20. Poetki i paideia

Dorośli

Tematem wiersza Joanny Kulmowej jest dziecięce i dorosłe postrzeganie rzeczywistości. Obrazowanie poetyckie pełne bodźców sensualnych i odniesień do przeżyć estetycznych zmierza w tym utworze ku wydobyciu niezdarności, niezręczności i nieuważności „dużych” dorosłych, „niewidzących”  i „niesłyszących”,  którzy w pędzie życia, w egzystencjalnym biegu nie są w stanie dostrzec piękna świata natury – składających się nań detali i szczegółów, jego kształtów, zapachów i kolorów, małych rzeczy i niewielkich istot: biedronki w trawie, pawiego pióra czy skrzydeł świerszczy.

Podmiot mówiący w wierszu wymaga od czytelnika przyjrzenia się światu z bliska, „z nosem w trawie”^[1], prowokuje do czytania empatycznego, empatii kognitywnej („świat zapala światło dla tych, co je widzą”) i emocjonalnej, inspiruje odbiorcę do współodczuwania świata, uwrażliwia na przeżycia estetyczne i zachęca do pochylenia się nad pięknem przyrody w ujęciu polisensorycznym, np. onomatopeicznym („świat skrzeczy sójką”) czy sensualnym („świat pachnie żywicą”). Wiersz Kulmowej jest także wielką metaforą życia i ludzkiej egzystencji („Świat zapala światło dla tych co je widzą. / Świat jest cudem os kamyków zarośli”). Dominantą artystyczną staje się w wierszu poetycki obraz chłodnych emocjonalnie i zagubionych w rzeczywistości dorosłych, którzy zachowują się nieuważnie, niefrasobliwie (jak dzieci) – zadeptując biedronkę, potykając się o pawie pióro. Jest to także poetycki obraz dorosłych, którzy „wyrośli” już z fantazji, pozbawieni zostali wyobraźni i wrażliwości na przeżycia estetyczne, nie dostrzegają piękna otaczającego świata. Wyzbyli się uczuć i emocji.

Ciepły liryzm (choć miejscami „podszyty” ironią) łączy się w utworze Kulmowej z humorem. Eksperymenty słowne odnoszące się do dziecięcych przeżyć i dziecięcej wyobraźni nakładają się na refleksyjną zadumę nad światem. „Świeżość wyobraźni, dowcip o odcieniu groteskowym, sprawnie opanowane rzemiosło, różnorodność tonacji stylistycznych”^[2] –  wszystkie te elementy pisarskiego stylu Kulmowej, które można odnaleźć także w wierszu Dorośli, świadczą o oryginalności zastosowanej przez poetkę konwencji poetyckiej oraz o jej pisarskim talencie. Wyobraźnia poetycka (w ujęciu Bachelarda) uobecnia się w przypadku twórczości Kulmowej także w budowie i kompozycji wierszy. Utwór Dorośli ma konstrukcję bezrymową, jednak graficznie przemyślane rozplanowanie tekstu (sugerujące przestrzenne postrzeganie tekstu poetyckiego), operowanie składnią pozbawioną interpunkcji (wiersz ma miejscami cechy poezji konkretnej), będzie kierowało naszą myśl ku głębszym sensom utworu (np. wyróżnione w osobnych wersach epitety określające dorosłych: „niewidzący”, „niesłyszący”, „duzi”, wskazują na kontekst interpretacyjny odnoszący się do obrazu dorosłego, który żyje szybko i bezrefleksyjnie). Poetka ukazuje dorosłego bohatera „w pędzie życia”, osobę uwikłaną w „cywilizacyjny pejzaż współczesności” („byle szybciej”), dorosłego, który nie potrafi się wzruszać, nie ma czasu na uczucia i emocje, na głębsze przeżycie estetyczne, na zadumę i zachwyt – w ogóle nie ma czasu na optymistyczne doświadczanie piękna świata^[3].