną przez kwartalnik „Zeszyty Literackie”, a w 2014 – Nagrodę Stowarzyszenia Pisarzy Polskich za Granicą (z siedzibą w Londynie) za całokształt twórczości i pracy wydawniczej. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2008).

W 1984 ożenił się z Katarzyną Nassalską, lekarzem medycyny; ma trójkę dzieci: Tadeusza (ur. 1986), dziennikarza sportowego, Krystynę (ur. 1988), tłumaczkę z języka niemieckiego, i Teresę (ur. 2001). Mieszka w Podkowie Leśnej.

TWÓRCZOŚĆ

1. Stosunki państwo – Kościół w latach 1945-1965. [Szkic historyczny]. Wwa: Oświata Niezal.* 1986, V, 45 s. Zesz. Edukacji Nar. Kościół Katol. w Pol.
Podp. pseud.: Stanisław Bobowski.
2. Kościół a państwo w Polsce 1945-1965. [Szkic historyczny]. Wr.: Bibl-czka „Nowego Życia” 1990, 80 s. Bibl-czka „Nowego Życia”.
3. Tematyka emigracyjna w „Więzi” 1958-1993. Bibliografia. Wwa: Bibl. „Więzi” 1993, 15 s.
4. Libella. 1957-1997. Historia i współczesność. Wwa: „Libella” 1997, 145 s.
Dot. Społ. Zjednoczenia Przemysłowego „Libella”.
5. Biblioteka „WIĘZI”. Katalog. Wwa: Bibl. „Więzi” 1998, IV, 98 s.
Opis tomów 1-103 kolekcji Bibl. „Więzi”.
6. Twórczość Zbigniewa Herberta. Monografia bibliograficzna. T. 1-2. Wwa: Tow. „Więź”, Inst. Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Pol., Oddz. Muz. Literatury im. A. Mickiewicza 2009, 707 + 248 s. Bibl. „Więzi”, t. 236.

Artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Kluby Inteligencji Katolickiej po sierpniu 1980 r. „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1986 z. 76 s. 113-142 [podp. pseud. Stefan Borowicz]. – „Sens ponad klęską”. Wokół „Czarnego poloneza” Kazimierza Wierzyńskiego. „Więź” 1988 nr 3 s. 13-21. – Projekt edycji „Pism” Kazimierza Wierzyńskiego. „Prz. Hum.” 1989 nr 3 s. 159-169. ‒ Instytucje polskiego życia kulturalnego w Londynie. W: Warszawa nad Tamizą. Wwa 1994 s. 140-164. – Młodość Wierzyńskiego. „Kresy” 1994 nr 19 s. 211-217. ‒ O publicystyce londyńskich „Kontynentów”. W: Myśl polityczna na wygnaniu. Wwa 1995 s. 193-203.– „Wiadomości” w latach siedemdziesiątych. W: „Wiadomości” i okolice. T. 1. Tor. 1995 s. 33-39. – O prozie Kazimierza Wierzyńskiego. Rekonesans. „Rocz. Bibl. Nar.” 1996 t. 32 s. 367-377. – Prasa krajowa o literaturze emigracyjnej. Bibliografia 1989 r. „Arch. Emigracji” 1998 z. 1 s. 273-280. – Prowansja Kazimierza Wierzyńskiego. W: Pani Stefa. Londyn 1999 s. 69-75. – Józef Wittlin. Bibliography for the years 1945-1998. W: Between Lvov, New York and Ulisses’ Ithaca. Tor.; New York 2001 s. 243-265. ‒ Awantura o Jantę. W: Jerzy Giedroyc: kultura, polityka, wiek XX. Wwa 2009 s. 323-329. ‒ Antoni Słonimski o „Liście 15”. W: „Jak się z wami zrosło moje życie”. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Lothowi. Wwa 2011 s. 309-316. ‒ Londyńskie lata Wierzyńskiego. „Ekspresje. Expressions”, Londyn 2014 t. V s. 157-180.

