Stefan ZABIEROWSKI

Autor(ka) hasła: Katarzyna Batora

ur. 1940

Krypt.: S.Z.; ZAB.

Historyk literatury.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 3 maja 1940 w Gorlicach (woj. małopolskie); syn Stanisława Zabierowskiego, wówczas nauczyciela tajnego nauczania, później historyka literatury na Uniwersytecie Śląskim, i Jadwigi z Łobaczewskich, również pracującej w tajnym nauczaniu, po wojnie wykładowczyni Wyższego Studium Nauczycielskiego w Katowicach. W 1953 rozpoczął naukę w III Liceum Ogólnokształcącym im. A. Mickiewicza w Katowicach; w 1957 zdał maturę. Następnie studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. Po uzyskaniu magisterium w 1962 został przyjęty na roczny staż asystencki przy Zespołowej Katedrze Historii Literatury Polskiej UJ, a później na czteroletnie studium doktoranckie. W pracy badawczej zajął się głównie życiem, twórczością oraz recepcją dzieł Josepha Conrada, a w latach późniejszych także literaturą okresu II wojny światowej. Debiutował w 1964 recenzją książki zbiorowej Wspomnienia i studia o Conradzie (Wwa 1963) pt. Conrad w oczach polskich krytyków, opublikowaną w „Ruchu Literackim” (nr 5-6); w piśmie tym ogłaszał następnie recenzje i artykuły (1965-66; 1969; podp. też: ZAB). Jako badacz literatury debiutował w 1967 artykułem pt. O Conradzie i Sienkiewiczu, opublikowanym w „Miesięczniku Literackim” (nr 12).W 1968 na łamach pisma „Conradiana”, College Park, Maryland (nr 1) ogłosił recenzję książki B. Kocówny pt. Polskość Conrada. W 1969 uzyskał na UJ doktorat na podstawie rozprawy pt. Joseph Conrad w Polsce. Główne problemy recepcji krytycznej w latach 1896-1961 (promotor prof. Henryk Markiewicz) i rozpoczął pracę dydaktyczną w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Śląskiego (UŚl.; od 1977 Instytut Literatury i Kultury Polskiej; od 1991 Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, INoLP, od 2005 im. I. Opackiego), początkowo na pracach zleconych, a od 1970 na etacie adiunkta. W 1970-80 należał do ZNP. W 1974 został członkiem Komisji Historycznoliterackiej Oddziału PAN w Katowicach i Komitetu Wydawniczego publikowanej przez tę Komisję serii Spotkania z Literaturą. W 1974-91 pracował kolejno w Zakładzie Literatury Polskiej, w Zakładzie Literatury Poromantycznej, w Zakładzie Teorii Literatury. Rozwijał działalność naukową publikując rozprawy, recenzje i artykuły m.in. w „Przeglądzie Humanistycznym” (1974, 1985, 1987, 1990, 1994), nadal w „Ruchu Literackim” (1975, 1984, 1991, 1993, 1996-97, 1999), „Pracach Naukowych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach” (1977-78, 1982, 1990, 1994), „Komunikatach Polskiego Klubu Conradowskiego” (1976), przekształconych później w „Informacje Polskiego Klubu Conradowskiego” (1980, 1983, 1986, 1989, 1992; członek redakcji) i ich wersji angielskiej „The Conrad News” (Gdańsk), „Pamiętniku Literackim” (1985), „Odrze” (1986, 1988, 1993), „Pracach Polonistycznych” (1987-88).W 1975 został członkiem Polskiego Klubu Conradowskiego. W 1980 współorganizował NSZZ „Solidarność” na wydziale filologicznym UŚl., został też wybrany na zastępcę przewodniczącego Koła Pracowników Polonistyki; po roku 1989 pełnił przez dwa lata funkcję przewodniczącego Koła. W 1986-89 był zatrudniony na UŚl. na etacie starszego wykładowcy. W 1988 uzyskał na UJ habilitację na podstawie rozprawy pt. „Autor-rodak”. Pisarze polscy wobec Conrada; w 1989 otrzymał stanowisko docenta, a w 1991 profesora nadzwyczajnego UŚl. W tymże roku został zatrudniony w Zakładzie Kultury Literackiej INoLP UŚl.; od 1992 do przejścia na emeryturę w 2010 kierował tym Zakładem. Pełnił funkcję zastępcy dyrektora do spraw naukowych w INoLP UŚl. (1991-96, 2005-08) i kierownika Studium Doktoranckiego przy Wydziale Filologicznym UŚl. (1993-99). W 1993 został członkiem-założycielem Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego. Od 1995 należał do Polskiego Towarzystwa Conradowskiego oraz był członkiem jego Zarządu , a od 2002 – do Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego. Kontynuował pracę naukową, publikując artykuły i recenzje m.in. w pismach „Tytuł” (1994, 1997-98, 2000, 2002), „Śląsk” (1998, 2000-01, 2003, 2005, 2007, 2013, 2015-16), „Kresy” (2005), „Kultura Współczesna” (2008), „Teksty Drugie” (2009), „Ruch Literacki” (2012, 2016), „Konteksty Kultury” (2012, 2014, 2016), „Alma Mater” (2014), „Arcana” (2017), „Rzeczpospolita” (2017). W 2007 uzyskał tytuł naukowy profesora. W tymże roku został powołany do Komitetu Obchodów Roku Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Polsce. W 2010 wszedł w skład Rady Naukowej Ośrodka Dokumentacji i Badania Twórczości Josepha Conrada przy Wydziale Polonistyki UJ. Otrzymał dwukrotnie Nagrody Ministra Nauki III stopnia (1972, 1989) i wielokrotnie Nagrody Rektora UŚl. Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1979) i odznaką „Za zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego” (1992).

