Stanisław BEREŚ
ur. 1950
Pseud.: bes; I.C.M.; Sb; Stanisław Karłowicki; Stanisław Nowicki.
Historyk literatury, krytyk literacki, eseista, poeta.
Urodzony 4 maja 1950 we Wrocławiu; syn Józefa Beresia i Wandy z Czuchajewskich
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Od 1964 uczył się w Liceum Ogólnokształcącym nr II we Wrocławiu; w 1968 zdał maturę. Do 1969 studiował na Wydziale Melioracji Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Następnie podjął studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim (UWr.). W 1970 rozpoczął twórczość poetycką; wiersze z tego okresu opublikował w tomie Wybór niezobowiązujący (wyd. 1983). Studiował też kulturoznawstwo na dwuletnim Studium Kulturalno-Oświatowym (1972-73). W 1973 uzyskał magisterium na UWr. i został zatrudniony jako asystent, a od 1976 jako starszy asystent w Instytucie Filologii Polskiej (IFP). Debiutował w 1974 rozprawą językoznawczą pt. Problemy komunikatywności i metaforyczności nagłówków prasowych na przykładzie „Słowa Polskiego”. Próba klasyfikacji błędów, ogłoszoną we „Wrocławskim Roczniku Prasoznawczym 1974” . Rozwijał twórczość naukową i krytycznoliteracką, publikując liczne artykuły dotyczące literatury dwudziestolecia międzywojennego, okresu wojny i okupacji oraz literatury powojennej. Rozprawy naukowe drukował m.in. w „Literaturze Ludowej” (1975-80, z przerwami), „Pamiętniku Literackim” (1978, 1981-84, 1988), „Acta Universitatis Wratislaviensis” (1981, 1983, 1986-87, 1990, 1997). Recenzje, szkice i wywiady ogłaszał m.in. w: „Nadodrzu” (1976-77), „Odrze” (1976-90, z przerwami; tu w 1984-85 cykl wywiadów pt. „Rozmowy ze Stanisławem Lemem”; od 1987 członek komitetu redakcyjnego), „Twórczości” (1976-89, z przerwami), „Miesięczniku Literackim” (1977-82), „Integracjach” (1979-81), a także w pismach wydawanych poza cenzurą: „Z Dnia na Dzień” (po 1980; podp. sb), „Solidarność Dolnośląska” (1981), „Afront” (1982; podp. I.C.M.), „Obecność” (1983, podp. bes). Zbierając materiały do rozprawy doktorskiej na temat poezji wileńskiej grupy Żagary, prowadził dokumentarne zapisy rozmów z jej dawnymi członkami: Czesławem Miłoszem, Jerzym Putramentem, Aleksandrem Rymkiewiczem, Jerzym Zagórskim (niepublikowane). W następnych latach nadal przeprowadzał liczne rozmowy z wybitnymi pisarzami polskimi, które później publikował w książkach i czasopismach. W 1979-82 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Badań Europy Zachodniej i Ameryki Północnej UWr. W 1982 uzyskał doktorat na UWr. na podstawie rozprawy pt. Poezja żagarystów do roku 1945(promotor prof. Janusz Degler) i otrzymał stanowisko adiunkta w IFP UWr. Wykładał również do 1987 w filii wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. W 1986-87 kierował pracami grupy tematycznej „Modele literatury fantastyczno-naukowej” w ramach Problemu Węzłowego 11.1. W 1987 wyjechał do Francji, gdzie wykładał na Uniwersytecie Charles de Gaulle Lille III. Opracowywał skrypty dla francuskich studentów polonistyki, był recenzentem jako członek naukowych komisji przy pracach magisterskich i doktorskich w zakresie literatury i kultury polskiej, realizował audycje dla Radio France Nord. W 1989 uzyskał habilitację na podstawie rozprawy Uwięziony w śmierci. O twórczości Tadeusza Gajcego i rok później otrzymał stanowisko docenta UWr. W 1993 został współtwórcą i realizatorem międzynarodowego pilotażowego programu nauczania multimedialnego (Service d’Enseignement à Distance de l’Université Charles de Gaulle), dla którego przygotował ok. 17 wykładów multimedialnych. Równocześnie kontynuował działalność krytycznoliteracką i poetycką, publikując na łamach