Regina LUBAS-BARTOSZYŃSKA

Autorka hasła: Ewa Głębicka

ur. 1936

Historyk literatury polskiej i francuskiej.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 17 września 1936 w Sosnowcu; córka Władysława Lubasa, kupca, uczestnika powstań śląskich, i Stanisławy z domu Nowickiej. Okres okupacji niemieckiej spędziła w Sosnowcu. Po wojnie uczyła się w tamtejszym Liceum Handlowym; w 1953 uzyskała maturę. W 1957 ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ), po czym pracowała przez kilka lat jako nauczycielka w szkołach średnich w Sosnowcu. W 1970 uzyskała doktorat na podstawie rozprawy pt. Józef Aleksander Gałuszka na tle poezji Krakowa lat międzywojennych (promotor prof. Jan Nowakowski), po czym została adiunktem w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP, od 1999 Akademia Pedagogiczna, AP, od 2008 Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, UP). W badaniach naukowych zajmowała się m.in. poezją polską XX w. oraz problematyką autobiografii polskiej i obcej, głównie francuskiej. Debiutowała w 1969 artykułem Józef Aleksander Gałuszka. W trzydziestolecie śmierci, opublikowanym w kwartalniku „Profile” (nr 8/9). Od 1970 publikowała artykuły i recenzje w „Ruchu Literackim”. W 1975-76 odbyła staż naukowy w Instytucie Badań Literackich PAN. W 1978-81 była lektorką języka polskiego na Université Clermont-Ferrand II we Francji. Habilitowała się w 1984 na podstawie książki Style wypowiedzi pamiętnikarskiej, po czym otrzymała stanowisko docenta na WSP. Od tegoż roku pracowała w Instytucie Neofilologii WSP. W 1985-91 pełniła funkcję zastępcy kierownika Zakładu Literatury Instytutu Filologii Polskiej UP. W 1986 odbyła staż naukowy w Université Libre de Bruxelles, a w 1990 w Université Grenoble. Od października 1989 do lutego 1990 była zatrudniona jako professeur invité w Université Clermont II, gdzie miała wykłady z zakresu literatury i kultury polskiej. W 1991 otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego WSP. Odbyła kolejne wyjazdy naukowe do Université Libre w Brukseli (1992) i do Université Paris-Nord (Villetaneuse; 1993). Uczestniczyła w pracach badawczych międzynarodowych zespołów Le groupe du travail sur les récits de vie (od 1994) i Die Gruppe EuroAutoTexte (od 1995). W 1995 otrzymała tytuł naukowy profesora i stanowisko profesora zwyczajnego WSP; pod koniec lat dziewięćdziesiątych została kierownikiem Zakładu Literatur Zachodnioeuropejskich w Instytucie Neofilologii. W tym czasie podjęła działalność w Komisji Historycznoliterackiej PAN Oddział w Krakowie. Artykuły i recenzje publikowała m.in. w pismach: „Kultura i Społeczeństwo” (1995, 2008, 2010), „Przegląd Humanistyczny” (1996), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Romanistyczne” (1997), „Zdanie” (1997), „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Romanica” (2001, 2003, 2008; także redaktor tych roczników), „Przestrzenie Teorii” (2002-12) i „Pamiętniku Literackim” (2013); była też autorką licznych haseł w encyklopediach i słownikach literackich. W 2005 została członkiem Komisji Neofilologicznej PAU. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1981) i Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2006).