W 1980 zawarł związek małżeński z Krystyną Dziedziól, językoznawczynią; ma syna Macieja (ur. 1981), historyka. Mieszka w Katowicach.

TWÓRCZOŚĆ

1. Conrad w Polsce. Wybrane problemy recepcji krytycznej w latach 1896-1969. Gdańsk: WM 1971, 272 s.
   Skrócona i zmieniona wersja rozprawy doktorskiej.
   Zawartość: Wstęp. – Polska legenda Conrada; Tradycje kulturowe i literackie; Polska kariera Conrada.
   Przekł. ang. szkicu: Polska kariera Conrada: Conrad’s Polish career. 1896-1968. „Conradiana”, Lubböck, TX 1974 nr 3 s. 198-213.
2. Conrad w perspektywie odbioru. Szkice. Gdańsk: WM 1979, 133 s.
   Szkice druk. wcześniej w „Pr. Nauk. UŚl. w Katow., Pr. Hist.-lit.” – Zawartość: Uwagi wstępne. – Między totalizmem a personalizmem. (Z polskich dyskusji o Conradzie w latach 1932-1939); Conrad w oczach Polaków w latach drugiej wojny światowej; Polskie spory o Conrada w latach 1945-1949 [dot. wypowiedzi J. Kotta, A. Gołubiewa i M. Dąbrowskiej]; Maria Dąbrowska – krytyk Conrada; Pięć interpretacji „Lorda Jima”.
   Przekł. ang. szkicu: Conrad w oczach Polaków w latach drugiej wojny światowej: Conrad under Polish eyes during world war II. W: Joseph Conrad colloquy in Poland. Wr. 1975 s. 163-175, Joseph Conrad. Conference in Poland. Wr. 1979 s. 164-175.
3. Polska misja Conrada. Katow.: KAW 1984, 121 s.
   Dot. podróży Conrada do Polski w 1914.
4. „Autor-rodak”. Pisarze polscy wobec Conrada. Katow.: Śląsk 1988, 288 s.
   Rozprawa habilitacyjna. – Zawartość: Wstęp. – „Pali się we mnie jednak wasz nieśmiertelny ogień”. O rozmowie z J. Conradem Mariana Dąbrowskiego z roku 1914; „W równej mierze jest to pisarz angielski, jak polski”. Stefan Żeromski; „Tu spocznij, między nami, wędrowcze zawiły”. Skamandryci; „Conradowskie pojęcie wierności”. Maria Dąbrowska; „Conrad po polsku jest dla mnie pisarzem zbyt bliskim”. Antoni Gołubiew; „Służyłem panu za kryjówkę”. Jan Parandowski; „Poeto wędrowców, patronie bezdomnych”. Wit Tarnawski.
5. Krzysztof Kamil Baczyński. Biografia i legenda. [Szkic]. Wr.: Ossol. 1990, 44 s. PAN. Oddz. w Katow. Komisja Hist.-lit.; Spotkania z Literaturą, 5.
6. Dziedzictwo Conrada w literaturze polskiej XX wieku. Kr.: OL 1992, 278 s. Kolekcja Konesera Lit.
   Zawartość: Uwagi wstępne. – Stefan Żeromski [poz. 4]; Skamandryci [poz. 4]; Maria Dąbrowska [poz. 4]; Antoni Gołubiew [poz. 4]; Jerzy Andrzejewski; Poeci pokolenia wojennego; Jan Józef Szczepański; Conrad jako bohater literacki; „Godzina śródziemnomorska” Jana Parandowskiego [poz. 4]; Wit Tarnawski [poz. 4].
7. Jak czytać „Lorda Jima”. [Szkic dla szkół średnich]. Katow.: Książnica 1997, 118 s.
8. Wojna i pamięć. Katow.: Wydawn. UŚl. 2006, 330 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 2376.
   Dot. kampanii wrześniowej w literaturze pol. ogólnie i w twórczości J.J. Szczepańskiego. – Zawartość: Cz. I. Symbole Września: „Dnia pierwszego września, roku pamiętnego…”. Symbole-klucze Września 1939 w literaturze polskiej; „Z lancami na czołgi”; „Czy warto umierać za Gdańsk?”. „Pchnięcie Polski nożem w plecy” (17 września 1939 w literaturze polskiej); „Piąta kolumna”; „Szosa zaleszczycka”. – Cz. II. Jan Józef Szczepański: Klucze do Szczepańskiego; W kręgu „Polskiej jesieni”: Nad rękopisem „Polskiej jesieni”; Rzeczywistość historyczna w powieści; Trojaki realizm „Polskiej jesieni” – „Trzy czerwone róże” – próba lektury; Opowieść o kolegach ze Śląska; Powstanie Warszawskie w twórczości Szczepańskiego; Szczepańskiego „rozrachunki inteligenckie”; Od „perfidnego Albionu” do „zaplutego karła reakcji”.
