Roman CHOJNACKI

Autorka hasła: Katarzyna Batora

ur. 1954

Pseud.: Ludwik Piechocki.

Poeta, krytyk literacki.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 4 maja 1954 w Lesznie (województwo wielkopolskie); syn Władysława Chojnackiego, kierownika Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w randze kapitana, i Leokadii z domu Maciąg. Pierwsze lata życia spędził w położonej nieopodal gminie Kościan. Uczęszczał do I Liceum Ogólnokształcącego w Lesznie. Po zdaniu matury w 1973 rozpoczął studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; w 1977 uzyskał magisterium za specjalnością teatrologiczną. Od 1973 był członkiem studenckiej grupy poetyckiej „Od Nowa” (do 1977), w tymże roku debiutował arkuszem poetyckim pt. Głos pierwszy, wydanym nakładem Witryny Poetyckiej Okręgowego Klubu Studentów „Od Nowa”; w latach późniejszych współredagował także cztery arkusze poetyckie tej Witryny. Był laureatem wielu konkursów poetyckich, m.in. w Turnieju Jednego Wiersza o nagrodę „Zielonej Wazy” (1975), Turnieju Wierszy o Poznaniu i Wielkopolsce (1975), Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego o nagrodę „Milowego Słupa” (1978), Ogólnopolskiego Turnieju Poezji Społecznie Zaangażowanej o nagrodę „Czerwonej Róży” (1978). Pracował w różnych zawodach, m.in. jako specjalista do spraw kwalifikacji zawodowych w Spółdzielni Fryzjerów „Wenus” w Poznaniu, w domach kultury w Poznaniu i Lesznie Wielkopolskim oraz jako korepetytor języka polskiego w konsulacie Stanów Zjednoczonych w Poznaniu. Rozwijał jednocześnie twórczość poetycką oraz krytycznoliteracką publikując liczne wiersze oraz recenzje i artykuły m.in. w „Integracjach” (1978- 1981; członek zespołu redakcyjnego), „Nurcie” (1978-81), „Studencie” (1978-81; w 1980-81 redaktor działu kultury), „Nowym Medyku” (1979-80), „Nowym Wyrazie” (1979-80), „Głosie Wielkopolskim” (1980-81), „Literaturze” (1980), „Odrze” (1980-81). W 1978 wstąpił do Koła Młodych przy poznańskim Oddziale ZLP, od 1980 (do rozwiązania Związku w 1983) pełnił funkcję przewodniczącego Koła; wraz z Tadeuszem Żukowskim zainicjował i współorganizował Ogólnopolski Zjazd Kół Młodych ZLP w Poznaniu (XI 1981). W 1980-81 był stypendystą Funduszu im. T. Borowskiego oraz Ministerstwa Kultury i Sztuki. W 1981-88 pracował jako sekretarz literacki w poznańskim Teatrze Nowym; w tym czasie zamieszczał artykuły i recenzje w „Programach Teatru Nowego” (1981-87), a także m.in. współredagował jego dodatek – jednodniówkę pt. „Zza kulis” (tu w 1983 cykl felietonów Prosto w scenę). Wiersze zamieszczał w pismach wydawanych poza cenzurą (też pod pseud. Ludwik Piechocki): „Bez Debitu” (1983), „Obecność” (1984), „Czas Kultury” (1986). W związku z zaangażowaniem w niezależny ruch wydawniczy (współpracował z wydawnictwem Głosy) w listopadzie 1982 został powołany do służby wojskowej i wcielony do karnej kompanii w Wojskowym Obozie Specjalnym w Rawiczu, skąd zwolniono go w grudniu tegoż roku. W 1986 wyjechał do Stanów Zjednoczonych na sześciotygodniowe stypendium Departamentu Stanu rządu USA. Podróżował wówczas po Stanach, następnie powrócił do Polski. Za twórczość poetycką i eseistyczną otrzymał w 1988 Medal Młodej Sztuki, przyznany przez redakcję „Głosu Wielkopolskiego” i Urząd Miejski w Poznaniu. W tymże roku wyemigrował do Kanady. Początkowo mieszkał w Mississauga pod Toronto, później w Brampton. Zarabiał na życie najpierw prowadząc własną firmę budowlaną, a później został zawodowym kierowcą w transporcie drogowym. Kontynuował twórczość literacką, publikując sporadycznie wiersze m.in. w „Odrze” (1990), „Arkuszu” (1995, 1999), „Gazecie Malarzy i Poetów” (1999, 2004), „Akcencie” (2002-03), „Frazie” (2004), „Twórczości” (2005-12) oraz w wydawanych w Toronto czasopismach polonijnych: „Gazeta” (1988-89), „Głos Polski” (1988), „High Park” (1992-96), „Nowy Prąd” (2003). W 2000 został członkiem SPP. Po 2001 współpracował krótko z Polskim Funduszem Wydawniczym w Kanadzie jako członek jego Zarządu. W 2006 otrzymał Nagrodę Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Kombatanckim w Kanadzie (2004) oraz Krzyżem Wolności i Solidarności RP (2015).