głównie pism emigracyjnych: „Aneks” (Londyn, 1988; podp. Stanisław Nowicki), „Kultura”, (Paryż, 1988-90; podp. też Stanisław Nowicki), „Nowy Dziennik” i jego dodatek „Przegląd Polski”, (Nowy Jork, 1989-90; podp. też Stanisław Karłowicki), „Puls” (Londyn, 1989-90; podp. też Stanisław Nowicki), „Zeszyty Historyczne” (Paryż, 1988; podp. Stanisław Nowicki), „Kontakt” (Paryż, 1990; podp. Stanisław Nowicki), a także ponownie wrocławskiej „Odry” (1992-2001, tu m.in. w 1992 wiersze z cyklu Listy z podziemia; podp. też Stanisław Nowicki; do 2003 członek komitetu redakcyjnego). W 1993 powrócił do pracy w IFP UWr., gdzie otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego. Wszedł w skład Komisji Senackiej do spraw Nauki UWr. (1994-96) oraz Komisji Historyczno-Literackiej PAN (1997-99). W 1996 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1996-2004 był członkiem jury Nagrody Literackiej Nike. W 1997 wszedł do zespołu redakcyjnego serii Lettres Européennes (Francja-Belgia-Wielka Brytania-Niemcy). W 1998 otrzymał tytuł naukowy profesora. Publikował w tym okresie m.in. we „Frazie” (2000-01, 2005), „Kresach” (2000-05, z przerwami) i w „Gazecie Wyborczej” (2001-03, 2005-08, z przerwami), „Dzienniku. Polska-Europa-Świat” (od 2006; tu m.in. liczne wywiady). Współpracował z Telewizją Polską (TVP): w 1996-2010 prowadził program Telewizyjne Wiadomości Literackie (początkowo dwutygodnik w TVP Polonia, od 1999 miesięcznik w TVP 2); przeprowadzane w nim rozmowy złożyły się na książkę pt. Historia literatury polskiej w rozmowach XX i XXI w. (wyd. 2002); w 1997-98 prowadził również magazyn kulturalny poświęcony działalności kulturalnej i naukowej Polaków za granicą pt. Latarnik (TVP Polonia), a w 2003 program publicystyczny Jatka Kulturalna (3 odcinki; TVP 3). Równocześnie w 2001-03 był członkiem Rady Programowej TVP 3. Reżyserował także filmy dokumentalne zrealizowane dla TVP 2, m.in. o Wojciechu Dąbrowskim pt. Biały brat Papuasów, o działalności młodych wydawców pt. Wydaj to sam, o rzeźbiarzu Igorze Mitoraju pt. Ciało kamienia. W 2002 otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego UWr. W tymże roku zaczął wykładać w Katedrze Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWr., a po jej przekształceniu w Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, został w 2004 kierownikiem Zakładu Piśmiennictwa i Filmu (obecnie Zakład Form Literackich i Dokumentalnych). Był wielokrotnym laureatem Nagród Rektorskich UWr. (1993, 1999, 2000, 2003, 2004, 2006). W 2006-16 wchodził w skład jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. W 2007-08 prowadził stały cykl spotkań z pisarzami w Teatrze Polskim we Wrocławiu pt. Magiel Literacki. W 2009 był członkiem Rady Programowej Kongresu Kultury Polskiej. W 2012 został redaktorem poświęconego literaturze portalu społecznościowego telewizjaliteracka.pl, będącego kontynuacją programu Telewizyjne Wiadomości Literackie. W 2013 objął funkcję redaktora naczelnego serii naukowej Biblioteka Narodowa. Do 2015 należał do Rady Programowej do spraw Europejskiej Stolicy Kultury, Wrocław 2016. Mieszka we Wrocławiu.
TWÓRCZOŚĆ
1. Wybór niezobowiązujący. [Wiersze]. Powst. 1970-1972. Kr., Wr.: WL 1983, 70 s.
Zawiera cykle: Spotkania z Elsą. (Pamięci E.H. Zamenth); Erupcje; Ogród starego ślepca.
2. Szansa poetyckiego historyzmu. (Esej). Wr.: [b.w.]* 1978, 23 s. Bibl. Agory, t. 14.
3. Ostatnia wileńska plejada. Szkice o poezji kręgu Żagarów. Powst. 1981. Wyd. w wersji zmien. Wwa: PEN 1990, 367 s.
Skrócona wersja rozprawy doktorskiej, złożonej do druku w 1981 w Wydawnictwie Literackim (niewydana), w 1982 przedstawionej jako doktorat na UWr.
