Śliwicki Daniel Paweł

Grażyna Borkowska

Dziennikarz, publicysta, działacz polityczny. Pseudonimy i kryptonimy: D.Ś.; Daniel Ś.; Daśli.; Śli…; Amator Krytyk [?].

Informacje biograficzne. Urodził się 4 I 1872 w Warszawie jako syn Leona Jana (1841– –1914), tapicera Warszawskich Teatrów Rządowych, i Karoli Michaliny z Trapszów (1847– –1892). Miał trzech braci i trzy siostry. Jedna z nich, Cecylia (1875–1960), poślubiła historyka literatury i krytyka literackiego – Henryka Gallego; brat Józef Szczepan (1867–1944) był aktorem i reżyserem przygotowanym do zawodu przez stryjecznego dziadka, Anastazego Trapszę; wielokrotnie używał swoich znajomości, by doprowadzić do uwolnienia Daniela z aresztów. Imię Daniel, oryginalne w rodzinach Śliwickich i Trapszów, mógł otrzymać noworodek za sprawą Daniela Filleborna, wybitnego śpiewaka opery warszawskiej, który 23 IV 1869 stawił się w kościele św. Antoniego jako świadek chrztu.

Śliwicki był samoukiem, od młodości angażował się w działania opozycyjne wobec rosyjskiej władzy (protestował m.in. przeciw odczytaniu w języku rosyjskim w katedrze warszawskiej manifestu intronizującego cara Mikołaja II). Aresztowany – trafił do cytadeli, dzięki staraniom brata został zwolniony, wyjechał w 1898 r. do Paryża, unikając poboru do wojska. Pracował tam w Bibliotece Polskiej; zaangażował się w działalność PPS-owskiej organizacji studenckiej „Spójnia”, nieco później – w struktury rozłamowego koła związanego z Ligą Narodową. W l. 1898–1900 był zastępcą adiunkta w Polskiej Stacji Naukowej w Paryżu. W marcu 1901 wyjechał do Lipska i tam od roku następnego prowadził bibliotekę polskiego Stowarzyszenia Naukowego.

W 1902 r. przeniósł się do Krakowa i podjął pracę w liberalno-demokratycznym dzienniku „Nowa Reforma”. Współpracował z miesięcznikiem „Krytyka” Wilhelma Feldmana, gdzie opublikował wiersze (Z więziennej celi, „Krytyka” 1902, z. 11–12), jak również z lwowskim dziennikiem „Słowo Polskie”. Podaje się, że publikował także w „Tece”, miesięczniku młodzieży polskiej pozostającym pod wpływem endecji i podobnie zorientowanym „Tygodniku Polskim”. Czasowo przebywał na Śląsku, gdzie redagował dziennik „Górnoślązak” i wspomagał Wojciecha Korfantego w kampanii wyborczej do Reichstagu. W l. 1904–1905 studiował jako wolny słuchacz na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wstąpił do Ligi Narodowej i propagował program Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (SND) w broszurze Do braci włościan! (1905). Po odtajnieniu SND Śliwicki pisywał do jego warszawskiej agendy „Gońca Porannego i Wieczornego”, kierował pod przybranym nazwiskiem redakcją „Głosu Radomskiego” założonego po zawieszeniu przez gubernatora radomskiego „Gazety Radomskiej”; w 1907 r. został zdekonspirowany, przypomniano mu o dawnych przewinieniach (uchylanie się od służby wojskowej, ucieczka do Paryża). Został osadzony w cytadeli, a po szczęśliwym uwolnieniu wyjechał do Lublina, gdzie w tym samym roku związał się z redakcją pisma „Ziemia Lubelska” (w 1909 r. został jej redaktorem naczelnym). W 1908 r. założył z Mieczysławem Biernackim Towarzystwo Przyjaciół Teatru Polskiego. W 1907 r. ożenił się z Ireną Żebrowską (ur. 1881, 2º voto Głowińską), późniejszą redaktorką tygodnika „Przegląd Kobiecy”. Około 1909 r. Śliwiccy odkupili drukarnię, która wydawała m.in. „Ziemię Lubelską”. Nabytkiem zarządzała (przynajmniej formalnie) żona redaktora. Śliwiccy mieli dwie córki: Michalinę (1908–1981), poznaną z Józefem Czechowiczem dzięki pośrednictwu ojczyma, oraz Janinę (1910–1999; obie w czasie II wojny należały do AK i walczyły w powstaniu w Śródmieściu jako sanitariuszki zgrupowania „Chrobry II”).

Śliwicki wystąpił z Ligi Narodowej, widząc ustępstwa jej liderów wobec Rosji. Po wybuchu I wojny włączał się w różne organizacje polityczne, także narodowo-prawicowe, m.in. w Ligę Państwowości Polskiej. Jednocześnie popierał werbunek do Legionów, a 14 XI 1915 na zjeździe działaczy politycznych Królestwa Polskiego postulował jego restytucję pod berłem habsburskim. Takie wolty światopoglądowe były w czasie I wojny często spotykane (jeszcze jaskrawszych przypadków dostarczały biografie J. Steckiego, przeciwnika politycznego Śliwickiego, a także innego lublinianina, H. Wiercieńskiego). Nadal redagował „Ziemię Lubelską”, działał w miejscowych instytucjach charytatywnych (był kuratorem Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności). W 1917 r. uderzył w twarz na ulicy redaktora „Myśli Żydowskiej”, Ludwika Rechtszafta (który stracił przytomność), za co został skazany na tydzień aresztu. Zmarł 23 I 1921 w Lublinie, został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej.

