Sierpiński Seweryn

Kamil K. Pilichiewicz

Pisarz, poeta, historyk, krytyk literacki, regionalista. Kryptonim: S.Z.S.

Informacje biograficzne. Seweryn Zenon Franciszek Jan Ludwik Narcyz Sierpiński urodził się 7 X 1815 w Krasnymstawie, był synem Ludwika Jana, komornika sądowego pow. krasnostawskiego, i jego drugiej żony Franciszki z Hussów. Od 1828 r. uczył się w szkole elementarnej w Szczebrzeszynie, już wtedy wyróżniał się talentem literackim. Około 1834 r. wyjechał do Lublina, aby kontynuować naukę w zawodzie prawniczym. Odbył aplikację w wydziale cywilnym sądu lubelskiego i w tamtejszym sądzie pokoju. Rozwijał zainteresowania literackie, historyczne i plastyczne (m.in. wykonywał szkice zabytków i pejzaży okolic Lublina). W 1838 r. Sierpiński odbył podróż krajoznawczą po Lubelszczyźnie. W 1839 r. opublikował Obraz miasta Lublina ilustrowany własnymi rysunkami. W tymże roku wyjechał do Warszawy, gdzie zakończył praktykę sądową w Trybunale Cywilnym. Sierpiński nie uzyskał stałego zatrudnienia (wydał podręcznik Treść kodeksu karzącego polskiego dla użytku tak mieszkańców, jak też kandydatów na egzamina prawne sposobiących się, 1841). Utrzymywał się głównie z udzielania korepetycji z literatury polskiej i łaciny oraz przepisywania cudzych tekstów. Związał się z tzw. cyganerią warszawską. Po śmierci pisarza ukazały się wydanie drugie monografii Historyczny obraz miasta Lublina (1843) oraz rozprawa Rys dziejów Akademii Zamojskiej („Jaskółka” 1843). Sierpiński zmarł 5 II 1843 w warszawskim szpitalu. Śmierć tego oddanego nauce człowieka, który nie miał warunków do prowadzenia badań i żył w ubóstwie, odbiła się głośnym echem w prasie warszawskiej i poznańskiej.

Kręgi twórczości. Sierpiński publikował w czasopismach warszawskich utwory beletrystyczne (krótkie powieści, opowiadania, gawędy) i szkice historyczne o tematyce regionalnej. W „Piśmiennictwie Krajowym” wydał szkic historyczny Krasnystaw i okolice (1840, nr 5–7/8) oraz wiersz Narzeczona (1840, nr 10); w „Nadwiślaninie” ukazały się kolejno rozprawa historyczna Gierada, hergewet, wiano, posag, dziedzictwo u dawnych mieszczan w Polsce (1841, t. 1), esej Sława (1841, t. 1), szkic historyczny Miasto Grabowiec (1841, t. 2); w „Przeglądzie Warszawskim” m.in. szkic biograficzno-historyczny Simonides (1840, t. 3), szkic Stanisław z Łazów Duńczewski (1841, t. 1) oraz Ułamki historyczne (1841, t. 2); utwór Wożuczyn. (Gawęda pana Bartosza) („Gazeta Teatralna” 1843, nr 64–65). Artykuły Sierpińskiego ukazały się też w petersburskiej „Niezabudce” (1841) oraz w poznańskich pismach periodycznych: Pan Zelman. Z podań i zabaw gminnych Czerwonej Rusi („Tygodnik Literacki” 1843, nr 33) i Plan dzieła pt. „Akademia Zamojska, jej dzieła i uczeni”, wiadomość bibliograficzno-historyczna do dziejów literatury polskiej („Orędownik Naukowy” 1842, nr 13). Sierpiński pisał utwory beletrystyczne o tematyce historycznej, obyczajowej, społecznej, a także opowiadania oparte na baśniach i podaniach ludowych. W l. 1840–1842 zebrał i opublikował trzytomowy ich zbiór Nowy gabinet powieści. W 1843 r. wydał Pięć powieści oryginalnych (Janusz Werycha, Bez czucia, Tajemnica, Dziennik panny Ludwiki, Astronom).