Zawartość: I. „Już nic, to tylko stoi obłok nad sekcją twórczości oryginalnej”; II. Strategia Żagarów; III. Ostatni bard Wielkiego Księstwa [dot. T. Bujnickiego]; IV. Profesja i kronika [dot. A. Rymkiewicza]; V. Największy poeta miasta Lidy [dot. J. Putramenta]; VI. Muzyka zodiaków, zjawisk i cyfr [dot. J. Zagórskiego]; VII. Ład dojrzały do katastrofy czy katastrofa dojrzała do ładu [dot. Cz. Miłosza].
4. Rozmowy ze Stanisławem Lemem. Powst. XI 1981- VIII 1982. Pierwodr. fragm.: „Odra” 1984 nr 4-12, 1985 nr 1-10. Wyd. Kr.: WL 1987, 399 s.; wyd. 2 popraw. i rozszerz. pt. Tako rzecze… Lem. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Stanisław Bereś tamże 2002, 575 s.
Nagroda Ministra Edukacji Narodowej w 1987, nagroda mies. „Fantastyka” w 1988.
Przekł.: niem.: Lem über Lem. Gespräche. [Przeł.:] E. Werfel, H. Nurenberger. Frankfurt am Main 1986, – ros.: Tak govoril… Lem. [Przeł.:] V.I. Borisov, V.I. Âznevič. Moskva 2006, wyd. 2 i 3 tamże 2006.
5. Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim. Powst. 1984. [Rozm. S. Bereś]. Wyd. Londyn: Aneks 1986, 246 s. Wyd. nast.: Wwa: Przedświt* 1986, 194 s.; wyd. 3 popraw. Wwa: Ofic. Wydawn. Interim 1990; [wyd. 4] Kr.:WL 2003.
S. Bereś podp.: Stanisław Nowicki.
Przekł.: franc.: Un demi-siècle de purgatoire. [Przeł.] M. Laurent. Montricher, [Paris] 1993, – niderl.: Een halve eeuw vagevuur. Gesprekken met Tadeusz Konwicki. [Fragm.:] Informatie. [Przeł.] G. Rasch. Amsterdam 1988.
6. Już tylko sen. [Wiersze]. Londyn: Aneks 1990, 141 s.
7. Polonais pratique pour debutants. Lille: Centre d’Études de la Culture Polonaise. Université Charles de Gaulle 1990.
Skrypt dla studentów.
8. Historie et civilization polonaise 1795-1864. Choix de textes et commentaires établi par S. Bereś. Lille: Centre d’Études de la Culture Polonaise. Université Charles de Gaulle 1991, 176 s.
Skrypt dla studentów.
9. Historia nie byle jaka o dziejach dzielnego Chluptaka. [Poemat dla dzieci]. Londyn: Aneks 1991, 63 s.
10. Uwięziony w śmierci. O twórczości Tadeusza Gajcego. Wwa: PEN 1992, 197 s.
Skrócona wersja rozprawy habilitacyjnej.
Zawartość: Los w płomieniu; Cień Konfederacji; Wiersze niewymierne; Egzorcyzmowanie świata; Misterium o nadziei i zagładzie; Imiona lęku; Grom powszedni.
11. Rozdarta kurtyna. Rozważania nie tylko o teatrze. [Rozmowy z K. Braunem]. Londyn: Aneks 1993, 247 s.
Zawiera rozmowy S. Beresia z K. Braunem w częściach: I. Poza marginesem; II. Między tradycją a nowatorstwem; III. Budowanie teatru; IV. Dżuma w teatrze.
12. Piotr Siemion. [Szkic]. [Przeł.:] D. Daume. Kr.: Villa Decius. Arbeitsgruppe Literatur Polska 2000, 2000, 30 s.
Tekst w jęz. niem. – Zawiera także przekł. fragm. twórczości P. Siemiona i wypowiedzi krytyków o pisarzu oraz wywiad z nim przeprowadzony przez S. Beresia.
13. Historia literatury polskiej w rozmowach. XX-XXI wiek. Wwa: WAB 2002, 589 s.
Rozmowy z pisarzami emitowane wcześniej w programie TVP „Telewizyjne Wiadomości Literackie” w 1996-2001.