Prace redakcyjne i edytorskie

1. F. Przysiecki: Wiersze. Wstępem poprzedził J. Kądziela. Zebrał i oprac. P. Kądziela. Wspomnienia napisali: J. Tuwim [i in.]. Wwa: PIW 1989, 119 s. Oficyna Poetów XX Wieku.
2. K. Wierzyński: Szkice i portrety literackie. Zebrał i posł. opatrzył P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 1990, 284 s. Bibl. „Więzi”, t. 63.
3. K. Wierzyński: Pamiętnik poety. Do druku przygot., wstępem i przyp. opatrzył P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1991, 486 s.
4. J. Iwaszkiewicz: Marginalia. [Felietony]. Koncepcję wydawn. oprac. M. Iwaszkiewicz, P. Kądziela i L. Grzeniewski. Notę edytorską i indeks oprac. P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1993, 135 s. Utwory Nieznane.
5. J. Lechoń: O literaturze polskiej. [Szkice]. Notę edytorską i indeks oprac. P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1993, 171 s. Utwory Nieznane.
6. K. Wierzyński: Towarzysz Październik. [Utwór dramatyczny]. Koncepcję wydawn. i notę edytorską oprac. P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1993, 213 s. Utwory Nieznane.
Zawiera także przekłady poetyckie K. Wierzyńskiego z ang. i ros.
7. A. Bobkowski: Opowiadania i szkice. Koncepcję wydawn. i notę edytorską oprac. P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1994, 191 s. Utwory Nieznane.
8. M. Grydzewski: Szkice. Koncepcję wydawn. i notę edytorską oprac. P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1994, 168 s. Utwory Nieznane.
9. Z. Nowakowski: Mój Kraków i inne wspomnienia. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1994, 134 s. Utwory Nieznane.
10. M. Pawlikowska-Jasnorzewska: Listy 1940-1945. Zebrał, wstępem i przyp. opatrzył P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1994, 91 s.
11. J. Łobodowski: Worek Judaszów. [Wybór felietonów]. Wybrał i notą edytorską opatrzył P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1995, 242 s. Utwory Nieznane.
12. A. Słonimski: Kroniki londyńskie. Zebrał i notą edytorską opatrzył P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1995, 102 s. Utwory Nieznane.
13. K. Wierzyński: Granice świata. [Opowiadania]. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: „Twój Styl” 1995, 111 s. Utwory Nieznane.
14. J. Wittlin: Eseje rozproszone. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: „Twój Styl” 1995, 233 s. Utwory Nieznane.
15. S. Zahorska: Szkice o literaturze i sztuce. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: „Twój Styl” 1995, 107 s. Utwory Nieznane.
16. W. Borowy: Wspomnienia. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: „Interim” 1996, 191 s. Utwory Nieznane.
17. Wspomnienia o Antonim Słonimskim. Pod red. P. Kądzieli i A. Międzyrzeckiego. Wwa: Bibl. „Więzi” 1996, 392 s. Bibl. „Więzi”, t. 88.
18. J. Lechoń: Portrety ludzi i zdarzeń. [Szkice wspomnieniowe i biograficzne]. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 1997, 272 s. Bibl. „Więzi”, t. 101. Wyd. 2 tamże 1999.
19. Z. Mycielski: Szkice i wspomnienia. Zebrał, oprac., notą edytorską opatrzył P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 1999, 272 s. Bibl. „Więzi”, t. 118.
20. Pani Stefa. Red.: R. Habielski, K. Muszkowski, P. Kądziela. Londyn: Pol. Fundacja Kult. 1999, 192 s.
Szkice i wspomnienia dot. S. Kossowskiej.
21. A. Iwaszkiewiczowa: Dzienniki i wspomnienia. Do druku podała M. Iwaszkiewicz. Oprac., przyp. opatrzył i indeks sporządził P. Kądziela. Wwa: Czyt. 2000, 599 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 1 [!] w tej edycji 2012.
22. Z. Herbert: Węzeł gordyjski oraz inne pisma rozproszone 1948-1998. Zebrał, oprac. i notami opatrzył P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2001, 822 s. Bibl. „Więzi”, t. 137. Wyd. 2 rozszerz. i popraw. t. 1-2 tamże 2008, 404 + 477 s. Bibl. „Więzi”, t. 225.
23. Wspomnienia o Kazimierzu Wierzyńskim. Zebrał i oprac. P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2001, 432 s. Bibl. „Więzi”, t. 130.
24. H. Elzenberg, Z. Herbert: Korespondencja. Red. i posł.: B. Toruńczyk. Przyp. oprac.: B. Toruńczyk i P. Kądziela. Wwa: „Zesz. Lit.” 2002, 248 s.
