Roman MAZURKIEWICZ

Autorka hasła: Katarzyna Batora

ur. 1954

Pseud.: erem; Marek Burski; R. Maz.

Historyk literatury, krytyk literacki, edytor.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 1 grudnia 1954 w Tarnowie; syn Stanisława Mazurkiewicza, rzemieślnika, i Józefy z Wrońskich. W 1969 podjął naukę w Liceum Ekonomicznym w Tarnowie; w 1973 zdał tam maturę. Następnie od 1974 studiował filologię polską w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Krakowie. W 1977 debiutował wywiadem, zamieszczonym w krakowskim „Magazynie Studenckim” (z. 10), przeprowadzonym z przewodniczącym Studium Słowa przy WSP. W 1979 uzyskał magisterium na podstawie pracy Semiotyka kultury Jurija M. Łotmana i rozpoczął staż asystencki w Instytucie Filologii Polskiej (IFP) WSP (od 1999 Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej, AP, od 2008 Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, UP) w Krakowie. Równocześnie w 1977-79 odbywał dwuletnie Studium Religioznawcze ze specjalizacją filozofia religii w Instytucie Religioznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako badacz literatury debiutował w 1980 na łamach „Ruchu Literackiego” (nr 4) omówieniem zawartości dziesięciu tomów wydawanej w Tartu serii pt. Trudy po znakowym sistiemam (1964-1978). Artykuły, recenzje oraz tłumaczenia z języka rosyjskiego zamieszczał nadto w „Tekstach” (1981) i „Znaku” (1982-86). W 1980 zorganizował, a następnie do 1981 prowadził studencki Teatrzyk Radiowy „Strzykawka” w Radiu Akademickim Centrum. W 1981-82 przebywał na stażu naukowym w Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie. W 1986 ukończył Studium Podyplomowe Nauczania Języka Polskiego jako Obcego na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W badaniach naukowych zajął się głównie nurtem religijnym w literaturze staropolskiej, szczególnie pieśnią maryjną. Artykuły, recenzje i tłumaczenia publikował m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1987, 1989, 1990), a także w pismach wychodzących poza cenzurą: „Arce” (1987; tu artykuły podp. erem) i „Alethei” (1988). W 1987 otrzymał za niezależną działalność wydawniczą stypendium redakcji paryskiej „Kultury” i wyjechał do Maisons-Laffitte pod Paryżem. Pod pseudonimem Marek Burski przetłumaczył z języka rosyjskiego trzy rozprawy opublikowane następnie w wydanej poza cenzurą książce zbiorowej pt. De profundis. Zbiór rozpraw o rosyjskiej rewolucji (Wwa 1988). W 1989 uzyskał doktorat na WSP na podstawie rozprawy Paradygmat Deesis a tradycja świętojańska w kulturze staropolskiej (promotor prof. Jan Okoń), za który otrzymał w 1990 II Nagrodę w konkursie Fundacji im. K. i M. Górskich na najlepszą pracę doktorską w dziedzinie humanistyki za rok 1989 oraz nagrodę Ministra Edukacji Narodowej III stopnia. W 1989 został zatrudniony na stanowisku adiunkta w Zakładzie Kultury i Literatury Staropolskiej w IFP WSP; w 1994 objął funkcję kierownika Zakładu (od 2003 Katedra Literatury Staropolskiej i Oświeceniowej). Kontynuował działalność historycznoliteracką i przekładową publikując ponownie w „Znaku” (1990-97), a także m.in. w „Ruchu Literackim” (1990, 1994), „Dekadzie Literackiej” (1991), „Tekstach Drugich” (1992, 1995), „Przeglądzie Humanistycznym” (1993). W tym czasie zajął się też edytorstwem zabytków staropolskich. W 1995-97 był redaktorem serii wydawnictwa Znak Dziedzictwo Średniowiecza. W 2000 podjął stałą współpracę z kwartalnikiem „Salvatoris Mater”. Jako referent uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Mariologiczno-Maryjnym w Rzymie oraz przebywał na stypendium Fundacji Jana Pawła II w Bibliotece Watykańskiej (2000). W 2002 uzyskał habilitację na AP na podstawie rozprawy Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne. W 2003 został zatrudniony na stanowisku profesora AP. Wszedł w skład m.in.: Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU, Polskiego Towarzystwa Mariologicznego, Pontificia Academia Mariana Internationalis (członek-korespondent), Komisji Historycznoliterackiej PAN Oddział w Krakowie. Zajął się też popularyzowaniem literatury dawnej w Internecie jako twórca i redaktor internetowych serwisów naukowo-edukacyjnych: Staropolska. Tradycja – Kultura – Literatura (www.staropolska.pl; od 2000), Meliton. Mediewistyka Literacka Online (www.meliton.gimnazjum.com.pl; od 2001), Mikołaj Rej 2005 (www.mikolajrej.pl). Kilkakrotnie otrzymał nagrody rektorskie AP (2003, 2005, 2007). Współpracował z Pracownią Języka Staropolskiego Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie w realizacji projektu Biblioteka Zabytków Polskiego Piśmiennictwa Średniowiecznego. W 2007 został członkiem Komitetu Redakcyjnego dwumiesięcznika „Ruch Literacki”, w którym publikował także artykuły i recenzje (2008-09, 2013), nadto drukował rozprawy w „Pamiętniku Literackim” (2010), w piśmie „Pastores” (2011) oraz w „Konspekcie” (2016). W 2009 został redaktorem serii Inedita, wydawanej w ramach projektu badawczego Humanizm polski. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej. W 2012 uzyskał tytuł naukowy profesora i stanowisko profesora zwyczajnego UP. W 2013 został członkiem – korespondentem PAU; pełnił funkcję sekretarza Wydziału I Filologicznego. Odznaczony medalem Komisji Edukacji Narodowej (2006).