9. W kręgu Conrada. Katow.: Wydawn. UŚl. 2008, 209 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 2665.
   Zawartość: Słowo wstępne. – O „Rozmowie z J. Conradem” Mariana Dąbrowskiego z roku 1914 [druk. w „Tygodniku Ilustrowanym”; poz. 4]; Conrad i Kraków; Szlacheckie dziedzictwo Conrada; Joseph Conrad i „-izmy”; Pięć typów interpretacji „Lorda Jima” [poz. 2]; „Lord Jim” Conrada w Polsce; Conrad na scenie polskiej (okres międzywojenny); Granica (czy smuga) cienia?; „Conrad żywy” z perspektywy pięćdziesięciu lat [dot.: Conrad żywy. Londyn 1957]; Leszka Proroka spotkania z Conradem.
10. Artykuły i studia w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Między historią a genologią. (W kręgu dyskusji nad „Popiołem i diamentem” J. Andrzejewskiego). W: Literatura i historia. Wwa, Kr., Katow. 1982 s. 195-212. „Pr. Nauk. UŚl. w Katow.”, 549. – Popularność Conrada wśród twórców pokolenia wojennego. W: W kręgu literatury popularnej. Katow. 1990 s. 88-112. – Stefan Żeromski. „Na probostwie w Wyszkowie”. (Próba lektury). „Prz. Hum.” 1990 nr 12 s. 36-50. – Legenda kapitana Nuta. O „Żeglarzu” Jerzego Szaniawskiego. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 1991/1992 z. 2 s. 60-70. – Melania Kierczyńska – krytyk socrealistyczny. W: Realizm socjalistyczny w Polsce z perspektywy 50 lat. Katow. 2001 s. 153-170. – „Chłopiec z Biblią” Tadeusza Borowskiego. W: Godność i styl. Katow. 2003 s. 167-177. – Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego legenda księcia Józefa. W: Teatr – media – kultura. Katow. 2006 s. 37-48. – Literackie symbole przełomu 1945. W: Zakończenie wojny na Górnym Śląsku. Katow. 2006 s. 226-238. – Między Hamletem a Lordem Jimem. W: Świat przez pryzmat „ja”. Katow. 2006 s. 145-153. – Wielki inspirator. W: Po pierwsze: Śląsk. Katow. 2007 s. 271-281 [dot.: K. Wyki]. – Polskie zaplecze Conrada. „Kult. Współcz.” 2008 nr 3 s. 248-258. – O Conradzie i Piłsudskim. „Teksty Drugie” 2009 nr 3 s. 33-46, przedr. w wersji ang. pt. Conrad and Piłsudski. [Przeł.] R.E. Pypłacz. „Yearbook of Conrad Studies”, Kr. 2014 vol. 9 s. 7-22. – Conrad w Zakopanem. W: Przestrzenie kultury i literatury. Katow. 2012 s. 184-197. – Okupacyjne dzieje Warszawy i cenzura. „Konteksty Kult.” 2012 nr 9 s. 100-113. – Legenda Stefana Starzyńskiego. „Prz. Hum.” 2013 nr 6 s. 45-65. – Joseph Conrad i Uniwersytet Jagielloński. „Alma Mater” 2014 nr 169/170 s. 82-87. – Polskie spory o Conrada w latach 1897-1945. „Konteksty Kult.” 2014 nr 11 z. 3/4 s. 256-268. – Sensy Września 1939 wedle Kazimierza Wyki. W: Zobaczyć sens. Katow. 2014 s. 87-102. – Conrad w II Rzeczypospolitej. W: Literatura, kultura religijna, polskość. Wwa 2015 s. 785-798. – „He was one of us”. The Polish reception of the work of Joseph Conrad Korzeniowski. [Przeł.] R. E. Pypłacz. „Yearbook of Conrad Studies”, Kr. 2015 vol. 10 s. 171-191. – Conrad i Warszawa. „Konteksty Kult.” 2016 nr 13 z. 2 s. 125-137. – Joseph Conrad-Korzeniowski i sprawa niepodległej Polski. „Arcana” 2017 nr 3 s. 173-199.