Zawartość: Ręka Opatrzności. (Rozmowa z Czesławem Miłoszem); Między historią a naturą, czyli każdy ma swojego anioła. (Rozmowa z Kazimierzem Brandysem); Poeta po końcu świata. (Rozmowa z Tadeuszem Różewiczem); Nieludzkie przyśpieszenie. (Rozmowa ze Stanisławem Lemem); „Nowy tekst”, czyli w centrum zdarzeń. (Rozmowa z Ryszardem Kapuścińskim); W X Pawilonie. (Rozmowa z Włodzimierzem Terleckim); Ofiary nie stają się świętymi. (Rozmowa z Wilhelmem Dichterem); Oko, które widzi, ucho, które słyszy. (Rozmowa z Henrykiem Grynbergiem); Mojra, czyli filozofia cierpienia. (Rozmowa z Chrystianem Skrzyposzkiem); Piękno i cierpienie. (Rozmowa z Adamem Zagajewskim); Pan mnie słucha, prawda? (Rozmowa z Piotrem Sommerem); Duchy przeszłości. (Rozmowa z Tomaszem Jastrunem); Romans z Kafką. (Rozmowa z Anną Bolecką); Wilcza tropa. (Rozmowa z Mariuszem Wilkiem); Elegancki strach na wróble. (Rozmowa ze Zbigniewem Kruszyńskim); Niezapisane nie istnieje. (Rozmowa z Agatą Tuszyńską); Podróż przez archiwum. (Rozmowa z Andrzejem Sosnowskim); Mur, czyli stany człowieczeństwa. (Rozmowa z Andrzejem Stasiukiem); Poeta czynny do odwołania. (Rozmowa z Marcinem Świetlickim); Beduin na Niskich Łąkach. (Rozmowa z Piotrem Siemionem); Nigdy nie płakałam nad żadną postacią. (Rozmowa z Olgą Tokarczuk); Literatura, czyli sposób myślenia. (Rozmowa z Manuelą Gretkowską); Dług wobec moich umarłych. (Rozmowa z Jackiem Baczakiem).
14. Szuflada z Atlantydy. [Szkice]. Wr.: Dolnośl. Wydawn. Edukacyjne przy współpracy Wydz. Filol. UWr. 2002, 308 s.
Zawartość: Futuryzm, czyli początek końca; Baśń o cywilizacji [dot. zmierzchu europejskiej cywilizacji]; Poeci apokalipsy, czyli metafizyka oporu; Gra z doktryną. Proza Stanisława Lema w latach 1946-1956; Neontologiczny romans [dot. mistyfikacji i falsyfikatu w twórczości S. Lema]; Literatura emigracyjna (1945-1990); Konwicki w czyśćcu PRL-u; Piekło Leo Lipskiego; Manipulacja i szyfr; Literatura polska na szklanym ekranie.
Przekł.: franc.: szkicu Piekło Leo Lipskiego pt. Les enfers de Léo Lipski. W: Pologne singulière et plurielle. [Vileneuve-d’Ascq] 1994; szkicu Literatura emigracyjna (1945-1990) pt. Littérature polonaise contemporaine en exil. W: Littératures et cultures d’exil. Lille 1993 s. 267-284, – niem.: szkicu Konwicki w czyśćcu PRL-u pt. Im Angesicht des Archipels des Schweigens. Das Schaffem von Tadeusz Konwicki in den Jahren 1976-1994. W: Enttabuisierung. Bern 1996.
15. Historia i fantastyka. [Rozmowy z Andrzejem Sapkowskim]. Wwa: Supernowa – Niezal. Ofic. Wydawn. NOWA 2005, 285 s.
Przekł. ros.: Istoriâ i fantastika. [Przeł.] E.P. Vajsbrot. Moskva 2007.
16. Okruchy Atlantydy. Wrocławski riff. [Szkic wspomnieniowy]. Wr.: Quaestio 2011, 15 s. Arkusz Prozy.
17. S. Bereś, P. Tyszkiewicz: Kosmos miedziorytu. Rozmowy o grafice. Red.: S. Bereś. Współpraca red.: S. Politowska. Wr.: Ofic. Wydawn. Atut-Wrocławskie Wydawn. Oświatowe 2015, 262 s.