W 1984 zawarł związek małżeński z Elżbietą Gracz; ma dwie córki: Katarzynę (ur. 1986) i Karolinę (ur. 1988). Mieszka w Krakowie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Tradycja świętojańska w literaturze staropolskiej. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1993, 232 s. Prace Monogr. WSP w Kr., 161.
Część rozprawy doktorskiej. – Zawiera: I. Rzut oka na tradycję świętojańską wieków średnich. – II. Zarys kultu świętojańskiego w dobie staropolskiej. – III. Święty Jan Chrzciciel w literaturze staropolskiej.
2. Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej. Kr.: Universitas 1994, 248 s., [18] tabl. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 [zmien.] i popraw. 2002, 346 s., [40] tabl., wyd. 3 2012.
Nagroda indywidualna Ministra Edukacji Nar. w 1995.
Zawiera części: I. Tradycja antyku chrześcijańskiego i średniowiecza. – II. Kultura staropolska.
3. Szkolny słownik literatury staropolskiej. [Autorzy:] J. Goliński, R. Mazurkiewicz, P. Wilczek. Red.: M. Pytasz. Katow.: Videograf II 1999, 352 s.
4. Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne. Kr.: Wydawn. Nauk. AP [Akademii Pedagogicznej] 2002, 412 s.
Rozprawa habilitacyjna. – Nominacja do nagrody głównej w konkursie im. J. Długosza w 2003.
Zawartość: I. Polska pieśń maryjna w średniowieczu: Rzut oka na dzieje badań: odkrycia – edycje – studia; Ogólna charakterystyka zasobu; Inwentarz polskich pieśni maryjnych do połowy szesnastego wieku. – II. Studia i analizy: Anna święta i nabożna…; Mocne boskie tajemności…; Świebodność Boga żywego…; Kwiatek czysty, smutnego sierca ucieszenie… – O staroczeskich wzorcach i analogiach polskich średniowiecznych pieśni maryjnych. – Zamiast konkluzji.
5. Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia. Kr.: Wydawn. Nauk. Uniw. Pedag. 2011, 223 s. Pr. Monograf., 582.
Zawartość: Cz. I: Motywy maryjne w dawnej poezji polskiej; Niepokalane Poczęcie; Zwiastowanie; Święta Rodzina; Stabat mater dolorosa; Aneks I. Staropolskie przekłady Stabat mater dolorosa; Aneks II. Przekłady Stabat mater dolorosa z XIX-XX w. – Cz. II. Zbliżenia. Tropy i lektury; Bogurodzica, Betlejem i Jordan; Przyczynek do staropolskiej recepcji „mariologii” Erazma z Rotterdamu; O staropolskich przekładach De partu Virginis Sannazara; Zapomniany poeta maryjny późnego baroku [dot. S. Dobińskiego].