W 1976 ożenił się z Alicją Zygał, wówczas studentką polonistyki (rozwód w 1986), z którą ma córkę Zuzannę (ur. 1976), pracownika naukowego Uniwersytetu Wiedeńskiego, i syna Jakuba (ur. 1979), absolwenta dziennikarstwa tegoż uniwersytetu. W 1988 ożenił się z Aliną Piotrowską, pielęgniarką. Mieszka w Orangeville (stan Ontario) w Kanadzie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Głos pierwszy. [Wiersze]. Pozn.: SZSP – OKS [Okręgowy Klub Studencki] „Od nowa” 1973, 10 s., powiel.
Wg R. Chojnackiego nakład tomiku prawdopodobnie niemal w całości zaginął; 1 egz. znajduje się w posiadaniu S. Sterny-Wachowiaka (inf. 2016).
2. Dla tego życia. [Wiersze]. Red.: W. Gawłowski i J.K. Adamkiewicz. Pozn. 1976-1977, 27 s. powiel. Witryna Poetycka Okręgowego Klubu Studentów „Od Nowa” i Klubu „Nurt”. Wyd. 2 zmien. i poszerz.: [Red. i posł. na obwolucie]: Z. Jerzyna. Wwa: ZG SZSP 1978, 31 s. CKS [Centr. Klub Studencki] UW „Hybrydy”. Pokolenie, które Wstępuje, ser. 3 arkusz 18.
Zawiera cykle: Szkolenie obronne; Warsztat; Zrównoważenie sytuacji. – Nagroda w konkursie „Nowego Medyka” i „ITD” na zestaw 24 wierszy wybranych do druku w „Arkuszach Autorskich” w 1977, Medal im. S. Grochowiaka w 1979 przyznawany za najlepszy debiut poetycki w środowisku studenckim.
3. Z pozoru – cisza. [Wiersze]. Pozn.: WP 1980, 55 s.
Zawiera cykle: Z pozoru – cisza; Pętla.
Nagroda „Peleryny”, przyznana podczas Spotkań Jesiennych przez Klub Studentów Wybrzeża „Żak” w Gdańsku pod patronatem ZG SZSP w 1980.
4. Apel poległych i inne wiersze. Pozn.: Nakł. Autora 1983, powiel. Wyd. nast.: [wyd. 2] Pozn.: Głosy*1983, 27 s. Bibl. Mies. Studen. „Głosy”, 1. Przedr. wiersza „Apel poległych” w: Czarny czwartek. Wiersze o Poznańskim Czerwcu’56. Pozn. 2006 s. 47-83.
Wyd. 2 druk. w 150 egz. numerowanych. – Nagroda „Niezależnych im. 3 Maja” w 1984, przyznana przez poznańskich członków dawnego ZLP.
5. Od „mówienia wprost” do „nowej prywatności”. O poezji lat siedemdziesiątych. Wwa: MAW 1984, 173 s. Krytyka Lit. i Artyst.
Nagroda „Wawrzyny Radaru” w dziale krytyki literackiej w 1984.