18. Gajcy. W pierścieniu śmierci. Wołowiec: Czarne 2016, 711 s. Biografie.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Wołowiec: Czarne 2016, plik w formacie PDF, EPUB, MOBI.
Artykuły i studia w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Lemowska wizja fantastyki naukowej. „Odra” 1977 nr 7/8 s. 41-50. – O prozie Henryka Worcella. „Mies. Lit.” 1978 nr 4 s. 69-79. – Poezja wojny i okupacji a literatura popularna. „Lit. Lud.” 1980 nr 1/3 s. 3-24. – Apokalipsa według Czesława Miłosza. „Acta Univ. Wratisl. Pr. Lit.” T. 26. 1986 nr 878 s. 69-105, przekł. ang. w: Between anxiety and hope. The poetry and writing of Czesław Miłosz. Edmonton 1988. – „Iść w rubaszce za aniołem…”. Publicystyka młodego [Cz.] Miłosza. „Acta Univ. Wratisl. Pr. Lit.” T. 25. 1986 nr 794 s. 35-59. – Cień Konfederacji. „Odra” 1987 nr 10 s. 35-45 [dot. poetów związanych z grupą „Sztuka i Naród”]. – Manipulacja i szyfr. Polska literatura współczesna w lustrze przekładu. „Acta Univ. Wratisl. Romanica Wratislaviensia” 1997 nr 44 s. 41-51. – Stanisław Lem jako pogromca imperializmu. Między literaturą popularną a propagandą. (1946-1956). W: „Wszystek krąg ziemski”. Wr. 1998 s. 384-413. – Inteligent w domu wariatów. (Soc)realistyczna trylogia Stanisława Lema. W: Muzy i hestie. Wr. 1999 s. 289-316, przedr. w: „Acta Lemiana Monashiensis”, Melbourne 2003 nr 2 s. 61-81 [dot.: Czas nieutracony]. – Head-line, czyli psychomachia. „Nowe Media, Nowe w Mediach” 2005 nr 1 s. 113-138. – Evanna. W: Literatura, kultura, komunikacja. Wr. 2006 s. 83-106 [dot. twórczości poetyckiej S. Kowalczyka]. – Za co kochamy (prozę) Tadeusza Konwickiego? W: Konwicki i tłumacze. Łask 2006 s. 19-44. – Cynjan i Fiszer, czyli o cnotach felietonu. W: Wyobraźnia i pedanteria. Wr. 2008 s. 152-168. – Stygmat piekła. W: Słowa i metody. Lubl. 2009 s. 35-65 [dot. poezji czasu wojny i okupacji]. – W kosmosie przypadków. Antykryminały Stanisława Lema. W: Makrokosmos versus Mikrokosmos. Pozn. 2009 s. 115-130. – Wileński obłok, czyli zanim powstały Żagary. W: Żagary, środowisko kulturowe grupy literackiej. Kr. 2009 s. 13-52. – Quand la Sûreté devient critique littéraire. Le cas de la Pologne. [Przeł.] M. Laurent. W: Critique littéraire et littérature européenne. Paris 2010 s. 187-202. – Potwór z Massachusetts. „Quarto” 2015 nr 3/4 s. 15-25 [dot. S. Lema]. – „Faszyści z SiN-u” [„Sztuki i Narodu”]. „Zielonogórskie Studia Bibliotekoznawstwa” 2016 z. 8 s. 15-50.
Przekłady i adaptacja
1. M. Bouty: Słownik dzieł i tematów literatury francuskiej. Przeł.: S. Bereś, M. Laurent. Wr.: Wydawn. Dolnośl. 1995, 422 s.
2. G. Flaubert: Pani Bovary. [Spektakl telewizyjny]. Adapt. S. Bereś. Wyst. tv: Reż.: K. Babicki. TVP 1998.
Prace redakcyjne
1. Poezja II awangardy. (1927-1939). Wybór tekstów przygot. S. Bereś. Wr.: Wydawn. UWr. 1978, 92 s. UWr. Inst. Filologii Pol. Teksty do ćwiczeń. Literatura. Ser. A, z. 16.
Antologia utworów.
2. Poezja pokolenia wojny i okupacji. Wybór tekstów przygot. S. Bereś. Red.: W. Floryan. Wr.: UWr. 1978, 80 s. UWr. Inst. Filologii Pol. Teksty do ćwiczeń. Literatura. Ser. A, z. 18.