Działalność krytyczna. Sierpiński nie publikował typowych recenzji. Uwagi krytyczne na temat poszczególnych pisarzy, ich utworów literackich wplatał zręcznie w szkice biograficzne, historyczne bądź w przegląd zawartości danego pisma. W szkicu biograficzno-historycznym Simonides („Przegląd Warszawski” 1840, t. 3) wytykał wtórność i naśladownictwo sielanek Szymona Szymonowica względem poezji greckiej, jednocześnie nie odmawiając im lirycznej piękności, słodyczy, prostoty i prawdziwego – jak to ujął – nacechowania uczuciem. W szkicu biograficzno-bibliograficznym Stanisław z Łazów Duńczewski (1701–1767) („Przegląd Warszawski” 1841, t. 1) poza informacjami biograficznymi o XVIII-wiecznym uczonym znajdują się szczegółowe uwagi o zawartości kalendarzy opracowanych przez Duńczewskiego. Sierpiński chwalił autora za umieszczenie w nich cennych wiadomości geograficznych i historycznych. Jednocześnie miał ambiwalentny stosunek do panegiryków Duńczewskiego. Doceniał ich wartość artystyczną, jednak „wszędzie przytłumia duch scholastyczny, który swoim tyle wybitnym fatalizmem napiętnował wszystkie prawie ówczesne pisma. Porównania dziwne i niedorzeczne; same słowa, a rzeczy mniej niż nic: bo gdyby nawet zawichrzyło się co dobrego, to tak niegodziwie pstrą sukienką jezuickich bałamuctw zeszpecone, iż czytelnik znudzony z gniewem rzuci ramotę. To, cośmy tutaj wyrzekli, nie jest może winą Duńczewskiego, podobne wady przypisać należy ogólnemu stanowi piśmiennictwa naszego w owym czasie” (tamże).

Sierpiński ogłosił recenzję „Piśmiennictwa Krajowego” Hipolita Skimborowicza („Przegląd Warszawski” 1841, t. 2). Najwięcej miejsca poświęcił analizie poglądów Eleonory Ziemięckiej na temat sztuki ówczesnej, które wyłożyła w rozprawie Sztuka i Ole-Bull. Wytknął autorce posługiwanie się trywializmami i zbytnią pretensjonalność w głoszeniu konserwatywnych poglądów na temat sztuki, które są świadectwem niezrozumienia dzieł XIX-wiecznych. Skrytykował konkretny utwór, ale nie przesądzał o talencie i umysłowości pisarki. Przytoczył krytyczną opinię Edwarda Dembowskiego na jej temat („Czas” 1841, nr 18), by zaprotestować przeciwko bezwzględności i arogancji tej wypowiedzi: „Trudno może przekonać będzie czytelnika, ile bolesną dla mnie jest rzeczą tak cierpkie ocenienie artykułu pani Ziemięckiej – mam wiele szacunku należnego jej istotnym zdolnościom, należnego jej jako damie wyższego ukształcenia i najlepszych może chęci, która jeszcze obok naturalnego obowiązku dobrej żony i matki może w literaturze nawet użytecznie pracować, i z chlubą dla siebie, byle głębokie rozbadywania metafizyki i filozofii komu inne mu pozostawić zechciała” (tamże). Sierpiński wyróżnia w tym roczniku Sumienie w literaturze Józefa Ignacego Kraszewskiego, przyznając, że jest to jego ulubiony pisarz. W innym fragmencie, komentując utwór Wspomnienie Cypriana Norwida, syntetyzował: „Luba prostota, łatwość i szczęśliwe obrazy cechują każden utwór tego młodego poety, który zapewne nie przestanie nas ciągle obdarzać; godząc natchnienie z artystycznem obrobieniem, a unikając przesady” (tamże).

Podsumowanie. Sierpiński – oczytany samouk, szanowany przez członków cyganerii warszawskiej – był przede wszystkim autorem utworów beletrystycznych. Jak pisał Hipolit Skimborowicz, ta część twórczości powstawała „dla miłego grosza” („Orędownik Naukowy” 1843, nr 9). Prawdziwą pasją Sierpińskiego była działalność naukowa, dlatego szkice historyczne o tematyce regionalnej oraz planowaną rozprawę o Akademii Zamojskiej można uznać za realizację jego właściwych zainteresowań. Wiązała się z nimi aktywność krytycznoliteracka. Był krytykiem dyskretnym i odpowiedzialnym, unikał polemik, swoje uwagi wplatał w szkice biograficzno-historyczne albo – jak w przypadku opinii o rozprawie Eleonory Ziemięckiej – włączał w refleksje na temat zawartości czasopisma. Przykładał wagę do postaw moralnych, nie lubił pozornej mądrości i nadmiernej stylizacji, ale potrafił docenić w pracach literackich ich wartość poznawczą i sztukę edycji. Idea omawiania zawartości czasopisma, komentowania konkretnych utworów składających się na jego charakterystykę jest w wykonaniu Sierpińskiego rozwijana w sposób ciekawy i bardzo cenny, autor nie szczędzi bowiem detali związanych z historią pisma, pozostawiając jedyne czasami źródło wiedzy na jego temat.