Nadto rozprawy i studia w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: O strukturalnej organizacji „ram” w tekstach recenzji krytycznych. „Teksty” 1981 nr 6 s. 147-151. – Semiotyka wieży Babel. „Znak” 1982 nr 4 s. 277-283. – Bogurodzica – między pieśnią a ikoną. „Znak” 1983 nr 5/6 s. 762-785. – Spór o znakowość sztuki. (Na marginesie dyskusji we współczesnej estetyce radzieckiej). „Ruch Lit.” 1984 nr 1/2 s. 59-65. – Muzyka niebiańska – muzyka ziemska. W: Musica Antiqua Europae Orientalis VII. Bydg.1985 s. 9-19. – Semiotyka Petersburga. „Znak” 1986 nr 11/12 s. 185-194. – Eschatologia Rusi Kijowskiej. W: Dzieło chrystianizacji Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje w kulturze Europy. Lubl. 1988 s. 51-93. – Do genezy hymnu Jana Kochanowskiego „Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary…”. „Ruch Lit.” 1990 nr 4/5 s. 293-308. – „Bogurodzica” w świetle tradycji chrześcijaństwa wschodniego. „Znak” 1994 nr 3 s. 30-41. – Uwstecznione średniowiecze. Obraz epoki w programach i podręcznikach literackich z lat 1949-1955. W: Wartości i manipulacje w podręcznikach szkolnych. Kr. 1995 s. 25-39. – Teologia apofatyczna w ujęciu ojca Sergiusza Bułgakowa. „Zesz. Nauk. UJ Religiologica” 1996 z. 29 s. 117-126. – Literatur des Mittelalters. [Przeł.:] M. Lami. W: Polnische Literatur. Kr.-Oldenburg 1999 s. 9-32. – „Matka Boga i człowieka”. Macierzyństwo Maryi w polskim piśmiennictwie średniowiecznym. (Przegląd ważniejszych motywów). „Salvatoris Mater” 2000 nr 2 s. 157-179. – Staropolskie officium defunctorum. („Wigilie za umarłe ludzie duszam w czyścu barzo pomocne”). „Slav. Occid.” 2000 t. 57 s. 79-106. – Zapomniane polonicum w zbiorach Biblioteki Watykańskiej. „Terminus” 2001 z. 1/2 s. 169-176 [dot. XVI-wiecznego rękopisu Macieja z Jawornik]. – Aniołowie w piśmiennictwie staropolskim. (Rekonesans bibliograficzny). W: Księga o aniołach. Kr. 2002 s. 563-587. – Mediewistyka literacka w internecie. W: Mediewistyka literacka w Polsce. Wwa 2003 s. 39-52. – O wężach, żmijach i jaszczurkach w literaturze polskiego średniowiecza, a osobnie o jednem robaczku albo wężu przez jadu. „Teksty Drugie” 2003 nr 1 s. 157-172. – Modlitewnik dla kobiet z XVI wieku. („Modlitewnik Ptaszyckiego I”). „Salvatoris Mater” 2004 nr 2 s. 293-329. – Dlaczego „Bogurodzicę” śpiewano w liturgicznym okresie Bożego Narodzenia? [Współaut.:] Z. Wanicowa. „Pam. Lit.” 2005 z. 2 s. 25-41. – Mediewistyka polonistyczna – stan aktualny i perspektywy rozwoju. W: Polonistyka w przebudowie. T. 2. Kr. 2005 s. 481-495. – Niepokalane Poczęcie w dawnej poezji polskiej (do końca XVIII w.). W: Niepokalane Poczęcie i życie chrześcijańskie. Niepokalanów 2005 s. 159-180. – O skarbie Piotra Wydżgi ukrytym w staropolskiej legendzie. W: Paradygmat pamięci w kulturze. Siedlce 2005 s. 427-449. – Ikona orędownictwa. „Pastores” 2006 nr 4 s. 115-121 [dot. ikony Deesis]. – „Kokosz naukami zbawiennymi utuczona”. O. Jacek Mijakowski OP na ambonach Krakowa. W: Wielcy kaznodzieje. Kr. 2006 s. 96-118. – Kilkanaście dalszych uzupełnień do źródeł „Rozmyślania przemyskiego”; Źródła i konteksty „Kazania praskiego”. (Rekonesans). [Współaut.:] P. Stępień. W: Amoenitates vel lepores philologiae. Kr. 2007 s. 198-201; 202-221. – Jeszcze jeden przyczynek do dziejów plagiatu w literaturze polskiej XVII wieku. „Ruch Lit.” 2008 nr 6 s. 591-600. – Inedita: Editions of Primary Sources. [Przeł.] U. Phillips. W: Humanism in Polish culture. Frankfurt am Main 2011 s. 219-231. – Łaciński pierwowzór kazań maryjnych Jana z Szamotuł (Paterka). „Ruch Lit.” 2013 z. 1 s. 15-34. – Andrzeja Olszamowskiego „Kolęda” na Rok Pański 1616. „Rocz. Przemyski” 2015 z. 2.