Antologia utworów.
3. Artykuły programowe grupy literackiej „Żagary”. Wybór. Wybór tekstów przygot. S. Bereś. Wr.: Wydawn. UWr. 1980, 76 s. UWr. Teksty do ćwiczeń. Literatura. Ser. A, z. 22.
4. Poètes de l’Apocalypse. Antologie de poésie en polonais, hébreu et yiddish (1939-1945). [Oprac.:] D. Beauvois, S. Bereś, J.M. Delmaire, M. Laurent. Lille: Presse Universitaire de Lille 1991, 277 s.
5. La Nouvelle Vague Polonaise. Antologie des ouevres poétiques. Choix de textes et commentaires établi par S. Bereś. Lille: Centre d’Etudes de la Culture Polonaise. Université Charles de Gaulle 1992, 236 s.
Skrypt dla studentów.
6. T. Gajcy: Wybór poezji. Misterium Niedzielne. Oprac. S. Bereś. Wr., Kr.: Ossol. 1992, 223 s. BN I, 283.
7. A. Jochelson: Kronika: Semipałatyńsk-Wrocław. Oprac. i wstęp S. Bereś. Wr.: Tow. Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej „Wirydarz” 1997, 375 s.
Pamiętnik z l. 1944-1956.
8. S. Kowalczyk: Kradzieże brylantów. [Wiersze i opowiadania].Wybór, wstęp i oprac. S. Bereś. Wr.: Ofic. Wydawn. Atut – Wrocławskie Wydawn. Ośw. 2005, 189 s.
9. Salon III Rzeczypospolitej, czyli spotkania w salonie prof. Józefa Dudka. Wr.: Ofic. Wydawn. Atut – Wrocławskie Wydawn. Ośw.
[T. 1]. Pod red. S. Beresia. 2006, 431 s.
[T.] 2. Nauki ścisłe, nauki humanistyczne, sztuki piękne. Pod red. S. Beresia i U. Glensk. 2008, 511 s.
10. Wojaczek wielokrotny. Wspomnienia, relacje, świadectwa. Oprac.: S. Bereś, K. Batorowicz-Wołowiec. Wr.: Biuro Lit. 2008, 623 s.
Zawiera zapis 85 wywiadów, relacji i świadectw przyjaciół i znajomych R. Wojaczka, a także płytę DVD z nagraniami film. rozmów z 47 osobami.
11. Ocaleni z zatraty. Pod red. S. Beresia. T. 1-2. Wr.: Oddz. Inst. Pamięci Nar.- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Pol. 2014.
T. 1. Biografie mieszkańców ziemi lubińsko-legnickiej. Zebrał i spisał J. Biliński. Oprac.: M. Garbacz [i in.], 342 s.
T. 2. Relacje mieszkańców ziemi lubińsko-legnickiej. Relacje zebrał i oprac.: A. Bereś [i in.], 440 s.
OPRACOWANIA
Ank. 2009. – Internetowa strona domowa [dostęp 15 października 2017].
Wywiady: Wyjść z prosektorium literaturoznawstwa. Rozm. A. Zawada. „Kresy” 1995 nr 4; Książkę zrodził przypadek. Prof. Stanisław Bereś o wywiadzie z Andrzejem Sapkowskim. Rozm. A. Kołodyńska. „Gaz. Wybor.” 2005 nr 268 dod. „Wrocław” [dot.: Historia i fantastyka]; Spowiednik pisarzy. Rozm. M. Frenkiel. „Gaz. Krak.” 2005 nr 258 [dot.: Historia i fantastyka]; Światło, które boli. Rozm. B. Prejs. „Śląsk” 2007 R. 13 nr 11; To jest edukacyjna rewolucja. Rozm. W. Walczak. „Oblicza Edukacji” 2007 nr 13; Intymna biografia „poety przeklętego”. Rozm. M. Spychalski. „Dziennik” 2008 nr 97 dod. „Kultura” [dot. oprac.: Wojaczek wielokrotny]; Sztuka opowiadania. Powst. 2011. Rozm. A. Grabau. [on-line] [dostęp 13 września 2013]. Dostępny w Internecie: http://przeglad-tygodnik.pl/pl/artykul/sztuka-opowiadanie; Historie i traumy. Rozm. G. Nurek. „Tyg. Powsz.” 2012 nr 43 [dot. gł. Lit. Nagrody Europy Środkowej Angelus]; Guślarz Konwicki. Rozm. M. Cieślik. „Rzeczpospolita” 2015 nr 13; Przyjaźń i naród. Rozm. U. Glensk. „Nowe Książ.” 2016 nr 12 [dot. gł.: Gajcy]; Papierowy Krzyż Walecznych. Dlaczego należy uhonorować poetę. Rozm. T.Z. Zapert. „Do Rzeczy” 2017 nr 4 [dot.: Gajcy].