Ideolog wolnej Polski. Leżała mu na sercu sprawa niepodległej Ojczyzny. Ideały wolnościowe wyrażał w formie stanowiącej adaptację idiomu romantycznego do ekspresywnego modelu kultury modernistycznej. W sonetach Z więziennej celi dedykowanych siostrze, prawdopodobnie Michalinie Mariannie Śliwickiej (1869–1944, zam. Dehnel), wyrafinowana forma wierszy służyła powściągnięciu emocji, nadawała im uporządkowany charakter i kształt. W jednodniówce „Listopadówka Ziemi Lubelskiej: w 77. rocznicę listopadowego powstania 1830/1831, 29 XI 1907”, zredagowanej niemal w całości przez Śliwickiego podpisującego się kryptonimami, uderzano w najwyższe rejestry poezji (cytaty z dzieł trzech wieszczów, a także wiersz S. Garczyńskiego, K. Ujejskiego, J. Wybickiego, wiersz własny redaktora) i w najwyższe religijno-patriotyczne tony myśli niepodległościowej poparte słowami Stanisława Szczepanowskiego. Pamiętając, że w 1907 r. Śliwicki rozpoczynał pracę w lubelskim dzienniku, można potraktować jednodniówkę jako poetycki wykładnik jego „ducha” pod nowym kierownictwem. 23 XI 1909, niewykluczone, że pośrednio w związku ze zbliżającą się datą wybuchu powstania listopadowego, a głównie dla uczczenia 50. rocznicy śmierci Juliusza Słowackiego, wystawiono Balladynę w Teatrze Wielkim w Lublinie (dziś Teatr im. J. Osterwy). Inscenizację poprzedziło przemówienie redaktora „Ziemi Lubelskiej” („Ziemia Lubelska” 1909, nr 315, 323).

O Wyspiańskim. Książka Twórczość literacka Stanisława Wyspiańskiego ([1907]) nie była pozbawiona maniery stylistycznej, która sprzyjała niepohamowanej ekspresji uczuć, zdominowanej przez nie zawsze udane metafory; miała również istotne zalety: przynosiła omówienie wszystkich właściwie dzieł scenicznych Wyspiańskiego, łącznie z fragmentami dramatów nieukończonych i z innymi – jak to ujmował autor – drobiazgami. W podniosłym i patetycznym wstępie czas niewoli został zobrazowany jako pieśń rozpaczy i proroctwa: „Łkanie strun rozjękło spowiedzią ekstatyczną narodowego ducha – szumiało wszystkimi zagadnieniami zagadki bytu całej ludzkości, proroctwem na przyszłość, miłością ogromną nie tylko rodu ludzkiego, ale i narodu, miłością i ukochaniem tej przeszłości, która pojękiem ogłaszała testament swój”. W omówieniach poszczególnych dramatów następujących w porządku chronologicznym autor zredukował nieco ekstazę i patos. Trzymał się jednak parafrazy jako metody nie tyle interpretowania, ile prze-pisywania dzieła, pozwalającej zarówno na pozostawanie w kręgu języka Wyspiańskiego, jak i na utrzymanie postawy ekspresyjnej, dającej upust własnym emocjom. Interpretacja stanowiła tu raczej objaśnienie warstwy fabularnej (streszczenia) i tła historyczno-mitycznego niż wyrafinowane poszukiwanie sensów ukrytych. Dołączone bibliografie podmiotowa i przedmiotowa pozwalają przypuszczać, że Śliwicki przeznaczył pracę do użytku szkolnego, dla młodzieży klas wyższych, teoretycznie zdolnej rozumieć prozę poetycką dramaturga i krytyka. Hipotezę tę potwierdza mnogość cytatów i liczne odwołania do prac wybitnych znawców dramaturgii Wyspiańskiego. Zastępowały to, czego praca Śliwickiego nie dawała czytelnikowi: oryginalny wywód autorski sformułowany językiem własnym.

Pełne patosu były też artykuły rocznicowe: Jan Kasprowicz – szkic literacki („Głos Radomski” 1906, nr 35), Zygmunt Krasiński („Ziemia Lubelska” 1909, nr 59), Ku czci Konopnickiej („Ziemia Lubelska” 1910, nr 297); jedynie pochodząca z wczesnego okresu działalności korespondencja Listy paryskie („Tygodnik Polski” 1900, nr 8–9) stanowiła bogatą informacyjnie relację z aktywności polskiej kolonii w Paryżu, zwłaszcza Koła Polskiego Artystyczno-Literackiego (C. Godebski i in.). Daniel Śliwicki należał do sporej grupy dziennikarzy i redaktorów XIX-wiecznych, którzy podejmowali się z różnym skutkiem pracy krytyka literackiego.