Przekłady tekstów R. Mazurkiewicz w antologiach zagranicznych: bułg.: Lûbimi polski avtori i tvorbi = Ulubieni polscy autorzy i dzieła. Veliko T’rnovo 2014, – niem.: Polnische literatur. Annäherungen. [Przeł.:] M. Lami, J. Krzysztoforska-Doschek. Hamburg 2011.

Przekład

1. G.I. Krug: Myśli o ikonie. Przeł. z ros. R. Mazurkiewicz. Białystok: Orthdruk 1991, 99 s.
Tekst w języku pol. i ros.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Cywilizacja więzienna. (Wypisy literackie). Cz. 1. Świadectwa rosyjskie. Wybór, oprac. [i wstęp:] R. Mazurkiewicz. Wwa: NOWA* [1984], 44 s. Wyd. nast. [z tytułem na okł.:] Świadectwa rosyjskie. Gdańsk: Kształt 1985.
Autor oprac. podp. pseud.: Marek Burski. – Zbiór fragmentów utworów i relacji pisarzy ros. o więzieniach przedrewolucyjnej Rosji i łagrach sowieckich.
2. Więźniowie nocy. Wypisy z polskiej literatury łagrowej. Wybór i oprac. R. Mazurkiewicz. Kr.: Arka 1991, 105 s.
3. Bóg się rodzi… 100 najpiękniejszych kolęd i pastorałek. Zebrał i oprac. R. Mazurkiewicz. Kr.: Arka 1992, 185 s.
Zawiera teksty i nuty.
4. Zrozumieć średniowiecze. Wypisy, konteksty i materiały literackie dla uczniów, studentów i nauczycieli. Wybór i oprac. R. Mazurkiewicz. Tarnów: Biblos 1994, 295, s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 zmien. 1994, wyd. 3 popraw. 1997.
5. Literatura staropolska. Przewodnik bibliograficzny dla studentów filologii polskiej. Oprac.: R. Mazurkiewicz, J. Okoń. Kr.: Wydawn. Nauk. WSP 1995, 36 s. Wyd. 2 zmien. tamże 1998.
6. Kultura średniowiecza i renesansu. Materiały z dziejów sztuki – dla liceów. Wwa: Stentor 1998, 60 s., [40] k. tabl.
7. „Jaśniejsza tysiąc nad słońce …”. Pieśni i modlitwy maryjne z Kancjonału kórnickiego. Wstęp, transkrypcja tekstu i komentarz R. Mazurkiewicz. Red. nauk.: W. Walecki. Kr.: Collegium Columbinum 2000, 124 s.
8. Teksty o Matce Bożej. Polskie średniowiecze. Wstęp, wybór, oprac. R. Mazurkiewicz. Niepokalanów: Wydawn. Ojców Franciszkanów 2000, 358 s.
9. Korona Dziewicy Maryi. Antologia polskich średniowiecznych pieśni maryjnych = The Virgin Mary’s Crown. A Bilingual Anthology of medieval Polish Marian Poetry. Wybór i oprac.: R. Mazurkiewicz, M.J. Mikoś. Tłum.: M.J. Mikoś. Kr.: Collegium Columbinum 2002, 85 s. Bibl. Tradycji Lit.,44.
10. Literatura staropolska. Wybór tekstów. T. 1. Poezja. Wybór i oprac.: P. Borek i R. Mazurkiewicz. Kr.: Wydawn. Nauk. Akad. Pedag. 2002, 717 s. Wyd. 3 [!] zmien. tamże 2006.
11. Starożytność – średniowiecze. Antologia. Klasa I. Wwa: Stentor 2003, 231 s.
12. Wiadomych rzeczy pospolita śpiżarnia. Staropolska mądrość w sentencjach, przysłowiach i cytatach. Od Bogurodzicy do Kochanowskiego. Zebrał i oprac. R. Mazurkiewicz. Kr.: Księg. Akad. 2004, 293 s.
13. „Cantando cum citharista”. W pięćsetlecie śmierci Władysława z Gielniowa. Pod red. R. Mazurkiewicza. Słowo wstępne R. Mazurkiewicz. Wwa: Stow. „Pro Cultura Litteraria”; IBL PAN 2006, 190 s.