25. Z. Herbert, J. Zawieyski: Korespondencja 1949-1967. Wstęp napisał J. Łukasiewicz. Z autografu do druku przygot. i przyp. opatrzył P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2002, 197 s. Bibl. „Więzi”, t. 143.
26. H. Micińska-Kenarowa: Długi wdzięczności. [Wspomnienia]. Słowo wstępne: Cz. Miłosz. Wybór tekstów i posł.: J. Timoszewicz. Noty o tekstach: P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2003, 393 s. Bibl. „Więzi”, t. 153.
27. J. Iwaszkiewicz: Portrety na marginesach. Oprac. [i przedm.]: P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2004, 175 s. Bibl. „Więzi”, t. 162.
Krótkie notatki i uwagi dot. wielu pol. pisarzy współcz.
28. J. Czapski: Rozproszone. Teksty z lat 1925-1988. Zebrał i notami opatrzył P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2005, 554 s. Bibl. „Więzi”, t. 175.
29. M. Czapska: Ostatnie odwiedziny i inne szkice. Zamiast przedm.: K.A. Jeleński: Marynia. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: Tow. „Więź” 2006, 203 s. Bibl. „Więzi”, t. 190.
30. Wspomnienia o Janie Lechoniu. Zebrał i oprac. P. Kądziela. Wwa: Tow. „Więź” 2006, 366 s. Bibl. „Więzi”, t. 193.
31. A. Kowalska: Dzienniki 1927-1969. Przedm.: J. Hartwig. Wybrał, z rkpsu do druku przygot., przyp. opatrzył P. Kądziela. Wwa: Iskry 2008, 579 s.
32. A. Micińska: Micińska: Wędrówki bez powrotu. Przedm.: A. Dobosz. Wybór i oprac.: P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2008, 256 s. Biblioteka „Więzi”, t. 227.
33. Noty dla Edytora. Jerzemu Timoszewiczowi na urodziny 75. Zebrali i oprac.: M. Raszewska i P. Kądziela. Wwa: Inst. Dokumentacji i Studiów na Literaturą Pol., Oddz. Muz. Literatury im. A. Mickiewicza; Gdańsk: Pracownia 2008, 213 s.
34. A. Bobkowski: Ikkos i Sotion oraz inne szkice. Zebrał i oprac. P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi” 2009, 236 s. Bibl. „Więzi”, t. 234.
35. J. Giedroyc, A. Janta-Połczyński: Korespondencja 1947-1974. Oprac., przedm. i przyp. opatrzył P. Kądziela. Wwa: Bibl. Nar. 2009, 518 s.
36. „Jak się z wami zrosło moje życie”. Prace dedykowane profesorowi Romanowi Lothowi. Pod red. B. Dorosz i P. Kądzieli. Wwa: Wydawn. IBL PAN 2011, 451 s.
37. B. Miciński: Pisma zebrane. Oprac.: P. Kądziela. T. 1-2. Wwa: Bibl. „Więzi” 2011. Bibl. „Więzi”, t. 270.
T. 1. Podróże do piekieł. Eseje, 268 s.
T. 2. Treść i forma. Artykuły i recenzje, 300 s.
38. Cz. Miłosz: Wiersze; Świat. Poema naiwne; Głosy biednych ludzi. Nota wydawnicza, noty o wierszach: P. Kądziela. Wwa: Bibl. „Więzi”, Inst. Dokumentacji i Studiów na Literaturą Pol., Oddz. Muz. Literatury im. A. Mickiewicza 2011, 27 k. + 40 k. + 17 k. + 26 s.
Reprinty oryginalnych wydań: tomu z 1939 podp. pseud. Jan Syruć oraz dwóch konspiracyjnych tomów z 1943.
39. Rachunek pamięci. Wstęp: M. Głowiński. Przyp., noty, indeksy: P. Kądziela. Wwa: Inst. Dokumentacji i Studiów na Literaturą Pol., Oddz. Muz. Literatury im. A. Mickiewicza 2012, 306 s. Bibl. „Więzi”, t. 280.
Zbiór tekstów rozliczeniowych ze stalinizmem, napisanych przez różnych autorów około 1956 r., na którego publikację nie wyraziła wówczas zgody cenzura.
40. J. Wittlin: Etapy. Italia, Francja, Jugosławia. [Eseje]. Oprac.: P. Kądziela. Wwa: Tow. „Więź” 2012, 165 s. Bibl. „Więzi”, t. 279.
41. F. Lilpop-Krance: Powroty. [Wspomnienia]. Red.: P. Kądziela. Wwa: Tow. „Więź” 2013, 520 s. Bibl. „Więzi”, t. 292.
42. J. Stempowski: „Bez tytułu” oraz inne publikacje nieznane i zapomniane 1925-1939. Wybrał J. Timoszewicz. Oprac. i notami opatrzyli P. Kądziela i J. Timoszewicz. Wwa: Tow. „Więź” 2014, 280 s. Bibl. „Więzi”, t. 305.
43. Wyjść poza „miasto położone na górze”. Echa książki „Nie stracić wiary w Watykanie”. Red. C. Gawryś i P. Kądziela. Warszawa: Tow. „Więź” 2015, 67 s. Bibl. „Więzi”, t. 315.
Dot. książki: Nie stracić wiary w Watykanie. Ze Stefanem Frankiewiczem rozmawia Cezary Gawryś. Warszawa: Tow. „Więź” 2014, 293 s. Bibl. „Więzi”, t. 295.
44. J. Lechoń, K. Wierzyński: Listy 1941-1956. Oprac. B. Dorosz przy współpracy P. Kądzieli. Wwa: Wydawn. IBL PAN 2016, 642 s.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2015.
• Wywiady: Edytorstwo jest pasjonującym zajęciem. Rozm. I. Janowska-Woźniak. „Nowe Książ.” 2010 nr 10.

• G. POLAK: Paweł Kądziela. W tegoż: Kto jest kim w Kościele? Warszawa 1996.
• E. CIBORSKA: Paweł Kądziela. W tejże: Leksykon polskiego dziennikarstwa. Warszawa 2000.
• [A. BIERNACKI] ABE: Paweł Kądziela: Brawo! „Twórczość” 2002 nr 10.

Ogólne

• Laudacja. Nagroda edytorska: A.S. Kowalczyk o Pawle Kądzieli. „Zesz. Lit.” 2012 nr 4.
• J.M. RUSZAR: Ukryty za swym dziełem. „Ekspresje. Expressions. Rocz. Lit.-Społ. Stow. Pisarzy Pol. za Granicą”, Londyn 2014, t. V.

Stosunki państwo – Kościół w latach 1945-1965

• W. LEWANDOWSKA: Lata walki o byt. „Życie Warsz.” 1991 nr 125.
• J. SMOSARSKI. „Nowe Życie” 1991 nr 16.

Twórczość Zbigniewa Herberta

• [T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Uczty bibliograficzne. „Tyg. Powsz.” 2010 nr 33.
• J. ŁUKASIEWICZ: Dzieło bibliografa. „Zesz. Lit.” 2010 nr 3.
• R. NOWOSZEWSKI: Herbert sumiennie opisany. „Nowe Książ.” 2010 nr 10.