Zawiera szkice druk. w czasop. w 1978-1980: Wstęp. – I. Przygoda „nowych roczników”: Z punktu widzenia Ezopa; „Jeszcze słychać śpiew…”. (Przykład mowy Ezopowej); Młoda liryka inteligencka – kryzys wiary; Młoda krytyka: dwie tendencje; Recepta na pokolenie; Chora literatura; Pomówmy o wartościach; Przygoda „nowych roczników”. – II. Konteksty: Bohaterowie są zmęczeni; Pozorna alternatywa – alternatywa pozorów; W czyim imieniu?. – III. Dwa pokolenia: Poza alternatywą [dot.: J. Kornhauser: Stan wyjątkowy]; „Która ocala”. (O liryce Ryszarda Krynickiego); Gdy słowo krew jest w wierszu obecne [dot.: K. Karasek: Prywatna historia ludzkości]; Kontekst jako norma klasycyzmu [dot.: A. Szuba: Wejście zapasowe]; Casus Kaliszewski [dot.: A. Kaliszewski: Autoprezentacja]; Z punktu widzenia ptaka [dot.: W. Zawistowski: Ptak w sieci dalekopisu]; Jak jest? [dot.: J.K. Adamkiewicz: Zaledwie pozory sytuacji. Sytuacja zastana]; Ja, Tomasz Soldenhoff [dot.: Koniec poezji]; Doznanie błękitu [dot.: U.M. Benka: Dziwna rozkosz]; „Nerwów krzak gorejący” [dot.: W. Gawłowski: Błędnik równowagi]. – Nota.
6. Noc. Wiersze 1977-1983. Wwa: MAW 1986, 69 s.
Zawiera cykle: Noc; Ściana.
7. Wiersze nienapisane. Posł. pt. „Nawlekając nic na igłę”: S. Sterna-Wachowiak. Pozn.: SPP; Toronto: Pol. Fundusz Wydawn. w Kanadzie 2000, 53 s. Wyd. nast. (łącznie z przekł. franc.) pt.: Poèmes non écrits. Édition bilingue. [Przeł.] B. Biela. Lubl.: Norbertinum Wydawn. – Drukarnia – Księgarnia 2015, 90 s.
Przekł.: franc.: Poèmes non écrits. Édition bilingue. [Przeł.] B. Biela. Lubl. 2015, – węgier.: ĺratlan versek. [Przeł.] G. Zsille. Budapest 2008.
8. Tak. [Wiersze]. Lubl.: Norbertinum; Toronto: Pol. Fundusz Wydawn. w Kanadzie 2003, 37 s. Bibl. „Akcentu”, 8.
9. Lekcje przyrody. [Wiersze]. Kr.: Wydawn. a5; Toronto: Pol. Fundusz Wydawn. w Kanadzie 2006, 57 s. Bibl. Poetycka Wydawn. a5, 54.
10. Aleppo. [Wiersze]. [Wybór i układ:] R. Chojnacki. Toronto: Pol. Fundusz Wydawn. w Kanadzie 2010, 17 s. Kolofon, 1.
11. C’est ainisi. [Wiersze]. Tłum. [z franc.], przyp., posł.: B. Biela. Rzeszów: Fraza; Toronto: Pol. Fundusz Wydawn. w Kanadzie 2011, 69 s. Bibl. „Frazy”.
Tekst w jęz. pol. i franc.
12. Do prywatnego użytku. [Wiersze]. Toronto: Pol. Fundusz Wydawn. w Kanadzie; Rzeszów: Stow. Lit.-Artyst. „Fraza” 2014, 33 s.