14. Amoenitates vel lepores philologiae. Pod red. R. Laskowskiego i R. Mazurkiewicza. Kr.: Inst. Jęz. Pol. PAN; Wydawn. Lexis 2007, 651 s.
15. Prorok na skale. Myśli Jerzego Nowosielskiego. Wybrali i ułożyli R. Mazurkiewicz i W. Podrazik. Kr.: Znak 2007, 188 s.
16. Kazanie na dzień Wszech Świętych (tzw. praskie). Wstęp: R. Mazurkiewicz i W. Wydra. Komentarz źródłowy: R. Mazurkiewicz i P. Stępień. Transkrypcja: E. Belcarzowa i W. Twardzik we współpracy z R. Mazurkiewiczem i W. Wydrą. Pozn.: Wydawn. „Pozn. Studia Polonist.” 2008, 65 s.
17. J. Mijakowski: Kokosz panom krakowianom w kazaniu za kolędę dana. Oprac. R. Mazurkiewicz. Wwa: Neriton 2008, 124 s. Bibl. Dawnej Lit. Popularnej i Okolicznościowej, 3.
18. Przedziwna Matka Stworzyciela Swego. Antologia dawnej poezji maryjnej. Wybrał, oprac. i wstępem opatrzył R. Mazurkiewicz. Wwa: Wydawn. Księży Marianów MIC 2008, 584 s.
19. G. Czaradzki: Rytmy o porodzeniu przenaczystym Bogarodzice Panny Maryjej. Wyd. i oprac.: R. Mazurkiewicz, E. Buszewicz. Red. nauk.: A. Nowicka-Jeżowa. Wwa: Neriton 2009, 269 s. Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty hum. w kult. pol. – Inedita, 1.
20. J. Gawiński: Pieśni. Wyd. i oprac.: D. Chemperek. Red. nauk. R. Mazurkiewicz. Wwa: Neriton 2009, 167 s. Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty hum. w kult. pol. – Inedita, 2.
21. S.F. Klonowic: Hebdomas to jest siedm tegodniowych piosnek. Wyd. i oprac.: M. Mejor i E. Wojnowska. Red. nauk. tomu: R. Mazurkiewicz, B. Przybyszewska-Jarmińska. Wwa: Neriton 2010, 234 s. + 1 dysk optyczny CD. Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty hum. w kult. pol. – Inedita, 6.
22. A. Wolan: De libertate politica sive civili = O wolności Rzeczypospolitej albo Ślacheckiej. Tłum. S. Dubingowicz. Wyd. i oprac.: M. Eder i R. Mazurkiewicz. Red. nauk.: W. Uruszczak. Wwa: Neriton 2010, 478 s. Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty hum. w kult. pol. – Inedita, 3.
23. S. Dobiński: Świt wierszów na święta Najświętszej Maryi Panny światu wydany. Oprac. R. Mazurkiewicz. Wwa: Neriton 2011, 99 s. Bibl. Dawnej Lit. Popularnej i Okolicznościowej, 8.
24. Kazania maryjne. Wyd. i oprac.: R. Mazurkiewicz i K. Panuś. Kr.: Unum 2014, 655 s. Kazania w Kult. Pol., 1.
25. G. Buchanan: Baptistes, sive Calumnia = Wiersz smutny, śmierć męczeńską świętego Jana Chrzciciela wyrażający. Przekł. W.M. Tepper. Wyd. i oprac.: E. Buszewicz, R. Mazurkiewicz. Red. nauk. tomu: P. Urbański. Lubl.: Tow. Nauk. KUL Jana Pawła II 2016, 303 s. Źródła i Monografie – Tow. Nauk. KUL, 438. Staropolski Dramat i Dialog Religijny, 1.
26. J.A. Koreywa: Utwory okolicznościowe. Oprac.: P. Borek, P. Mazurkiewicz. Wstęp: P. Borek. Wwa: Wydawn. Nauk. Sub Lupa 2017, 195 s. Bibl. Dawnej Lit. Popularnej i Okolicznościowej, 33.