W 1982 wyszła za mąż za prof. Kazimierza Bartoszyńskiego, teoretyka i historyka literatury, filozofa (zmarł w 2015). Mieszka w Krakowie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Poezja Helionu i Litartu. [Rozprawa]. Kr.: WL 1978, 197 s.
Zawartość: W tyglu życia artystycznego; Postawy polityczne; Miasto i wieś: antytezy pozorne; Poezja słoneczna.
2. Style wypowiedzi pamiętnikarskiej. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1983, 223 s. Pr. Monogr. WSP w Kr., t. 61.
Rozprawa habilitacyjna.
Zawartość: Cz. I. W kręgu zagadnień teoretycznych literatury pamiętnikarskiej: Wielość struktur; Odczytanie pozatekstowe wypowiedzi pamiętnikarskiej: A. W poszukiwaniu postaw. B. Czy źródło wiedzy faktograficznej?; Intymność. – Cz. II. Analizy: Pogranicze autobiografii i pamiętnika: „Mój Kraków” Jalu Kurka; Pamiętnik czy esej?: „Młodości mej stolica” Tadeusza Kudlińskiego; Esej i jego bezdroża: „W Krakowie i w Paryżu” Jana Brzękowskiego; Pamiętnik: relacje „wewnątrzrodzinne”; Bliskie pokrewieństwa: formy przypamiętnikarskie. A: Ustalenia ogólne. – B: Notesy: Pierre Reverdy. – C: Cahiers: Paul Valéry; Czesław Miłosz, „Ziemia Ulro”.
3. Między autobiografią a literaturą. Wwa: PWN 1993, 260 s.
Zawartość: Autobiografizm dzisiaj; Problem przyszłości w tekstach autobiograficznych; Refleksja autotematyczna w „Dziennikach” Stefana Żeromskiego; Funkcje listów w tekstach o charakterze autobiograficznym; Autentyk i anegdota; Od dokumentu do fikcji. (Rzecz o powieści autobiograficznej).
4. Szkice z poezji polskiej i francuskiej. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1995, 78 s. Pr. Monogr. WSP w Kr., t. 198.
Zawartość: „Jesteśmy twoim obliczem, o Francjo” (Lech Piwowar wobec poetów francuskich); Poetyckie analogie i kontrasty (Maurice Careme – Leopold Staff); Przestrzeń w poezji Jules’a Supervielle’a; Dwa ostatnie tomiki Elżbiety Zechenter-Spławińskiej [dot.: Na łowiskach świata; Powrót do ballad i romansów].
5. Sukcesy i gorycze. O „historiach życia” polityków polskiej opozycji antykomunistycznej. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1998, 186 s. Pr. Monogr. WSP w Kr., t. 241.
Zawartość: Z perspektywy długiego trwania. Autobiografie, pamiętniki, szkice wspomnieniowe: „Historie życia” Jacka Kuronia; Stefan Niesiołowski – szkice wspomnieniowe. – Zapis prezentystyczny. Dzienniki, notesy, listy: Tadeusz Mazowiecki – zapisy fragmentów życia; Jerzy Kropiwnicki – zapis protestu; Zdzisław Najder – pytanie o kształt Polski; Pobliża autobiografii. O wypowiedziach osobistych Adama Michnika. – Teksty interlokucyjne. Rozmowy z: Rozmowa z jednym politykiem: Bronisław Geremek – rok 1989 w perspektywie długiego trwania; Andrzej Celiński – o politykach i polityce trochę inaczej; Krzysztof Kozłowski – gliniarz z „Tygodnika [Powszechnego]”; Jan Olszewski. Przerwana premiera; Leszek Moczulski – osobowość bez wahania; Jarosław Kaczyński – cztery szkice. – Rozmowy z wieloma politykami: Jan Parys; Adam Glapiński; Antoni Macierewicz; Leszek Balcerowicz; Jan Krzysztof Bielecki; Jacek Merkel; Jan Rulewski.
6. Pisanie autobiograficzne w kontekstach europejskich. Katow.: Wydawn. Nauk. Śląsk 2003, 211 s.