Adaptacje

1. Herody polskie. Scenariusz na podstawie oryginalnych tekstów szopkowych i poezji współczesnej: R. Chojnacki. Reż.: I. Cywińska, L. Łotocki. Praprem. Pozn., T. Nowy (Scena Nowa) 1980.
2. Herody polskie II. Scenariusz na podstawie oryginalnych tekstów szopkowych i poezji współczesnej: R. Chojnacki. Powst. 1981.
Prem. (zaplanowaną na 14 XII) w T. Nowym w Pozn. odwołano z powodu wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia 1981.

Praca redakcyjna

1. Teatr Nowy w Poznaniu 1973-1983. Red.: R. Chojnacki, M. Kwiatkowski. Pozn.: T. Nowy 1984, 81 s., [37] s. tabl.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2015.
• Wywiady: Przeciw prywatności. Rozmowa z Romanem Chojnackim, laureatem Medalu im. Stanisława Grochowiaka. Rozm. G. Suplicka. „Nowy Medyk” 1980 nr 4; Obrót wokół własnej osi. Rozm. V. Szostak. „Gaz. Wybor.” 2003 nr 32 dod. „Poznań”; Przestałem kłócić się z życiem. Rozm. R. Brzezińska. „Gaz. Pozn.” 2003 nr 27; Szechina, doznawanie świata i poezja ludzka. [Rozm.] S. Sterna-Wachowiak. „Gaz. Malarzy i Poetów” 2003 nr 2.

• S. Sterna-Wachowiak: Roman Chojnacki. [Hasło bibliograficzne]. Powst. 2015, masz. przygot. do leksykonu „Bractwo wiecznego pióra. Stowarzyszenie Pisarzy Polskich w Poznaniu i akolici”.

Ogólne

• M. STALA: Czasem cię zdradzi trwoga twego serca. „Student” 1979 nr 21.
• M. GRASZEWICZ: Pokolenie nietolerancji. „Nowy Medyk” 1980 nr 4.
• S. STERNA-WACHOWIAK: „Zbliżając horyzont pod próg swego domu”. W tegoż: Głowa Orfeusza. Wwa 1984.
• P. KUNCEWICZ: Od nowa. Agonia i nadzieja. (Literatura polska 1918-1986). „Prz. Tyg.” 1987 nr 48 [dot. m.in. R. Chojnackiego].
• W. BRANIECKI: Świadomość doświadczeń i wyobraźnia twórcza. „Głos Wielkop.” 1988 nr 36 [sylwetka R. Chojnackiego z okazji otrzymania Medalu Młodej Sztuki].
• E. BALCERZAN: Przygoda piąta: samopoczucie pokolenia ’76. W tegoż: Przygody człowieka książkowego. Wwa 1990 [dot. m.in. R. Chojnackiego].
• S. STERNA-WACHOWIAK: „I nic nie będzie poza”. „Gaz. Malarzy i Poetów” 2004 nr 4 [dot. twórczości poetyckiej R. Chojnackiego].
• B. SZAŁASTA-ROGOWSKA: „Wyplątany z sieci południków/odnalazłem siebie w głębi oceanu” – o „kanadyjskiej” poezji Romana Chojnackiego. W: Literatura polska na świecie. T. 4. Oblicza światowości. Katow. 2012.

Dla tego życia

• W. GAWŁOWSKI: dla tego życia, dla tej twórczości… „Integracje” 1978 nr 2 [dot. też: Cz. Markiewicz: Modlitwa oszukanych].
• M. JĘDRZEJEWSKI. „Integracje” 1978 nr 2 [dot. m.in. R. Chojnackiego].
• J.K. ADAMKIEWICZ: W poetyce niepokoju. „Nowy Wyraz” 1979 nr 3.

Z pozoru cisza

• A. ŁAWNICZAK: Czy śmierć poety? „Nurt” 1980 nr 12.
• J.Z. BRUDNICKI: Gramatyka ciszy i adoracji. „Poezja” 1981 nr 3 [rec. też: J.K. Adamkiewicz: Sytuacja zastana].
• W. GAWŁOWSKI: Antynomie ciszy. „Nowy Wyraz” 1981 nr 2.
• A.K. WAŚKIEWICZ: „Jeszcze cię zdradzi trwoga twego serca”. „Życie Lit.” 1981 nr 4.
• A. KALISZEWSKI: Przełamać ciszę. Chojnacki – zanik mowy. „Pismo” 1983 nr 4.
• J. DRZEWUCKI: W pętli życia, w pętli języka. W tegoż: Chaos i konwencja. Kr. 1988 [dot. też.: Noc].