Prace redakcyjne

1. Studia conradowskie. Red. nauk. S. Zabierowski. Katow.: UŚl. 1976, 221 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 136.
   Materiały z sesji w Sosnowcu, 8 i 9 listopada 1974.
2. Teoria literatury. Metodologia badań literackich. Wybór tekstów dla studentów III roku filologii polskiej studiów zaocznych. Wybór, wstęp i oprac.: B. Tokarz, S. Zabierowski. Katow.: UŚl. 1980, 329 s.
3. Twórczość literacka i filmowa Jana Józefa Szczepańskiego. Pod red. S. Zabierowskiego. Katow.: Wydawn. UŚl. 1995, 184 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 1537.
   Materiały z konferencji nauk. w Katow., 15-16 listopada 1994.
4. Z problemów literatury i kultury XX wieku. Prace ofiarowane Tadeuszowi Kłakowi. Pod red. S. Zabierowskiego. Katow.: Śląsk 2000, 377 s.
5. Realizm socjalistyczny w Polsce z perspektywy 50 lat. Materiały z konferencji naukowej organizowanej przez Instytut Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w dniach 19-20 października 1999 w Katowicach. Pod. red. S. Zabierowskiego przy współpracy M. Krakowiak. Katow.: Wydawn. UŚl. 2001, 346 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 1993.
6. Granica w literaturze. Tekst, świat, egzystencja. Pod red. S. Zabierowskiego i L. Zwierzyńskiego. Katow.: Wydawn. UŚl. 2004, 325 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 2265.
7. „Lord Jim” w krytyce i w mediach. (Materiały z konferencji odbytej 19 października 2007 roku). Pod red. S. Zabierowskiego. Katow.: Bibl. Śląska; Inst. Nauk o Kulturze UŚl. 2008, 108 s.
8. J.J. Szczepański: Polska jesień. [Powieść]. Wstęp i oprac.: S. Zabierowski. Wr.: Ossol. 2015, CXXX, 392 s. BN. Ser. 1, 324.
9. R.M. Blüth: Conradiana. Oprac. i wstępem opatrzył S. Zabierowski. Wwa: Więź 2017, 234 s. Bibl. „Więzi”, 335.
   Szkice o biografii i twórczości J. Conrada.

PRZEKŁADY

Przekł. ang. szkiców: Conrad i Kraków pt. Conrad and the Cracow royal arsenal. „Yearbook of Conrad Studies”, Kr. 2006 t. 2 s. 7-8, – Szlacheckie dziedzictwo Conrada pt. Conrad’s noble heritage. [Przeł.] E. Kowal. „Yearbook of Conrad Studies”, Kr. 2008/2009 t. 4 s. 103-118, – „Lord Jim” Conrada w Polsce pt. Conrad’s Lord Jim in Poland. „Yearbook of Conrad Studies”, Kr. 2006 t. 2 s. 99-115, – Conrad na scenie polskiej pt. Conrad on the Polish stage of the twenties and thirties. [Przeł.] S. Bławat. „The Conrad News”, Gdańsk 1980 nr 4 s. 5-15; Leszka Proroka spotkania z Conradem pt. Leszek Prorok’s novel about Conrad. „The Conradian”, Lincoln 1984 nr 2 s. 90-99, pt. Leszek Prorok encounters with Conrad. „The Conrad News”, Gdańsk 1989 s. 63-67, pt. Leszek Prorok and Conrad. „The Conrad News”, Gdańsk 1992 z. 9 s. 22-33.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2010, 2013.
• Bibliografia prac Stefana Zabierowskiego. W: Opowiedzieć historię. Prace dedykowane profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu. Katow. 2009.