Zawartość: I. Tożsamość i autobiografia; Fundator nowoczesnej myśli o autobiografii – Philippe Lejeune; Powiedziane i nie wypowiedziane w tekstach dziennikowych; Założenia mediologii i pisanie autobiograficzne. – II A. Ujęcia komparatystyczne: Historia i jej interpretacje. Przykład templariuszy (w „Królach przeklętych” Maurice’a Druona i w „Wahadle Foucaulta” Umberto Eco); Ziemia i konflikty rodzinne w „Chłopach” Władysława Reymonta oraz w powieściach François Mauriaca; Między autobiokopiami. Zagadnienie intertekstualizmu w dziennikach Raymonda Queneau i Michela Leirisa, w jego autobiografiach-esejach oraz w „Fils” („Synu”) Serge’a Doubrovsky’ego. – II B. W kręgu języka francuskiego: Tożsamość rozdwojona w twórczości autobiograficznej Michela Leirisa; Portret intelektualisty w „Dziennikach” Raymonda Queneau; Nowa powieść autobiograficzna, czyli autofikcja. „Przerwana książka” Serge’a Doubrovsky’ego; Powieść kobieca wobec powieści współczesnej. Przykład Françoise Mallet-Joris. – II C. Okruchy polskie: Jarosław Iwaszkiewicz i Witold Gombrowicz w spojrzeniu na Paryż oraz prowincję francuską; Odmiany autobiograficzności w prozie Kornela Filipowicza. – III. Spojrzenie interdyscyplinarne: O dziennikach antropologów; Konkurs na pisma intymne w Polsce.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych: Program poetycki „Skamandra” na tle poezji polskiej okresu XX-lecia międzywojennego. „Jęz. Pol. Biul.” 1969 nr 6 s. 27-35. – Analiza wersyfikacyjna w szkole średniej. „Jęz. Pol. Biul.” 1970 nr 7 s. 47-56, nr 8 s. 51-59. – W kręgu poezji okolicznościowej I Wojny Światowej. „Ruch Lit.” 1970 z. 3 s. 171-183. – Wiersz „Helionu” na tle polskiej tradycji wersyfikacyjnej. „Rocz. Nauk. Dydak. WSP w Kr. Pr. Hist.-Lit.” 1971 z. 36 s. 109-134. – Wokół tradycji poezji i satyry powstań śląskich. „Zaranie Śl.” 1972 nr 3 s. 208-227. – Motywy słońca w poezji „nieawangardowej” Krakowa lat międzywojennych. „Rocz. Nauk.-Dydakt. WSP Kr.” 1975 s. 167-185. – Motywy poszukiwania w poezji Juliusza Żuławskiego. W: Jerzy Żuławski. Życie i twórczość. Rzeszów 1976 s. 75-90. – Medycyna w poezji. „Poezja” 1978 nr 10 s. 96-104. – La théorie du journal intime dans le „Journal” d’André Gide. „Etudes Romanes”, Kraków 1987 nr 2 s. 61-84. –Problem przyszłości w tekstach autobiograficznych. „Prz. Hum.” 1990 nr 1 s. 51-72. – L’autobiographisme aujourd’hui. „Kwart. Neofilol.” 1991 t. 38 z. 2 s. 109-125. – Le fonctionement des lettres dans lest textes autobiographiques. W: La lettre à la croisée d’individuel et du sociale, Paris 1994 s. 160-164. – Les recherches sociologiques sur l’autobiographie en Pologne après 1945. W: Ou en sommes-nous dans les recherches autobiographiques? Kr. 1994 s. 185-194. – Roman autobiographique moderne. Le cas de Serge Doubrovsky „Le livre brisé”. W: Le romanesque français contemporain. Katow. 1994 s. 179-188. – Le roman feminin face à la condition du roman contemporain. L’exemple de Françoise Mallet-Joris. „Pr. Nauk. UŚl. w Katow.” 1998 nr 1731 s. 152-159. – Jarosław Iwaszkiewicz et Witold Gombrowicz face à Paris et à la province française. W: Paris en France et ailleurs jadis et aujourd’hui. Kr. 1999 s. 63-70. – L’Histoire et ses interprétations abusives. Les templiers dans „Les Rois maudits” de Maurice Druon et dans Le „Pendule de Foucault” d’Umberto Eco. W: Le roman de l’histoire dans l’histoire du roman. Katow. 2000 s. 143-151. – O „Dziennikach” Raymonda Queneau. „Ann. Acad. Paedagogicae Crac. Stud. Romanica” 2001 nr 1 s. 147-158. – La terre et les conflits familiaux dans „Les Paysans” de W. Reymont et les romans de F. Mauriac. „Pr. Nauk. UŚl. w Katow.” 2002 s. 160-169. – Raymond Queneau: Le moi intellectuel dans les „Journaux”. W: Écritures de soi. Secrets et réticences. Actes du Colloque international de Besançon. Paris 2002 s. 133-145. – L’identité. Esquisse du probléme. „Ann. Acad. Paedagogicae Crac. Stud. Romanica” 2003 nr 2 s. 93-99. – Kamyki autobiograficznej mozaiki poetyckiej Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Powst. 