18. Żal po Indze Bartsch

Zwłaszcza, że był to już czas pierwszych obozów koncentracyjnych, a niebawem do jednego z nich trafił założyciel kabaretu Die Katakombe, Werner Finck. Sam teatrzyk zamknięto w 1935 roku na polecenie samego Goebbelsa.

O brak poważnego podejścia do tematu oskarżał Gałczyńskiego z pozycji marksistowskich, skądinąd życzliwy mu, Andrzej Stawar. Uważał, że pod ręką poety „sprawa rozpłynęła się w niezdecydowaniu”, a „wiersz – niepozbawiony swoistego uroku – pozostawia drażniący niedosyt treściowy. Rozdwojona symbolika odbiera mu prosty ludzki sens – migotliwa chwiejność ujęcia dała utwór dwuznaczny w ostatecznym wyrazie”^[1]. Jeszcze ostrzej niefrasobliwość poety potępiał Andrzej Drawicz: „Rozłożony na czynniki wiersz odsłania – po historycznych doświadczeniach –fałszywy krok”^[2].

W tym momencie powinniśmy się zastanowić, kim jest podmiot wiersza. Czy to sam Gałczyński, wspominający wizytę w berlińskim kabarecie, czy może ktoś inny? Ależ to nie poeta, to korespondent, który zastanawia się, jak opisać tragiczne zdarzenia w artykule, którego szkic wplata w narrację. Oczywiście zapisuje też swoje zachwyty („Niech żyje brzuch!”) i smutki („Szkoda”).

Taka dwoistość paradoksalnie okazuje się koherentna.

Jakim był ten wiersz w zamiarze autora? Sprawa nie jest prosta. Utwór szybko stał się popularny, a jego wykonanie przez debiutującą wtedy Irenę Kwiatkowską przeszło do legendy. Gałczyński twierdził nawet, że dopiero młoda aktorka uzmysłowiła mu sens Inge Bartsch^[3]. On sam recytował wiersz w kawiarni Sztuka i Moda, co precyzyjnie opisał krytyk muzyczny Jerzy Waldorff: