20. Poetki i paideia

Poetycki przekaz Wywiadu z dzieckiem wzmocniony jest w tym kontekście także dzięki wykorzystaniu kontrastu: zestawieniu zwyczajności i niezwyczajności, baśniowości i realizmu, powszechności i niezwykłości. W wierszu Szymborskiej zwyczajność i powszedniość dominują i przytłaczają Mistrza. Choć poetka dyskretnie próbuje wprowadzać to tekstu niezwykłość, a Mistrz nawet się jej domaga, próbuje dostrzec ją z oddali, uchwycić znienacka  („Dlatego czai się ze wszystkich kątów. / Zasłania twarz rękami i patrzy przez szparkę. / Staje czołem do ściany, potem odwraca się nagle”), to jednak „trudno świat przyłapać na inności”, bo wszystko – jak dostrzega Mistrz – ma swoje określone miejsce i swoją funkcję („Mucha w pułapce muchy? Mysz w potrzasku myszy? / Pies nigdy nie spuszczany z utajonego łańcucha? / Ogień, który nie może zdobyć się na nic innego, / jak sparzyć po raz drugi ufny palec Mistrza?”). Do ujawnienia takich kontradykcyjnych sytuacji (np. zwyczajność – niezwyczajność, perspektywa dziecka – perspektywa dorosłego) służy paradoks, środek stylistyczny, który w sposób czytelny w wierszu Szymborskiej wskazuje na ich „nieoczekiwany i niezwykły charakter […] uderzający i zaskakujący […] odkrywający w rezultacie rzeczywistość zakrytą, stłumioną, przeoczoną”^[1]. Sytuacje kontradykcyjne, przeciwstawne, sprzeczne, ambiwalentne (także w wierszu Wywiad z dzieckiem) prowokowały do dyskusji i „ujawniały ambarasującą dwuznaczność czy wręcz  śliskość norm etycznych, antynomie poznania, żenujące defekty panujących ideologii, umowność chełpiącego się «naturalnością» ładu społecznego. Prześwietlały krytycznie oczywiste na pozór pojęcia, związki pomiędzy nimi, budowane na ich podstawie twierdzenia”^[2].

Idąc tu tropem rozważań Wojciecha Ligęzy, należy podkreślić, że poetka, perfekcyjnie wykorzystując poetykę paradoksu, pokazuje dwie sfery oglądu rzeczywistości (powszedniość i niezwykłość), odsłaniając trzy istotne kwestie: 

[…] rzeczy nierozstrzygalne (w wielkiej i małej skali), określa różnicę pomiędzy wejrzeniem w siebie a obrazem odbitym w oczach innych, wreszcie ukazuje przejścia „między bytem a niebytem”^[3].