2003 [dokument elektroniczny po konferencji, 1 płyta CD]. Druk w: Życie i dzieło Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Kr. 2005 s. 431-441. – Tożsamość i autobiografia. „Przestrzenie Teorii” 2003 nr 2 s. 139-157. – Między integrystami a separatystami w autobiografii. „Dekada Lit.” 2004 nr 3 s. 16-25. – Philippe Lejeune, Catherine Bogaert. Historia pewnej praktyki „Un journal à soi”. „Przestrzenie Teorii” 2004 nr 3/4 s. 263-277. – Kłopoty z autofikcją. Mimowolne autofikcje Romy Ligockiej. „Ruch Lit.” 2005 z. 6 s. 633-641. – Le clair-obscur de la vision du monde exotique et du „Je” dans les journaux de deux anthropologues. Bronisław Malinowski et Michel Leiris. W: Le clair-obscur dans les littératures en langues romanes. Katow. 2005 s. 235-243. – Le motif de léau dans la poésie de Pierre Reverdy. W: In Aqua Scribis. Le théme de l’eau dans la littérature. Gdańsk 2005 s. 181-188; wersja pol.: Motywy akwatyczne w poezji Pierre’a Reverdy’ego i sposoby ich wyrażania. W: Od poetyki do hermeneutyki literaturoznawczej. Kr. 2008 s. 257-267. – Norma i „wolność” formy sonetowej oraz „ryzyko wolności”. Przykład twórczości kilku poetów współczesnych – belgijskich i polskich. „Przestrzenie Teorii” 2005 nr 5 s. 147-159; wersja franc.: La norme et la liberté du sonet, à partir de quelques sonnets de poètes belges et polonais du XX siècle. W: Le sonnet au risque du sonnet. Paris 2006 s. 309-322. – Nowsze problemy ostatnich dziesięcioleci. „Ann. Acad. Paedagogicae Crac. Studia Historicolitteraria” 2006 nr 6 s. 5-18, przedr. w: „Przestrzenie Teorii” 2006 nr 6 s. 51-67. – Przesłania motywów elewacji w poezji Bertranda Degotta. „Przestrzenie Teorii” 2007 nr 8 s. 195-203; wersja franc.: La signification des motifs d’élévation dans la poésie de Bertrand Degott. W: Images, symboles, mythes et poétique de L’Ascension /„Envol”. Kr. 2007 s. 223-229. – Le mythe contemporain et le passage à travers „les miroirs” dans „Vendredi ou les limbes du Pacifique” de Michel Tournier. „Ann. Acad. Paedagogicae Crac. Stud. Historicolitteraria” 2008 z. 3 s. 106-113. – Les récentes théories de l’autobiographie dans la littérature polonaise de la deuxiéme moitié du XX’e siècle. „Kwart. Neofilol.” 2008 z. 4 s. 379-385. – Umberto Eco – autobiograf? „Przestrzenie Teorii” 2009 nr 11 s. 131-153. – Autobiografie filozofów. „Przestrzenie Teorii” 2010 nr 13 s. 55-75. – O Polsce i Polakach w pozaantologijnych pismach osobistych cudzoziemców XVIII i XIX wieku. „Przestrzenie Teorii” 2012 s. 199-216. – Wschód w poetyckich obrazach przestrzennych Julesa Supervielle’a (próby interpretacji). W: Orient w literaturze i kulturze modernizmu. Lubl. 2011 s. 187-196. – Co o Polsce i o Polakach mówią wybrane pisma osobiste Francuzów XIX wieku. W: De la lettre aux belles-lettres. Études dédiées à Regina Bochenek-Franczakowa. Kr. 2012 s. 311-320. – Polska i Polacy w pozaantologijnych pismach osobistych cudzoziemców XVIII wieku. W: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Kr. 2012 s. 337-345. – Refleksje nad aktualną krytyką autobiograficzną w jej relacjach z teorią literatury. W: Różne głosy. Prace ofiarowane Stanisławowi Balbusowi […]. Kr. 2013 s. 117-127. – L’identité personnelle dans la poésie de William Cliff. W: Auteur personnage, lecteur dans les lettres d’expression française. Kr. 2014 s. 89-98. – Obraz Polski i Polaków w tekstach autobiograficznych pisarzy obcych XX i XXI wieku; Wspomnienie Najbliższego [dot. prof. K. Bartoszyńskiego]. „Przestrzenie Teorii” 2015 nr 23 s. 153-169; 291-295.