Ogólne

• A. DĘBSKA-KOSSAKOWSKA: Jubileusz profesora Stefana Zabierowskiego. „Gaz. Uniw. UŚl.” 2010 nr 6.
• S. GAWLIŃSKI: Stefan – Conrad – Zabierowski. „Konteksty Kult.” 2010 nr 6.
• M. PIECHOTA: Głos na konferencji „Literatura i historia” połączonej z promocją księgi jubileuszowej „Opowiedzieć historię”, dedykowanej Profesorowi Stefanowi Zabierowskiemu. „Śl. Studia Polonist.” 2011 nr 1.

Conrad w Polsce

• E. BORKOWSKA: Conrad w oczach Polaków. „Litery” 1972 nr 4.
• W.J. KASIŃSKI: Przewodnik po conradystyce. „Nowe Książ.” 1972 nr 14.
• B. KOCÓWNA. „Prz. Hum.” 1972 nr 5.
• J. MAKOWSKI. „Pomorze” 1972 nr 18.
• T. SKUTNIK. „Tyg. Morski” 1972 nr 18.
• J. TUCZYŃSKI. „Nautologia” 1974 nr 3/4.
• A. GILLON. „Conradiana”, Lubböck, TX 1975 nr 1.
• A. PRZYPKOWSKI. „Barwy” 1975 nr 1.

Conrad w perspektywie odbioru

• J. WEGNER. „Tryb. Ludu” 1980 nr 97.
• J. KAMIŃSKI: Powtórka z Conrada. „Prz. Hum.” 1981 nr 1/2.
• A. KOWALSKA. „Inf. Pol. Klubu Conradowskiego” 1981, toż w wersji ang. „The Conrad News”, Gdańsk 1981 z. 5.

Polska misja Conrada

• New books from Poland. „Joseph Conrad Today”, New Paltz, NY 1985 nr 2.
• F. ŚMIEJA: Książki z torby podróżnej. „Związkowiec”, Toronto 1985 nr 49 [dot. m.in. S. Zabierowskiego].
• T. SKUTNIK. „Inf. Pol. Klubu Conradowskiego” 1986, toż w wersji ang. „The Conrad News”, Gdańsk 1986.

„Autor – rodak”

• M. FRĘŚ. „Tak i Nie. Śląsk” 1989 nr 13/14.
• A. ZGORZELSKI: Polskie fascynacje Conradem. „Nowe Książ.” 1989 nr 4.
• A. BRODZKA. „Pam. Lit.” 1990 z. 1.
• M. KISIEL: Wierność Konradowi. „Twórczość” 1990 nr 4.
• T. SKUTNIK: Playing in position. „The Conrad News”, Gdańsk 1992 z. 9.

Dziedzictwo Conrada w literaturze polskiej XX wieku

• P. DZIANISZ: Dziedzictwo Conrada. „Dz. Bałt.” 1993 nr 95.
• A. FABIANOWSKI. „Nowe Książ.” 1994 nr 3.

Jak czytać „Lorda Jima”

• E. OGŁOZA: W lekturze powieści Conrada. „Śląsk” 1998 nr 8.

Wojna i pamięć

• K. HESKA-KWAŚNIEWICZ. „Ruch Lit.” 2006 z. 4/5.
• K. HESKA-KWAŚNIEWICZ: Pamięć września 1939. „Śląsk” 2006 nr 9.
• J. PASZEK: Conradysta o Janie Józefie Szczepańskim. „Kult. Współcz.” 2008 nr 2.

W kręgu Conrada

• A. ADAMOWICZ-POŚPIECH. „Yearbook of Conrad Studies”, Kr. 2012 vol. 7.

Studia conradowskie

• M. KOMAR. „Inf. Pol. Klubu Conradowskiego” 1977, toż w wersji ang. „The Conrad News”, Gdańsk 1977.