LP XX w. (A. Zawada).
WUP t. 5.
Ogólne
A. Niewiadowski: Stanisław Bereś. W tegoż: Polska fantastyka naukowa. Wwa 1987.
Wybór niezobowiązujący
S. BAKALARZ: Zwątpienie i niepokój. „Sł. Pol.” 1984 nr 198.
CZ. SOBKOWIAK: Nie ma domostwa. „Integracje” 1987 nr 21.
Ostatnia wileńska plejada
A. FIUT: Żagarystów portret zbiorowy. „Tyg. Powsz.” 1991 nr 6.
A. KOWALCZYKOWA: O Miłoszu i Żagarach. „Tyg. Lit.” 1991 nr 5.
B. FARON: Ostatnia wileńska plejada. „Ruch Lit.” 1992 z. 3.
Rozmowy ze Stanisławem Lemem
P. BARTYŚ: Summa gawędziarza. „Odra” 1987 nr 11.
I. HEPPEN: Porozmawiajmy o życiu… „Tyg. Pol.” 1987 nr 41.
J. JARZĘBSKI: Rozum i świat. „Tyg. Powsz.” 1987 nr 35.
K. KANIA: Rozum i sacrum. „Kierunki” 1987 nr 50.
J. KATZ-HEWETSON: „Ja jestem drobiazgowym realistą”. „Kultura”, Paryż 1987 nr 5.
J. ŁADYKA: Fenomen Lema. „Kultura” 1987 nr 41.
A. NIEWIADOWSKI: Nowe książki Lema. „Życie Lit.” 1987 nr 42.
K.M. SIENIAWSKI: Bóg Lem. „Kultura” 1987 nr 41.
I. JANOWSKA: Lem – heroiczny pesymista. „Nowe Książ.” 1988 nr 2 [dot. też: S. Lem: Fiasko].
W. JURASZ: Mizantrop z Wysokiego Zamku. „Res Publica” 1988 nr 1.
A. NASIŁOWSKA: Rozziew. „Twórczość” 1988 nr 3.
M. ORAMUS: Lube zgliszcza. „Nowa Fantastyka” 2002 nr 8.
A. POPRAWA: Tu i gdzie indziej, i jeszcze dalej z Lemem. „Tyg. Powsz.” 2002 nr 26.
M. NOWAK: Nad otchłanią, czyli rozmowy ze Stanisławem Lemem po raz drugi. „Polonistyka” 2003 nr 2.
Pół wieku czyśćca
[A. ZAWADA] A. FREJUSZ: Listy zza muru. „Obecność”* 1986 nr 16.
[J. MAJCHEREK] J. PALUSIŃSKI: Przypisy do „Rozmów z K.” „Kult. Niezal.”* 1987 nr 28.
[B. ROGATKO] Quidam: Polityka jest losem. „Mies. Małop.”* 1987 nr 18.
J. TRZNADEL: Pół wieku piekła, czyli na śmietniku historii. „Kult. Niezal.”* 1987 nr 28.
[E. BALCERZAN] E.B.: Konwicki i Nowicki. „Alm. Hum.”* 1988 nr 9.
[F. NIECKULA] A.R. „Do Współcz.”* 1989.
Już tylko sen
J. PIESZCZACHOWICZ: Najciaśniejsze granice wolności. „Nowe Książ.” 1991 nr 5.
A. ZAWADA: List w sprawie S.B. „Odra” 1991 nr 3.
J. KATZ HEWETSON: Propozycja poezji. „Arka” 1992 nr 41.
Uwięziony w śmierci
A. FABIANOWSKI: Poezja zakonspirowana. „Nowe Książ.” 1993 nr 1.
Rozdarta kurtyna (poz. 11): M. FIK: Kazimierza Brauna spowiedź bez powodu. „Dialog” 1993 nr 11.