Prace redakcyjne

1. Z przemian wiersza polskiego. Antologia. Red. i wstęp: R. Lubas. Kr.: WSP 1972, 144 s. Wyd. 2 uzup. tamże 1974.
2. L. Piwowar: Wiersze i wybór publicystyki. Oprac. i wstępem opatrzyła R. Lubas. Wr.: Ossol. 1978, 358 s. Zagłębie Dąbrowskie w Dokumentach Lit., t. 3.
3. La Jeune-Belguique et la Jeune-Pologne. Pod red. i ze wstępem R. Lubas-Bartoszyńskiej. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1988, 255 s. Pr. Monogr. WSP w Kr., t. 99.
Materiały z kolokwium pol.-belgijskiego zorg. przez WSP w Kr. i l’Université Libre de Bruxelles.
4. Ou en sommes-nous dans les recherches autobiographiques? [Red.] R. Lubas-Bartoszyńska i M. Braud. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1994, 209 s.
5. Pisać o sobie – dla siebie. Wielogłos pamiętnikarski. Antologia fragmentów wypowiedzi osobistych nadesłanych w odpowiedzi na apel ogłoszony w prasie krajowej na przełomie 1992 i 1993 roku. Pomysł, wybór i oprac.: R. Lubas-Bartoszyńska. Sosnowiec: Offmax 1994, 141 s.
6. P. Lejeune: Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii. Przeł. W. Grajewski, R. Lubas-Bartoszyńska i in. Red. i wstęp: R. Lubas-Bartoszyńska. Kr.: Universitas 2001, XVII, 310 s. Wyd. 2 tamże 2007.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2015.

• F. Kiryk: R. Lubas-Bartoszyńska. W: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w 40 roku działalności. Kr.; WUP. Słownik biograficzny. T 2. Wwa 1999; Bibliografia publikacji pracowników Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie [on-line] Kr. 2001 [dostęp 10 stycznia 2013], dostęp w Internecie: www.up.krakow.pl/biblio/bibliografia/bibliografia2.html; Kto jest kim w Polsce nowego millenium (2000-2002). [Red.:] M.R. Bombicki. [Pozn. 2002]; Złota Księga Nauk Humanistycznych 2004. Gliwice 2004; Leksykon Profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946-2006. Kr. 2006; G. Meinardi: Prof. dr hab. Regina Lubas-Bartoszyńska. Bibliographie. „Synergies Pologne” 2007 nr 4.

Między autobiografią a literaturą

• J. LEOCIAK: Teoria i praktyka autobiografizmu. „Nowe Książ.” 1994 nr 5.

Pisanie autobiograficzne w kontekstach europejskich

• J. LIS. „Przestrzenie teorii” 2004 nr 3/4.
• R. SIWEK. „Ruch Lit.” 2004 z. 3.
• P. RODAK. „Pam. Lit.” 2006 z. 4.