OPRACOWANIA (wybór)

Ank. 2008, 2009.
Roman Mazurkiewicz. W: Leksykon Profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946-2006. Kr. 2006.

Tradycja świętojańska w literaturze staropolskiej
J. K. GOLIŃSKI. „Pam. Lit.” 1996 z. 2 [dot. też: Deesis].

Deesis
A. BOROWSKI: Pomiędzy Bogiem a modlitwą człowieka. „Znak” 1995 nr 11.
K. KOWALIK. „Collectanea Theologica” 1995 nr 4.
J. K. GOLIŃSKI. „Pam. Lit.” 1996 z. 2 [dot. też: Tradycja świętojańska w literaturze staropolskiej].
K. KOWALIK. „Rocz. Teol.” 1997 z. 2.
K. PANUŚ. „Ateneum Kapł.” 2013 z. 3.
TENŻE. „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 2013 nr 4.

Szkolny słownik literatury staropolskiej
P. Borek. „Nowa Polszczyzna” 2000 nr 1.

Polskie średniowieczne pieśni maryjne
M. ELŻANOWSKA; A. CZYŻ: Jeszcze o Bogu rodzicy. „Ogród” 2003 nr 1/2.
T. MICHAŁOWSKA: Pochwała filologii. „Konspekt” 2003 nr 14/15.

Bóg się rodzi…
J. OKOŃ: Kantyczki odnowione. „Znak” 1993 nr 10.

„Jaśniejsza tysiąc nad słońce …”
W. SZELIŃSKA. „Konspekt” 2001 nr 6.

Teksty o Matce Bożej
P. BOREK. „Salvatoris Mater” 2001 nr 1.
M. HANCZAKOWSKI. „Terminus” 2001 z. 1/2.

Przedziwna Matka Stworzyciela Swego
K.R. JAŚKIEWICZ. „Notes Wydawn.” 2008 nr 5.

G. Czaradzki: Rytmy o porodzeniu przenaczystym Bogarodzice Panny Maryjej
M. LENART: Świadectwo recepcji twórczości Jacopa Sannazara w literaturze staropolskiej. „Pam. Lit.” 2011 z. 4.