Od „mówienia wprost” do „nowej prywatności”

• S. ĆWIK: W pętli. „Walka Młodych” 1984 nr 53.
• A. NOWAK: Wyznanie będące wyzwaniem. „Radar” 1984 nr 31.
• K. PYSIAK: Krytyka niecierpliwa. „Nowe Książ.” 1984 nr 12, przedr. w tegoż: Przecena dla młodej literatury. Wwa 1988.
• A. BILSKA: Poezja i sankcja etyczna. „Radar” 1985 nr 3.
• J. DRZEWUCKI: Jednak w poczuciu bezsilności. „Student” 1985 nr 19.
• E. KURZAWA: Od „Nowej Prywatności” do… „Integracje” 1987 nr 23.

Noc

• M. STALA: Wygasły splot słońca. (Interpretacja wiersza „Doznanie” R. Chojnackiego). „Integracje” 1981 nr 11, przedr. w: W stronę wiersza. Wwa 1984.
• Z. JERZYNA. „Prz. Tyg.” 1986 nr 35.
• R. BEDNARCZYK: Doznanie nocy. „Tak i Nie” 1987 nr 33.
• J. DRZEWUCKI: W pętli języka, w pętli życia. „Życie Lit.” 1987 nr 50, przedr. [rozszerz. o rec.: Z pozoru – cisza] pt. W pętli życia, w pętli języka. W tegoż: Chaos i konwencja. Kr. 1988.
• M. GOSTYŃSKI. „Prz. Katol.” 1987 nr 43.
• M. KISIEL: Usta niech słowom nie wierzą. „Radar” 1987 nr 21.
• Cz. MICHNIAK: Pilnuj mnie prawdo. „Głos Wielkop.” 1987 nr 170.
• W. OSZAJCA: Kto, komu, który. W tegoż: Przy świecy i ogarku. Pozn. 1995.

Wiersze nienapisane

• A. KWIATKOWSKA: Człowiek, który wymknął się Bogu. „Gaz. Malarzy i Poetów” 2000 nr 3/4.
• A. POPRAWA: Bez kropki, mimo wszystko. „Nowe Książ.” 2000 nr 9.
• A. SIKORSKI. „Prz. Katol.” 2000 nr 27.
• P. CIELESZ: Wielki Ogrodnik dba o wiersze. „Topos” 2001 nr 6.

Tak

• B. BIELA: Piękno opisywać przejrzyście. O poezji R. Chojnackiego. „Akcent” 2004 nr 1/2.
• M. DANIELKIEWICZ: Trzy razy tak. (Na marginesie lektury wierszy R. Chojnackiego). „Akcent” 2004 nr 1/2.
• U. GAWŁOWSKA: Krystalizacja. „Topos” 2004 nr 1/2.
• W. GAWŁOWSKI: Ciemny strumień światła. „Gaz. Malarzy i Poetów” 2004 nr 1.
• T. POLANOWSKI: Życie codzienne z zamkniętym domem. „Prz. Powsz.” 2004 nr 11.

Lekcje przyrody

• J. DRZEWUCKI. „Mag. Lit. Książ.” 2006 nr 12.
• J. ORSKA: Wzniośle w próżnię. „Nowe Książ.” 2007 nr 3.
• J. Roszak: Pan od przyrody. „Polityka” 2007 nr 9.
• B. BIELA: Żal byłoby opuścić ten świat. O wierszach R. Chojnackiego. „Akcent” 2008 nr 1.

C’est ainisi

• A. RESZCZYK: O bliskości świata. „Akcent” 2012 nr 2.

Herody polskie

• B. KUSZTELSKI. „Gaz. Zach.” 1981 nr 12.
• A. TUSZYŃSKA: Pełne łaski i prawdy. „Teatr” 1981 nr 3.