J. RATAJCZAK: Bereś i Braun. „Arkusz” 1993 nr 27.
R. WĘGRZYNIAK: Niezłomny w zadżumionym teatrze. „Kultura”, Paryż 1993 nr 8.
J. HERA. „Tyg. Powsz.” 1994 nr 13.
K. MACIĄG: Wokół „Rozdartej kurtyny”. „Fraza” 1994 nr 5/6.
A. MIESZKOWSKA: Kazimierza Brauna opowieści wstydliwe. „Dz. Pol. i Dz. Żoł.”, Londyn 1995 dod. „Tydzień” nr 44.
Historia literatury polskiej w rozmowach. XX – XXI wiek
L. BUGAJSKI: Kulawa historia literatury. „Trybuna” 2002 nr 125.
P. DUDZIAK: Wywiad i roz-mowa. Dwie książki rozmów z pisarzami. „Tyg. Powsz.” 2002 nr 35 [dot. też: P. Szewc: Wolność i współczucie].
S. STERNA-WACHOWIAK: Polski Bernard Pivot? „Nowe Książ.” 2002 nr 9.
U. ŚMIETANA: Prywatny głos literatury. „Czas Kult.” 2002 nr 3 [dot. też: P. Szewc: Wolność i współczucie].
A. TUSZYŃSKA: Wampir. „Rzeczpospolita” 2002 nr 112.
W. WENCEL: W kapciach na Judahu skale. „Nowe Państ.” 2002 nr 7.
J. MADEJSKI: Rozmowa, czyli powieść. „Pogranicza” 2002 nr 4, przedr. w tegoż: Zamieszanie. Kr. 2003.
M. ORSKI: O literaturze i ludziach. „Odra” 2003 nr 5.
P. ZAWADZKI: Alfabet Stanisława Beresia. „Twórczość” 2003 nr 4.
Szuflada z Atlantydy
D. HECK: Utinam falsus vates sis [!]. „Prz. Powsz.” 2003 nr 9.
Historia i fantastyka
A. MICHALEWSKA. „Orbis Linguarum” 2005 vol. 29. – J. WINIARSKI: Rozmowa kontrolowana. „Fantastyka” 2006 nr 1. – Zob. też Wywiady.
Kosmos miedziorytu
U. GLENSK: Literat i rzemieślnik. „Nowe Książ.” 2016 nr 3.
Gajcy
J. CIEŚLAK: Lekkomyślność i bohaterstwo. „Rzeczpospolita” 2016 nr 272.
P. GOŹLIŃSKI: Przegryźcie Chrystusem Narodów. Tadeusz Gajcy na nowo. „Gaz. Wybor.” 2016 nr 264. – M. KRAKOWIAK: Kamień na szaniec. „Myśl Polska” 2017 nr 35/36.
T. ŁUBIEŃSKI: Poezja przeciwko ideologii. „Nowe Książ.” 2016 nr 12.
J. ŁUKASIEWICZ: Notatki literackie. Polityka i wrażliwość. „Odra” 2017 nr 6.
A. MIKSA: Brylant rzucony na szaniec. „Myśl Polska” 2017 nr 25/26.
P. PIENIĄŻEK: Kolumb odkryty. „Twórczość” 2017 nr 6. – Zob. też Wywiady.
Poètes de l’Apocalypse
J. ŚWIĘCH: Powtórka z Apokalipsy. „Teksty Drugie” 1992 nr 5.
P. MOLSKI: Poeci Apokalipsy. „Kultura”, Paryż 1993 nr 1/2, polem.: Z. BOBOWICZ: Szanowny Panie Redaktorze. Tamże 1993 nr 3.
Wojaczek wielokrotny
K. SIWCZYK: Wojaczek od kuchni. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 27 dod. „Książki”, przedr. pt. Wojaczek dwukrotny. (Samozaprzeczenie) w tegoż: Ulotne obiekty ataku. Mikołów 2010, polem.: S. BEREŚ: Siwczyk dwujęzyczny. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 49 dod. „Książki”.
K. WOJTYŁA: Klonowanie z pamięci. „Pogranicza” 2008 nr 4.
